Ο ∆ηµήτρης Λάλος δεν χρειάζεται πλέον συστάσεις. Ο τηλεοπτικός του ρόλος στη σειρά «Σασµός» φρόντισε να του προσφέρει όχι την καταξίωση αλλά την αναγνωρισιµότητα – το θέατρο και ο κινηµατογράφος τον είχαν αναδείξει σε έναν πολύ καλό ηθοποιό ήδη εδώ και χρόνια.
Η συνέντευξή µας σε ένα καφέ των Πετραλώνων έγινε µε αφορµή την παράσταση «Αλκηστις» του Ευριπίδη που σκηνοθετεί η Έλενα Μαυρίδου –σύντροφός του στη ζωή και τη σκηνή– στο θέατρο Χώρος, όπου υποδύονται τον βασιλιά Άδµητο και την Άλκηστη αντίστοιχα.
Θεατράρχης, δάσκαλος, σκηνοθέτης και ηθοποιός, ο ∆ηµήτρης Λάλος πλέον είναι σε θέση µε το θέατρό του να παρέχει στέγη στο όραµα νέων συναδέλφων του.
Ο Άδµητος δέχεται τη θυσία της γυναίκας του για να ζήσει ο ίδιος. Η Άλκηστη θυσιάζεται από αγάπη ή από υποχρέωση στην ανωτερότητα του άντρα και βασιλιά της;
Η Άλκηστη είναι από τις λίγες ηρωίδες που θυσιάζονται µε αυτό τον τρόπο. Θεωρώ ότι το κάνει για να παραµείνει στην αιωνιότητα και µέχρι σήµερα να αναβιώνει η ιστορία της. Τα πραγµατικά κίνητρα δεν µπορούµε να τα ταυτίσουµε µε τα καθ’ ηµάς, τα ανθρώπινα. Ο Αδµητος από την άλλη βρίσκει κάποιον να πεθάνει γι’ αυτόν. Είναι ένας άνθρωπος που ενώ λυπάται αφόρητα που έχασε τον αγαπηµένη του, από την άλλη είναι τροµερά χαρούµενος που ζει. Είναι στη φύση µας –σύµφωνα µε συµπεράσµατα ερευνών– όταν ακούµε για τον θάνατο άλλου κάποια κύτταρά µας χαίρονται επειδή δεν είµαστε εµείς στη θέση του. Ο Αδµητος κώλωσε να πεθάνει και αυτό που τον τυραννάει είναι η κακή φήµη, την οποία ακόµη και οι γενναίοι φοβούνται.
Το έργο του Ευριπίδη ωστόσο δεν είναι ψυχολογικό. Τα σύγχρονα έργα από το 1800 και κυρίως από τον Ίψεν και µετά µπορείς να τα ερµηνεύσεις αστυνοµικά και να στέκει. Εάν προσπαθήσεις το ίδιο µε την τραγωδία, θα αποτύχεις. Είναι σαν να προσπαθείς να εξηγήσεις αστυνοµικά ένα ποίηµα. Σαν να ρωτάς γιατί δεν ήρθαν οι «βάρβαροι» του Καβάφη, αφού είχαν πει ότι θα έρθουν (γέλια). Η τραγωδία είναι θέατρο λόγου – δεν κρύβουν τίποτε οι χαρακτήρες, έλεγαν αυτό που εννοούσαν. Ενώ στο ψυχολογικό θέατρο υπάρχει το «κρυµµένο» κείµενο.
Στο ερώτηµα εάν η «Αλκηστις» είναι ιλαροτραγωδία πού έχετε καταλήξει; Ενέχει κωµικά στοιχεία;
Ναι, πολλά. Ο κόσµος θα τα νιώσει. Η «Αλκηστις» είναι σαν µια κηδεία στην οποία κάποιος ξεσπάει σε γέλια· εκεί που όλα είναι πολύ σοβαρά, κάποιοι αρχίζουν να γελάνε γιατί δεν αντέχουν άλλο την τραγικότητα. Σκέφτοµαι ότι κάπως έτσι έγραψε ο Ευριπίδης το έργο του. Εκεί που έγραφε σοβαρά, έριξε και ένα «άντε να πεθάνει ο χάρος».
∆ιάβασα σε µια συνέντευξή σου να λες µε θάρρος ότι χαίρεσαι που η αναγνωρισιµότητα από την τηλεόραση θα φέρει κόσµο στο θέατρο.
Ναι, είναι αλήθεια. Το θέατρο µε αυτό τον τρόπο ανοίγει προς ένα κοινό που αλλιώς δεν θα ερχόταν. Είναι κέρδος για όλους –και για εµάς τους θεατράρχες– το κοινό να δει παραστάσεις που έχουν ερευνητικό σκοπό, κάτι που τόσο εγώ όσο και η Ελενα υπηρετούµε τόσα χρόνια. ∆εν θέλω να αναφερθώ αρνητικά σχετικά µε το εµπορικό θέατρο αλλά έχει ενδιαφέρον ο κόσµος να έρθει σε επαφή µε ένα θέατρο που ερευνά, που πειραµατίζεται. Το πειραµατικό δεν σηµαίνει ερασιτεχνισµό ή µη επαγγελµατισµό. Αλλά δεν είναι ο κύριος σκοπός µας να κάνουµε µια παράσταση που θα είναι για όλους, µέχρι και για τουρίστες για παράδειγµα. Θέλουµε εκείνος που δεν έχει δει ποτέ θέατρο να έρθει τώρα και να πει: «Ωραία φάση το θέατρο». Και να ξανάρθει.
Γιατί πιστεύεις ότι ο «Σασµός» απολαµβάνει τέτοια επιτυχία; Και συγκεκριµένα ο ρόλος σου, ο Μαθιός;
Γιατί εγκολπώνεται στοιχεία από την παράδοση και την αρχαία τραγωδία. Η ιστορία του «Σασµού» εξιτάρει τον κόσµο, τον ενεργοποιεί να συµµετάσχει, να γίνει κοινωνός. Βέβαια η επιτυχία είναι κάτι άυλο. Γνωρίζουµε ποιες συνιστώσες ορίζουν µια επιτυχηµένη καλλιτεχνικά δουλειά: καλογραµµένο σενάριο, ικανοί συντελεστές. Αλλά στην επιτυχία συντελεί και κάτι που δεν είναι απτό, κάτι µεταφυσικό. Εάν γνωρίζαµε τι είναι αυτό, θα κάναµε µόνο επιτυχίες. ∆εν εξηγείται πώς µια παράσταση µε καλές προϋποθέσεις δεν τραβάει, την ίδια στιγµή που για άλλες οι οποίες έγιναν εκ των ενόντων γίνεται χαµός. Ο «Σασµός» έχει αυτό το κάτι που δεν µπορούµε να προσδιορίσουµε. Οσον αφορά τον ρόλο µου, πέρα από το δραµατουργικό υπόβαθρο του Μαθιού, έχει να κάνει µε τον τρόπο µε τον οποίο τον ξεδιπλώνω, µε την τεχνική που χρησιµοποιώ. ∆εν παίζω τυχαία, χωρίς εργαλεία.
Είναι ένας τρόπος υποκριτικής µε τον οποίο κρύβοντας αποκαλύπτεις. Αν έχουµε χρόνο να παρατηρήσουµε τη ζωή µας, θα ανακαλύψουµε ότι καθηµερινά υποκρινόµαστε –µε έναν άλλο τρόπο– για να επιβιώσουµε. Κάθε άνθρωπος ξέρει πολύ καλά την υποκριτική, που είναι χρήσιµη για την επιβίωση. Ο ηθοποιός από τη µεριά του παλεύει για να βιώσει. Ο ηθοποιός θέλει να λυπηθεί. Χρησιµοποιώντας αυτή την τεχνική έχω καταφέρει να αγαπήσουν τον Μαθιό γιατί δεν τους λέει ψέµατα, ζει πραγµατικά. ∆εν βλέπουν τον Λάλο· πιστεύουν ότι εάν επισκεφτούν το χωριό, θα τον βρουν εκεί. Εχει λοιπόν να κάνει µε την τεχνική.
Να προσγειωθούµε λίγο απότοµα στην ωµή πραγµατικότητα των παιδοβιασµών και των γυναικοκτονιών… Περνάµε µια ηθική σήψη ή απλώς τώρα βγαίνουν όλα στην επιφάνεια;
Προσωπικά πιστεύω πολύ στον άνθρωπο ως είδος. Εξελισσόµαστε – και καταλήγεις σε αυτό το συµπέρασµα εάν αναλογιστείς πώς ήταν πριν από 50-100 χρόνια το βιοτικό µας επίπεδο, ποια ήταν η θέση της γυναίκας, τα δικαιώµατα των µειονοτήτων, οι γνώσεις που είχαµε για τον κόσµο. Ως ανθρωπότητα διανύουµε την καλύτερη φάση που θα µπορούσαµε. Εκτός από τον παιδοβιαστή υπάρχουν ο γιατρός, ο φυσικός, ο καλλιτέχνης, ο φιλόσοφος. Ο άνθρωπος έχει θετικά στοιχεία που θα υπερισχύσουν στο µέλλον. Είναι σωστό που φανερώνεται όλη η σήψη τώρα, αν και αυτά συνέβαιναν και παλιότερα· στα χωριά δεν βίαζαν τα παιδιά τους;
Ζούµε στην εποχή της κυριαρχίας της πληροφορίας και πλέον τα µαθαίνουµε. Οσο για τις γυναικοκτονίες, αυτό που µπορώ να σκεφτώ είναι ότι επειδή πολλές γυναίκες πια αντιδρούν στα φαινόµενα πατριαρχίας, µπροστά σε αυτήν τη δύναµη οι άντρες τροµάζουν και φτάνουν µέχρι τον φόνο. Αυτές οι γυναίκες είναι µάρτυρες, ηρωίδες και προάγγελοι. Οφείλουµε να σπάσουµε τα αποστήµατα της πατριαρχίας, να βγουν όλα στο φως. Η κόρη µου θα παραλάβει έναν καλύτερο κόσµο και θα τον παραδώσει ακόµη καλύτερο στο παιδί της. Τα παιδιά είναι η καλύτερη εκδοχή των γονιών τους.
Ωστόσο δεν µπορώ να συµµεριστώ την τόση αισιοδοξία σου όταν ο πλούτος είναι συγκεντρωµένος στα χέρια ενός ελάχιστου ποσοστού ανθρώπων και ο γενικός πληθυσµός ζει σε οριακές συνθήκες.
Οσο το σύστηµα είναι χρηµατοκεντρικό θα έχουµε αυτά τα φαινόµενα. Ο καπιταλισµός δεν έχει πατρίδα. Λέγεται ότι η Ελλάδα έχει τους καλύτερους εφοπλιστές – είναι να γελάς. Το κεφάλαιο δεν έχει πατρίδα. ∆εν είναι απίθανο πάντως να ζήσουµε το πέρασµα σε ένα ανθρωποκεντρικό σύστηµα. Οταν υπάρξει η απαιτούµενη κρίσιµη µάζα θα κοιταχτούµε και θα πούµε: «Τέλος µε αυτήν τη µαλακία». Οφείλουµε να αντιληφθούµε τον πλανήτη σαν µια κοινή πατρίδα. Χρειάζεται να γίνει πραγµατική καταγραφή των πρώτων υλών, οι οποίες πρέπει να ανήκουν σε όλους. Τώρα δηµιουργούν και συντηρούν τη σπανιότητα – µε την ανεπάρκεια διατηρούνται υψηλές οι τιµές και πλουτίζουν οι λίγοι. Πρέπει να οραµατιζόµαστε κάτι φωτεινό· εκεί που κοιτάµε πάµε.
Από τη δική µου πλευρά απαιτώ τουλάχιστον δωρεάν κοινωνικές παροχές, σε υγεία και παιδεία. Οσοι προσκυνούν το κεφάλαιο είναι ίδιοι. Τα σοσιαλιστικά προτάγµατα είναι σωστά: να έχει σηµασία πόσο καλός δάσκαλος ή πόσο καλός γονιός είσαι και όχι τι κατέχεις. Στις µέρες µας εάν έχεις καλό αυτοκίνητο και λεφτά είσαι ο τέλειος, ασχέτως εάν είσαι κωλόπαιδο. Να έχουµε όλοι ισότιµη πρόσβαση στα αγαθά. Γιατί να µη διαθέτουµε όλοι το καλύτερο κινητό, το καλύτερο αυτοκίνητο; Μπορεί να µην προλάβουµε να ζήσουµε αυτήν τη φάση, όµως µπορούµε να βάλουµε τα θεµέλια για να ζήσουν οι επόµενοι καλύτερα.
Εσύ µε ποιες πράξεις σου πηγαίνεις προς τα εκεί;
Αρχικά προσπαθώ µε το παιδί µου: πώς του µιλάω, ποιες αξίες της µεταφέρω. Και στη συνέχεια µε τους συνεργάτες µου. Στο θέατρό µου, το Tempus Verum, προσπαθώ να φιλοξενήσω και να στεγάσω όχι µόνο τα δικά µου όνειρα αλλά και άλλων. Φέτος κάνω επτά παραγωγές και σε καµία δεν παίζω ούτε σκηνοθετώ. ∆εν έχουν εµπορική προοπτική, δεν είναι µεγάλες παραγωγές, αλλά δίνω βήµα σε ανθρώπους που ίσως έχουν βρεθεί στη θέση που βρέθηκα παλιότερα, όταν δεν είχα χώρο να στεγάσω τα όνειρά µου. Θέλω να βοηθήσω τώρα που µπορώ, µια κι εµένα µε βοήθησαν. Μόνος ούτε στον παράδεισο. Οφείλω να εξαργυρώσω την αναγνωρισιµότητα βοηθώντας τους συναδέλφους µου.
INF0
«Αλκηστις» του Ευριπίδη, σε σκηνοθεσία Ελενας Μαυρίδου.
Παίζουν: Ελενα Μαυρίδου, Δημήτρης Λάλος, Σωτήρης Τσακομίδης, Δήμητρα Κούζα.
Από τις 14/10 στο θέατρο Χώρος
Σπύρος Πετρουλάκης: Ο συγγραφέας του «Σασμού» μιλάει στο Docville