Μπορεί ο Κυριάκος Μητσοτάκης να διακηρύσσει σε όλους τους τόνους ότι μετά το τέλος της πανδημίας «η Ελλάδα θα βρεθεί με τους νικητές της ανάπτυξης», αλλά η αλήθεια είναι μόλις αρχίσουν να αποσύρονται τα έκτακτα μέτρα, οι ελληνικές τράπεζες θα βρεθούν ξανά με τόσο υψηλά επίπεδα κόκκινων δανείων, που θα κάνουν απαγορευτική τη χρηματοδότηση της οικονομίας.
Στην έκθεσή του για τη δεύτερη μεταμνημονιακή αξιολόγηση της Ελλάδας, που δόθηκε στη δημοσιότητα την περασμένη εβδομάδα, το Διεθνές Νομισματικό Ταμείο περιέλαβε μια εκτεταμένη αναφορά στην κατάσταση των ελληνικών τραπεζών, καταγράφοντας τα επίμονα προβλήματά τους και τον κίνδυνο για μεγάλη επιδείνωση της κατάστασης, από το 2021 ή το 2022, χρονιές κατά την οποία αναμένεται να κοκκινίσουν άλλα 8-10 δις ευρώ επιχειρηματικών δανείων, λόγω της πανδημίας.
Υψηλοί δείκτες κεφαλαιακής επάρκειας, με 60% ανύπαρκτα κεφάλαια
Όπως αναφέρουν οι τεχνοκράτες του ΔΝΤ, η μακρόχρονη προσπάθεια για απομόχλευση και εκκαθάριση των ισολογισμών των ελληνικών τραπεζών από τα προβληματικά δάνεια, δεν έχει αποδώσει αρκετά, καθώς:
• Στα τέλη του 2019, οι ελληνικές τράπεζες είχαν ακόμη ποσοστό κόκκινων δανείων 35%, τη στιγμή που ο μέσος όρος κόκκινων δανείων στις ευρωπαϊκές τράπεζες ήταν στο 2.7%.
• Είχαν φαινομενικά υψηλούς δείκτες κεφαλαιακής επάρκειας CET1 16.3%, τη στιγμή που ο μέσος ευρωπαϊκός όρος ήταν στο 15%, ωστόσο τα κεφάλαια τους δεν ήταν πραγματικά: αποτελούνταν κατά 60% από αναβαλλόμενο φόρο, τον υποθετικό φόρο δηλαδή που θα πληρώσουν για τα κέρδη τους στο Δημόσιο, εφόσον έχουν κέρδη, έως το 2032.
Το πρόβλημα με τα κεφάλαια από αναβαλλόμενο φόρο είναι ότι δεν μπορούν να απορροφήσουν ζημιές, γι’ αυτό και στην Ελλάδα δεν μπορεί να προχωρήσει η εκκαθάριση των ισολογισμών των τραπεζών από τα κόκκινα δάνεια με τους αναγκαίους ρυθμούς.
Σχέδιο Ηρακλής και κρατικές εγγυήσεις
Κατά το 2020, σημειώνει το ΔΝΤ, οι ελληνικές τράπεζες επωφελήθηκαν από δύο σημαντικές εξελίξεις:
Η μία εξέλιξη ήταν οι τιτλοποιήσεις του σχεδίου «Ηρακλής», που έδωσαν στις τράπεζες τη δυνατότητα να τιτλοποιήσουν προβληματικά δάνεια ύψους 34 δις ευρώ σε τρεις κατηγορίες τίτλων, εκ των οποίων η κατηγορία senior, ύψους 12 δις ευρώ, έλαβε εγγυήσεις του Δημοσίου. Με τον τρόπο αυτό οι τράπεζες περιόρισαν εν μέρει τις ζημιές τους από τις τιτλοποιήσεις των κόκκινων δανείων, και το όφελος θα φανεί με την ολοκλήρωση του προγράμματος μέσα στο 2021, καθώς οι τράπεζες θα έχουν καταφέρει να περιορίσουν τα προβληματικά δάνεια που βαραίνουν τους ισολογισμούς τους κατά το ήμισυ.
Ωφελημένες οι τράπεζες από τα έκτακτα μέτρα για την πανδημία
Η δεύτερη εξέλιξη ήταν η λήψη των έκτακτων μέτρων για την πανδημία από τις ελληνικές και τις ευρωπαϊκές αρχές, τα οποία επέτρεψαν στις τράπεζες, τουλάχιστον για φέτος, να προστατέψουν την ποιότητα του ενεργητικού και την κερδοφορία τους. Κατά το 2020, οι ελληνικές τράπεζες έβγαλαν σε αναστολή το 18% των εξυπηρετούμενων και το 37% των μη εξυπηρετούμενων, που αντιπροσωπεύουν ποσό περίπου 24 δις ευρώ και γι’ αυτά τα δάνεια – αφού ήταν σε αναστολή – δεν χρειάστηκε να σχηματίσουν προβλέψεις.
Παράλληλα, οι τράπεζες επωφελήθηκαν από το κρατικό πρόγραμμα επιδότησης των τόκων επιχειρηματικών και στεγαστικών δανείων αλλά και από την συμπερίληψη των ελληνικών ομολόγων στην έκτακτο πρόγραμμα ποσοτικής χαλάρωσης για την αντιμετώπιση της πανδημίας της ΕΚΤ, αποκομίζοντας κέρδη από τα ελληνικά ομόλογα, ενισχύοντας τη ρευστότητά τους και μειώνοντας το κόστος χρηματοδότησης.
Από το 2021 θα αρχίσουν να «σκάνε» τα κόκκινα δάνεια της πανδημίας
Από το 2021 ή το 2022 ωστόσο, καθώς θα αρχίζει η άρση των έκτακτων μέτρων για την πανδημία, η εικόνα θα αλλάξει δραστικά και οι πιέσεις θα επανέλθουν. Οι τράπεζες θα υποστούν ζημιές, σημειώνει το ΔΝΤ, όσο θα αυξάνεται το κόστος χρηματοδότησής τους από την ΕΚΤ, όσο θα ανοίγουν ξανά τα σπρεντ οδηγώντας σε ζημιές από τα ελληνικά ομόλογα που έχουν στα χαρτοφυλάκιά τους και όσο θα μειώνονται οι αποτιμήσεις στα χαρτοφυλάκια ακινήτων τους.
Το μεγάλο τους πρόβλημα ωστόσο, καταλήγουν οι τεχνοκράτες του Ταμείου, θα είναι το «κοκκίνισμα» μεγάλου μέρους των επιχειρηματικών τους δανείων, κυρίως στους κλάδους του τουρισμού και των ξενοδοχείων, που σήμερα βρίσκονται σε αναστολή πληρωμών. Το ποσό αυτό η ΤτΕ το υπολογίζει στα 8-10 δις ευρώ και από το 2021 θα αρχίσει να ανεβάζει τους δείκτες προβληματικών δανείων των ελληνικών τραπεζών.
Το αποτέλεσμα θα είναι να έχουμε για μια 3ετία ακόμη αρνητική πιστωτική επέκταση, καθώς οι τράπεζες για να ενισχύσουν τα κεφάλαιά τους ώστε να απορροφήσουν τις ζημιές τα πανδημίας, θα ρουφάνε χρήμα από την οικονομία, αντί να τη χρηματοδοτούν. Έτσι όμως η ελληνική οικονομία θα μείνει για καιρό στον πάτο και θα σέρνεται με αναιμική ανάκαμψη ως το 2023.
