Ζαχάρ Πριλέπιν: «Αισθάνομαι αναγούλα με τόση ελευθερία στη Ρωσία»
«Νιώθω αναγούλα με τόση ελευθερία στη Ρωσία» λέει στο Documento ο Ζαχάρ Πριλέπιν, ένας από τους σημαντικότερους Ρώσους λογοτέχνες με τεράστια επιρροή στην πατρίδα του, την οποία υπερασπίζεται με τις «λέξεις» του. Κι ας έχει συλληφθεί κάμποσες φορές εξαιτίας κατηγοριών κατά της εφημερίδας που εκδίδει. Ο πολυμεταφρασμένος συγγραφέας βρέθηκε στην Αθήνα για να συμμετάσχει σε μια συζήτηση με θέμα «Τέχνη και πολιτική: Ο ρόλος και η στάση της διανόησης απέναντι στις προκλήσεις του σύγχρονου κόσμου», που συντόνισε η Νάντια Βαλαβάνη, συγγραφέας και πρώην αναπληρώτρια υπουργός Οικονομικών, στο Ιδρυμα Μιχάλης Κακογιάννης.
Τον συναντήσαμε την επομένη λίγο πριν από την πτήση της επιστροφής του και φύγαμε με τη σκέψη πως ο «Ρώσος Χέμινγουεϊ» –όπως τον αποκαλούν– έχει συνδεθεί βαθιά με την Ελλάδα μέσα από τους στίχους των ποιητών της. Είναι πιστός αναγνώστης του Τάσου Λειβαδίτη και του Οδυσσέα Ελύτη, ενώ θεωρεί, όπως μας είπε, την ελληνική λογοτεχνία ανώτερη από εκείνη της Δύσης. Εξάλλου, αυτό που τον παρακίνησε να γίνει συγγραφέας ήταν οι Ελληνες ποιητές του 19ου και του 20ού αιώνα.
Πόσο ελεύθερος είναι ένας λογοτέχνης, ένας στοχαστής, ένας δημοσιογράφος στη Ρωσία σήμερα;
Ποτέ στη Ρωσία δεν ήταν τόσο ελεύθερα τα πράγματα για τους λογοτέχνες όσο τώρα. Οποιοσδήποτε συγγραφέας ή δημοσιογράφος μπορεί να βγει και να δηλώσει πως επιθυμεί τη διάλυση της χώρας ή να ευχηθεί δημόσια τον θάνατο του προέδρου. Την ίδια ώρα, ανάλογου περιεχομένου βιβλία βρίσκονται στις προθήκες των βιβλιοπωλείων και οι συγγραφείς αυτοί μπορούν να κερδίσουν τα μεγαλύτερα λογοτεχνικά βραβεία, ενώ διατηρούν τις καλύτερες διασυνδέσεις με τη Δύση. Μπορώ να πω ότι αισθάνομαι αναγούλα με τόση ελευθερία.
Για ποιον λόγο;
Γιατί όσο η Ρωσία είναι υγιής τα λόγια αυτών των ανθρώπων δεν έχουν καμία αρνητική επίδραση· όταν όμως η Ρωσία ασθενεί, όταν πονά, αυτά τα λόγια λειτουργούν μολυσματικά σε όλο το σώμα της χώρας.
Είναι η Ρωσία ασθενής σε αυτήν τη φάση;
Αυτή την εποχή η Ρωσία νιώθει εξαιρετικά.
Ποιος είναι ο ρόλος της στον κόσμο, στη Συρία, στην Ευρώπη, στην Ανατολή;
Στη Συρία η Ρωσία διασφαλίζει την εδαφική ακεραιότητα του κράτους. Η Ρωσία αναζητά συμμάχους σε όλο τον κόσμο, αλλά ποτέ δεν επιτέθηκε σε άλλες χώρες και δεν επιχείρησε να ξεσηκώσει τους λαούς τους όπως η Δύση.
Πιστεύετε πως η Ευρώπη διανύει την πιο αντιρωσική εποχή της;
Από τη λήξη του Β΄ Παγκόσμιου Πολέμου, το αντισοβιετικό μένος που ξέσπασε τότε δεν έπαψε ποτέ να βυσσοδομεί.
Πού έχει τις ρίζες του αυτό το κύμα της ευρωπαϊκής ρωσοφοβίας;
Στο γεγονός πως η Ρωσία ήταν το κακό παιδί της Βυζαντινής Αυτοκρατορίας. Εδώ και χίλια χρόνια οι Ρώσοι προσπαθούν να αποδείξουν στους Ευρωπαίους πως είναι πολίτες της ίδιας Ευρώπης με αυτούς.
Ισχύει κάτι ανάλογο και για την Ελλάδα;
Ασφαλώς, απλώς η Ελλάδα είναι μικρή χώρα και δεν διαθέτει πυρηνικό οπλοστάσιο.
Για ποιον λόγο έχετε μετατοπιστεί στις πολιτικές θέσεις σας και πλέον δεν ασκείτε κριτική στον πρόεδρο Πούτιν, τουλάχιστον όπως πριν από την Κριμαία;
Ο Πούτιν δεν είναι ο ίδιος που ήταν κάποτε. Πλέον έχει στραφεί προς τα αριστερά μέσα από την άσκηση της εξουσίας. Στη Ρωσία έχει 86% αποδοχή. Δεν είναι δημοφιλής στα δυτικά μέσα ενημέρωσης, αλλά είναι δημοφιλής όσο η Μέρκελ στη Γερμανία: εκεί με 30% θα μπορούσε να εκλεγεί πρόεδρος της χώρας (γελά).
Σεργκέι Σαργκουνόβ: «Η εξαφάνιση της ΕΣΣΔ αποθράσυνε τους καρχαρίες του κεφαλαίου»
Ο κομμουνιστής βουλευτής στη ρωσική Δούμα και επιδραστικός συγγραφέας μιλά για μια «παραδεισένια» Σοβιετική Ενωση
«Η Ρωσία εξακολουθεί να παραμένει χώρα του γραπτού λόγου παρά την παντοκρατορία της τηλεόρασης και του ίντερνετ. Είναι η χώρα η οποία γράφει περισσότερο από οποιαδήποτε άλλη, είναι η χώρα του βιβλίου» λέει στο Documento ο Σεργκέι Σαργκουνόβ, ο Ρώσος συγγραφέας με το σημαντικό λογοτεχνικό έργο και την πλούσια δημοσιογραφική εμπειρία.
Ποιος είναι ο ρόλος ενός λογοτέχνη στη δημόσια ζωή; Ποια είναι η ευθύνη του διανοούμενου; Ποια πρέπει να είναι η σχέση τέχνης και πολιτικής;
«Ο δικός μου λόγος δεν είναι πολιτικοποιημένος, αλλά ένας συγγραφέας στη Ρωσία παραδοσιακά πρέπει να ενδιαφέρεται για την πολιτική και την κοινωνική ζωή και να υπερασπίζεται τους κοινωνικά ασθενείς» μας εξηγεί ο συγγραφέας που έχει αναπτύξει έντονη πολιτική δραστηριότητα σε διάφορες αριστερές οργανώσεις, ενώ δηλώνει οπαδός της κομμουνιστικής Σοβιετικής Ενωσης, παρόλο που ανατράφηκε σε αντισοβιετική οικογένεια (ο πατέρας του ήταν ορθόδοξος ιερέας).
Τι τον κάνει να πιστεύει στον σοβιετικό παράδεισο και να αγνοεί τα μελανά σημεία του;
«Θα πρέπει να βλέπουμε ό,τι καλύτερο υπήρξε εκείνη την εποχή, όλα τα λαμπρά επιτεύγματα, τη δυνατότητα αυτοπραγμάτωσης των πιο απλών ανθρώπων που λάμβαναν καλή μόρφωση. Η Σοβιετική Ενωση υποστήριζε με μεγάλη θέρμη τον πολιτισμό, την εκπαίδευση, την επιστήμη. Οταν σήμερα στη Ρωσία αναφέρονται στη Σοβιετική Ενωση, θυμούνται τη φιλία των λαών, τη νίκη κατά του φασισμού, την κατάκτηση του διαστήματος, τη βιομηχανική ανάπτυξη». Επισημαίνω πως η ΕΣΣΔ επέδρασε θετικά και στην υπόλοιπη Ευρώπη, στα δικαιώματα των πιο αδύναμων κοινωνικά πολιτών. Και αντίστροφα. «Η εξαφάνιση της Σοβιετικής Ενωσης οδήγησε στη σημερινή κατάσταση που επιτρέπει στους καρχαρίες του κεφαλαίου να κάνουν ό,τι θέλουν».
Δεν βλέπουν λοιπόν οι Ρώσοι τα εγκλήματα που σημειώθηκαν στις ρωσικές στέπες; «Υπήρχαν και τραγωδίες φυσικά» αποκρίνεται. «Αλλά η σοβιετική εποχή ήταν σύνθετη και είναι λάθος να την κρίνουν με τα προπαγανδιστικά στερεότυπα» προσθέτει. Για να καταλήξει πως είναι πολέμιος του κατατρεγμού των ανθρώπων και οπαδός της κοινωνικής δικαιοσύνης, της ελευθερίας του λόγου και της πολυσχιδούς ανάπτυξης της οικονομίας.
Who is who
Ο Ζαχάρ Πριλέπιν (πραγματικό όνομα Γεβγκένι Νικολάεβιτς) γεννήθηκε το 1975 κοντά στο Ριαζάν. Μετά την ολοκλήρωση των σπουδών ρωσικής φιλολογίας εργάστηκε αρχικά ως αποθηκάριος, φύλακας και δημοσιογράφος προτού ενταχθεί σε ειδική στρατιωτική μονάδα. Ως λοχαγός πήρε μέρος σε επιχειρήσεις στην Τσετσενία το 1996 και το 1999 – εκεί εμπνεύστηκε το πρώτο μυθιστόρημά του, από συνολικά 17 βιβλία, τα οκτώ μπεστ σέλερ μυθιστορήματα, μεταφρασμένα σε περισσότερες από 10 γλώσσες.
Ο Σεργκέι Σαργκουνόβ γεννήθηκε το 1980 στη Μόσχα και πήρε πτυχίο δημοσιογραφίας από το Κρατικό Πανεπιστήμιο της Μόσχας. Στα 19 του δημοσίευσε το πρώτο του βιβλίο με διηγήματα. Στα 30 του ήταν ήδη υποψήφιος για τη Δούμα, έκανε ρεπορτάζ σε εμπόλεμες ζώνες, συν-ίδρυσε (με τον Πριλέπιν) την ιστοσελίδα Free Press και είχε γράψει πολλά ακόμη βιβλία, μεταξύ των οποίων μια αυτοβιογραφία. Σήμερα είναι βουλευτής στη Δούμα με το Κομμουνιστικό Κόμμα Ρωσίας.