Συμβαίνει, και είναι ευοίωνο αυτό, τον τελευταίο καιρό να είναι πυκνές και όμορφες οι πολιτισμικές ψηφίδες, να είναι ζωτικές ανάσες οι εκδηλώσεις, οι εκδόσεις και οι άλλες εκφάνσεις της τέχνης. Οταν μάλιστα φίλες και φίλοι σου είναι οι δημιουργοί γεγονότων που κραταιώνουν την πεποίθησή σου ότι σήμερα η τέχνη διαδραματίζει ρόλο ισχυρής αυτοπροστασίας απέναντι σε πάμπολλους εκφυλισμούς και κατακερματισμούς των κοινωνικών συνάψεων τόσο το καλύτερο.
Η Χλόη, η θυγατέρα του θρυλικού Ακρίθακα, του Αλέξη Ακριθάκη, όχι μόνο αποφάσισε να εγκατασταθεί μονίμως στην Αθήνα ύστερα από δεκαετίες στο Βερολίνο και στην Πράγα, αλλά και ίδρυσε το Αρχείο Ακριθάκη, φορέα που σκοπεί στη διαχείριση και τη διαφύλαξη του έργου του Αλέξη καθώς και την παραγωγή και επιμέλεια καλλιτεχνικών δράσεων. Ενώ τακτοποιείται και ταξινομείται ένα πλούσιο υλικό από σχέδια, σημειωματάρια, φωτογραφίες και την αλληλογραφία του Ακριθάκη με προσωπικότητες όπως ο Κώστας Ταχτσής τρέχει παράλληλα η πραγματικά καθηλωτική έκθεση της Λίζης Καλλιγά «Ο άσπρος τοίχος», την οποία επιμελείται ο Θάνος Σταθόπουλος και με την οποία εγκαινιάζονται οι εκδηλώσεις στο Αρχείο Ακριθάκη, στην καρδιά της πόλης μας, στην οδό Τζωρτζ 5.
Πρόκειται για τη μετάπλαση και μεταρσίωση σε έργο τέχνης ενός ολέθριου συμβάντος και μιας οδυνηρότατης εμπειρίας. Οπως σημειώνει ο επιμελητής, «στις 20 Μαρτίου 2022 ένα βραχυκύκλωμα κατακαίει το σπίτι της Λίζης Καλλιγά στις Σπέτσες. Η ίδια μόλις που προλαβαίνει να πεταχτεί έξω: να διασωθεί· η αντίδρασή της ευτυχώς υπήρξε ακαριαία: η ζωή της σώθηκε· από το σπίτι δεν απέμειναν παρά μόνο τα ντουβάρια· ανάμεσα σ’ όλα τα υπάρχοντα ένας ικανός αριθμός έργων της έγινε στάχτη».
Εν συνεχεία η Καλλιγά προσπαθεί επιτυχώς να ξεπεράσει τη συμφορά, να τη διαχειριστεί ψυχολογικά και να τη μεταφέρει στα υψίπεδα του καλλιτεχνικού γεγονότος: βλέπουμε τον άσπρο τοίχο που επί μήνες έβλεπε και μανιωδώς φωτογράφιζε και κινηματογραφούσε η δημιουργός, συμμετέχουμε στην οδύνη και την υπέρβασή της, οπλιζόμαστε σθεναρά με το κοινοποιημένο και μεταρσιωμένο συμβάν, γινόμαστε πολύ πιο ανθρώπινοι.
Ορθά επισημαίνει ο Σταθόπουλος: «Στο βίντεο που προβάλλεται […] μπορεί κανείς ν’ ακούσει το βλέμμα: το θρόισμα της κουρτίνας και των φύλλων, μιαν ανεπαίσθητη φασαρία σαν ψίθυρος, το φως απ’ το παράθυρο, το μέταλλο της ταλάντωσης. Στις φωτογραφίες που εκτίθενται, τα σημεία των ημερών, του δωματίου, του άσπρου τοίχου, του φωτός, των αντανακλάσεων, της σκιάς, των πτυχώσεων, των γραμμών θα μπορούσαν να είναι θραύσματα και τεκμήρια μιας σκηνοθεσίας ή παράστασης, αν δεν ήσαν ήδη δραματικά τεκμήρια της ώρας: μίας κυψέλης που είναι σύνοψη, λάκκος, περιδίνηση, πεδίο και τύχη. Η φωτογραφική εγκατάσταση μας καλεί σε μια προσωπική καταβύθιση εκτός πλέον του συμβάντος της Καλλιγά: στον εαυτό μας και στον χρόνο που γεννάει· στο δικό μας παρόν και συνεχές· στη δική μας ταλάντωση».
Στην γκαλερί Εκφραση της Γιάννας Γραμματοπούλου ο ζωγράφος Κώστας Τσώλης παρουσιάζει την πολύπτυχη έκθεση «Οσμές χρόνου [Μνήμες & κιβωτός]». Πρόκειται για μια σειρά από επικολλήσεις, μια επιτοίχια διάταξη επανεπεξεργασμένων εξωφύλλων από περιοδικά, μια παράταξη πρωτότυπων κατασκευασμένων βιβλίων, ένα κιβώτιο με πακτωμένα έντυπα και ένα τελάρο μεικτής τεχνικής.
Ουσιαστικό, μόνιμο, επίμονο και κρίσιμο μέλημα του Τσώλη είναι η Ιστορία και οι ιστορίες που τη συνθέτουν, πώς συμπλέκονται τα μεγάλα ιστορικά γεγονότα με τα συμβάντα της καθημερινότητας, πώς οι άνθρωποι –είτε μεμονωμένα είτε, κυρίως, συλλογικά– δρουν μες στη ροή του χρόνου και αντιδρούν στα κοινωνικοπολιτικά σκαμπανεβάσματα. Προβαίνει, εδώ και δεκαετίες, στη συλλογή εντύπων και εικόνων, μελετάει τους μηχανισμούς της μνήμης και αναδιατάσσει καλλιτεχνικά το υλικό των γεγονότων και των αποτυπώσεών τους σε εφημερίδες, βιβλία και περιοδικά.
Στις συχνότατες συζητήσεις μας εδώ και σχεδόν είκοσι χρόνια θαυμάζω την ευρυμάθεια του Κώστα Τσώλη, την προσήλωσή του στις αλληλεπιδράσεις ανάμεσα στην τέχνη και την Ιστορία, τη μελέτη φαινομενικά ασήμαντων καθημερινών επεισοδίων.
Εχω την τιμή και τη χαρά, προσκεκλημένος του καλλιτέχνη στο εργαστήριό του, να παρακολουθώ εκ του σύνεγγυς τη δημιουργική του δραστηριότητα, να διαπιστώνω πώς αποδομεί και αναδομεί το πρωτογενές υλικό του, να βλέπω τα έργα να παίρνουν ζωή. Είναι τωόντι σημαντική εμπειρία το να είσαι παρών στη διαδικασία παραγωγής έργων τέχνης.
FaceControl
«Στην συκιά να μην πηγαίνεις γιατί θα σου πάρει την μιλιά αλλά εγώ κρυφά, με γενναιότητα, άνοιγα παρτίδες μαζί της» γλυκολαλεί θαρρετά η ποιήτρια Κωνσταντίνα Σιαχάμη και καταβυθίζεται στο παρελθόν της τέχνης της, αντλεί από αγαπημένους λογοτέχνες, ανασχεδιάζει μιαν ιστορία της ποίησης με τη συλλογή της «Αδης απαλώς» (κυκλοφόρησε από τις εκδόσεις Κίχλη) που απέσπασε ενθουσιώδη σχόλια και συμπεριλαμβάνεται τώρα στη βραχεία λίστα των βραβείων του περιοδικού «Αναγνώστης». Η ποιήτρια γεννήθηκε το 1967 στην Αδελαΐδα της Αυστραλίας, δημοσιεύει σε έγκριτα περιοδικά («Φρέαρ», «Χάρτης», «Ποιητική», «Μανδραγόρας») και την παροτρύνω, όταν συναντιόμαστε, να πυκνώσει τις εμφανίσεις της στα γράμματα!
