Δημήτρης Πιατάς:«Μήπως ο Μεσαίωνας ήταν καλύτερος για τους γελωτοποιούς;»- Συνέντευξη στο Docville

Ο Δημήτρης Πιατάς συζητά με την Αφροδίτη Ερμίδη για την παράσταση «Αριστοφάνης – Ηρώνδας: Contra tempo», την πολιτική ορθότητα στην κωμωδία, τη στάση της πολιτείας απέναντι στον πολιτισμό, τα έργα και τις ημέρες του Κυριάκου Μητσοτάκη και την αποφυλάκιση του Δημήτρη Λιγνάδη.

Μια αναµέτρηση µεταξύ δύο κωµωδών: του Αριστοφάνη και του Ηρώνδα. Το χιούµορ, το πνεύµα και η αιχµηρή γλώσσα του πρώτου συναντιούνται µε τους ακόλαστους, κωµικούς µιµίαµβους του δεύτερου. O ∆ηµήτρης Πιατάς, ως δούλος του Αριστοφάνη, συµπρωταγωνιστεί µε τον Ταξιάρχη Χάνο, τον Σταµάτη Γαρδέλη, τον Κωνσταντίνο Χατζησάββα, τον Τάσο Χαλκιά κι έναν πολυµελή χορό σε µια παράσταση «ευφορική», όπως την περιγράφει ο ίδιος.

Η µεγάλη καλοκαιρινή παραγωγή του ΚΘΒΕ «Αριστοφάνης – Ηρώνδας: Contra tempo», σε δηµιουργική σύνθεση κειµένων του Άκη ∆ήµου και σκηνοθεσία Γιάννη Ρήγα, έρχεται στη γη της Αττικής και µας δίνει την αφορµή να συνοµιλήσουµε µε τον ηθοποιό. 

Τι θα παρακολουθήσει ο θεατής στην παράσταση στην οποία υποδύεστε τον δούλο του Αριστοφάνη;

∆είχνει δύο διαφορετικούς κόσµους θεώρησης των πραγµάτων σε ό,τι αφορά την κωµωδία. Γινόµαστε µάρτυρες της σύγκρουσης του Αριστοφάνη µε τον Ηρώνδα – δύο ποιητές µε διαφορετική χρήση του χιούµορ. Αυτή η αναµέτρηση έχει πολύ ενδιαφέρον και για το κοινό αλλά και για εµάς τους ηθοποιούς όσον αφορά τη θεµατολογία. Ο Αριστοφάνης είναι ένας ιδεαλιστής ποιητής, µιλάει για έννοιες ενδιαφέρουσες και πλατιές: τον πόλεµο, την κοινωνία των πουλιών, τη σύγκρουση αρσενικού – θηλυκού. Ο Ηρώνδας εστιάζει περισσότερο στους καθηµερινούς ήρωες: στους εραστές, στη µητέρα, στα λογής επαγγέλµατα.

Γι’ αυτό και µπορώ να πω ότι είναι πιο κοντά σ’ εµάς, είναι ο πατέρας της σύγχρονης κωµωδίας. Η αξία του Αριστοφάνη είναι διαχρονική. Κάνουµε σύγκριση µε τον αρχαίο κόσµο, το αποτύπωµα του οποίου είναι η Ακρόπολη, ενώ του σύγχρονου είναι η καθηµερινότητα – ήτοι το ασήµαντο που γίνεται σηµαντικό. Ο σκηνοθέτης µας, ο Γιάννης Ρήγας, έξυπνα έστησε το έργο σαν πανηγύρι. Πέραν του ότι πρόκειται για µια ευφορική παράσταση για να διασκεδάσει ο θεατής, ταυτόχρονα αποτελεί µια καλή αφορµή για να µπορέσει κάποιος να κάνει τις συγκρίσεις σε σχέση µε αυτό που βιώνουµε σήµερα. Το ασπρόµαυρο σε αντιδιαστολή µε το αρχαίο κάλλος και την αισθητική. 

Από την αττική κωµωδία φτάσαµε στη νεοελληνική επιθεώρηση που θρέφεται µε σεξιστικά και ρατσιστικά σχόλια…

Το γιατί πρέπει να το εντοπίσουµε στο πώς εξελίχθηκε το είδος µας, ο άνθρωπος. Τέτοια είδους υπονοούµενα βέβαια συναντάµε και στην αττική κωµωδία πολύ έντονα. Στην αρχαιότητα ωστόσο υπήρχε µεγαλύτερη ελευθερία και ελευθεριότητα – το βλέπουµε στα γραπτά των αρχαίων σατιρικών ποιητών. Η σηµερινή κοινωνία είναι λίγο πουριτανική, πιο αυστηρή και το στοιχείο της λογοκρισίας –ή της αυτολογοκρισίας, που προσωπικά θεωρώ χειρότερο– κυριαρχεί. 

Εννοείτε ότι η πολιτική ορθότητα έχει κάνει ανελαστικά τα όρια της κωµωδίας;

Η τέχνη δεν πρέπει να έχει όρια, αλλά, ναι, θέλουν να τα θέτουν. Από την ώρα που χρησιµοποιείται αυτό το δίπολο ηθικότητα – ανηθικότητα, κυριαρχεί και τότε γίνεται αρκετά επικίνδυνο. Σας µιλάει ένας ηθοποιός που έχει ηθικότητα αλλά διεκδικεί το δικαίωµα να είναι ελεύθερος. Από τη στιγµή που µε περικυκλώνει και µου θέτει όρια και κανόνες που στην πραγµατικότητα είναι δηµιουργήµατα της εξουσίας, είναι αρκούντως ενοχλητικά για µένα και τα θεωρώ άκρως επικίνδυνα για την ελευθερία του ατόµου. 

Έχετε αυτολογοκριθεί για ένα αστείο που θα µπορούσε να προσβάλει κάποια κοινωνική οµάδα;

Το ξεκίνηµα της καριέρας µου έγινε όταν η επιθεώρηση κυριαρχούσε και γέµιζε στάδια. Τότε υπήρχε ελευθερία στον λόγο αλλά ξεκίνησε µια µεγάλη εκστρατεία από τον Τύπο περί βωµολοχίας. Προσωπικά ξεκίνησα την καριέρα µου χωρίς βωµολοχίες γιατί και στην προσωπική µου ζωή δεν έχω σχέση µε αυτό. Πάντα µετέφερα την προσωπική µου ευγένεια και το ήθος µου στη δουλειά µου.

Τότε ήταν µόδα και έδινε πόντους σε έναν κωµικό για να κάνει καριέρα και να βγάλει πολλά χρήµατα. Θυµάµαι τον Στάθη Ψάλτη –τον οποίο λατρεύω– ο οποίος εστίαζε την υποκριτική του πάνω στη βωµολοχία και έστησε καριέρα· εγώ ήµουν απέναντι. ∆εν έχασα όµως κάτι, µια χαρά τα πήγα. Ποτέ δεν έφτασα να κάνω δεύτερη σκέψη γιατί η φύση µου δεν µου επέτρεπε να πληγώσω τρίτους. Εξάλλου το βασικό στοιχείο ενός ηθοποιού είναι να µπορεί να αυτοµαστιγώνεται επί σκηνής µην έχοντας πρόβληµα να διακωµωδήσει τον ίδιο του τον εαυτό. 

Στην παράσταση γίνεται έντονη αναφορά στην «αιώνια µάχη» των δύο φύλων. Σήµερα έχουµε φτάσει να µιλάµε καθηµερινά σχεδόν για µια νέα γυναικοκτονία.

Η θέση µου ως κωµικού αλλά και ως ανθρώπου είναι να µη βρίσκοµαι ποτέ µε τη µεριά του θύτη – κινούµαι αντίθετα στις αντιλήψεις που θεωρούν τη γυναίκα κατώτερο είδος ή σκεύος ηδονής. Επιτέλους οι γυναικοκτονίες και οι κακοποιητικές συµπεριφορές παίρνουν τη δηµοσιότητα που τους πρέπει και έτσι καταδεικνύεται αυτή η παθογένεια. Και στο παρελθόν συνέβαιναν αυτά αλλά δεν γίνονταν είδηση, κλείνονταν στα όρια της οικογένειας. Ευτυχώς τα θύµατα αποκτούν φωνή. Προσωπικά επιθυµώ να τιµωρηθούν παραδειγµατικά οι θύτες. 

Ξεσκεπάζεται η παθογένεια της πατριαρχικής κοινωνίας κυρίως. 

Χαίροµαι που µεγάλωσα σε περιβάλλον που δεν είχε τέτοιες ιδεολογίες· το χρωστώ τους γονείς µου. Επίσης στην προσωπική µου ζωή περιβάλλοµαι από γυναίκες: τη σύντροφο και γυναίκα µου, τις δύο κόρες και την εγγονή µου. Αρα ο ανίσχυρος είµαι εγώ (γέλια). 

Τα τελευταία χρόνια –σε συνεργασία µε τον Σάκη Σερέφα– ασχολείστε µε ένα ενδιαφέρον καλλιτεχνικό πρότζεκτ που όµως δεν έχει ιδιαίτερη τύχη γιατί, όπως έχετε σχολιάσει, «µας λείπουν οι πελατειακές σχέσεις».

Πρόκειται για το πρότζεκτ “Ο Μιχαήλ Μιχαήλ του Μιχαήλ”,  αναφέρεται σε έναν όχι πολύ αναγνωρίσιµο ηθοποιό της δεκαετίας του ’20, που έγινε διάσηµος σε τέσσερις ταινίες µιµούµενος τον Σαρλό. Οι ταινίες διασώθηκαν, αλλά ο ίδιος επέστρεψε στην αφάνεια. ∆ουλεύω αυτό το έργο πολλά χρόνια – δεν έχω άλλο περιθώριο. Θα αναγκαστώ να βάλω τέλος σε ένα όραµα. Το Φεστιβάλ Αθηνών το αρνήθηκε γιατί η κωµωδία δεν θεωρείται σοβαρό είδος, δεν παίρνει βραβεία, αντιµετωπίζεται σαν δευτερεύουσα υπόθεση. 

Το λέτε µε πικρία…

Με πολλή πικρία· το θεωρώ αδικία. Η υποχρέωση του κράτους είναι να χρηµατοδοτεί – δικά µας είναι τα χρήµατα, των φορολογουµένων. Μου αποκλείουν την επιχορήγηση ενός σεναρίου που έχει ήδη εγκριθεί από το Κέντρο Κινηµατογράφου. Πρόκειται για µια δουλειά ετών συλλογική, την απαξιώνουν πιθανώς επειδή δεν έχω µπάρµπα στην Κορώνη. Έστειλα µια επιστολή-καταπέλτη, δεν απαντήθηκε ποτέ, πιστεύω ότι δεν έφτασε καν στα χέρια των επαϊόντων. Είµαι ούτως ή άλλως απέναντι γιατί επιζητώ την προσωπική µου ελευθερία. Η τέχνη, όπως και η ιατρική είναι καθαρά αξιοκρατικές. Εάν δεν αξίζεις, δεν θα γίνεις ποτέ σηµαντικός. ∆εν χρειαζόµαστε µέσο για να παίζουµε, το κάνουµε µε την αξία µας.

Η πολιτεία αντιλαµβάνεται –και εµπράκτως– τον ρόλο που επιτελούν οι καλλιτέχνες στην κοινωνία;

Θέλετε να σας απαντήσω ειλικρινά; Υποκριτικά το αντιλαµβάνεται, ενώ είναι δικιά µου δουλειά να υποκρίνοµαι. Ακούω πυροτεχνήµατα του τύπου: «O πολιτισµός δίνει τα φώτα του», «Βαριά βιοµηχανία της Ελλάδας ο πολιτισµός». Αυτά όλα λέγονται για να υπάρχουν υπουργεία µε την αγοραία µορφή ενός µαγαζιού που βάζει ταµπέλα, ανάβει τα φώτα και πουλάει προϊόν. 

Πριν από δύο χρόνια σε συνέντευξή σας είχατε σχολιάσει για τον Κυριάκο Μητσοτάκη ότι είστε θετικά διακείµενος απέναντί του λόγω του νεαρού της ηλικίας του. ∆ύο χρόνια µετά εξακολουθείτε να έχετε την ίδια άποψη; 

Κάποιοι αποµόνωσαν εσκεµµένα φράσεις και λέξεις ώστε να φαίνοµαι ότι είµαι υποστηρικτής του. Εάν είναι δυνατόν! Είναι δεδοµένο πού ανήκω ιδεολογικά. Απλώς επισήµανα το καινούργιο. Αυτό εξαπλώθηκε και διατηρήθηκε στο διαδίκτυο για ευνόητους λόγους αλλά δεν ήταν η θέση µου, ήταν µια ευχή. ∆υστυχώς για άλλη µια φορά επιβεβαιώνεται για τον άνθρωπο που βρίσκεται επικεφαλής η αδυναµία του να αντεπεξέλθει στη συγκυρία. 

Με τόσα σκάνδαλα να ταλανίζουν τη σηµερινή κυβέρνηση, µε την ανεπαρκή διαχείριση της πανδηµίας, µε έναν δύσκολο χειµώνα να έρχεται µπροστά µας, ποια είναι η τωρινή σας θέση;

Τρόµος, τρόµος, τρόµος. Αυτό είναι το µόνο συναίσθηµα και φωνάζω για την απόλυτη ενοχή των ανθρώπων οι οποίοι αυτήν τη στιγµή ελέγχουν τα µέσα ενηµέρωσης και δεν ενηµερώνουν σωστά τον πολίτη, δεν κάνουν αυτό που είναι υποχρέωσή τους. 

Τα προτάγµατα της Αριστεράς µπορούν να δώσουν απάντηση σε αυτή την κατάσταση;

Προσωπικά διεκδικώ µια νέα Αριστερά, γιατί ιστορικά οι ιδεολογίες παλιώνουν, αναµασούν τα τετριµµένα, οι άνθρωποι ωριµάζουν και σαπίζουν. ∆ιεκδικώ κάτι νέο, εάν το ονοµατίσουµε Αριστερά, γιατί όχι; Ανήκω σε ένα κόµµα αλλά έχω ασκήσει πολλή κριτική και δεν σας κρύβω ότι είµαι αρκετά απογοητευµένος. Η απόσταση και η σιωπή µου είναι προσωπικές, αξιακή τοποθέτηση σε κάτι που πρέπει να διορθωθεί. Και δεν είµαι οπαδός, θέλω να ασκώ αυτοκριτική και να σέβοµαι τον αντίπαλο. Επειδή είµαι αισιόδοξος άνθρωπος, ελπίζω. 

Η αποφυλάκιση του ∆ηµήτρη Λιγνάδη προκάλεσε την οργή της κοινής γνώµης και απογύµνωσε τη ∆ικαιοσύνη.