Όταν ο Μάρκος Αυρήλιος ξεκίνησε το 170 μ.Χ. να γράφει τα «Εις εαυτόν» βρισκόταν σε μια από τις πιο δύσκολες φάσεις της ζωής του. Ήταν αυτοκράτορας της Ρώμης ήδη για 9 χρόνια (κυβερνούσε από τα 40 του), ηγούνταν των ρωμαϊκών λεγεώνων στον Μαρκομαννικό πόλεμο εναντίον των γερμανικών φύλλων που είχαν εισβάλει στην αυτοκρατορία και ζούσε σε ένα αντίσκηνο στις ακτές του Δούναβη. Στα δέκα χρόνια που κράτησε η συγγραφή του έργου του (πέθανε από πανώλη το 180 μ.Χ.) είδε την πανδημία και τον πόλεμο –που θεωρούσε κατάντια της ανθρωπότητας– να θερίζουν τον στρατό του, ενώ οι σκέψεις κλωθογύριζαν στο κεφάλι του σχετικά με το πώς έπρεπε να χειριστεί την κατάσταση ώστε να μην καταλήξει άλλος ένας που θα τον κατάπινε η εξουσία.
Ο Μάρκος Αυρήλιος έγραψε τους συλλογισμούς του στην προσπάθειά του να διατηρήσει την εσωτερική του ισορροπία μες στη δίνη του θανάτου, χωρίς καν να έχει φανταστεί ότι το έργο αυτό θα διαβαζόταν τον 21ο αιώνα και θα θεωρούνταν ένα από τα σπουδαιότερα της ύστερης αρχαιότητας και ένα από τα πιο δημοφιλή των τελευταίων 2.000 χρόνων. Ούτως ή άλλως δεν έγραψε τα «Εις εαυτόν» για να τα δουν άλλα μάτια πέρα από τα δικά του, αλλά για να τα χρησιμοποιεί σαν μπούσουλα κάθε φορά που θα έχανε το κουράγιο του.
Τα «Εις εαυτόν» γράφτηκαν στην ελληνική γλώσσα και παραδόξως δεν αναφέρονται καθόλου στον ρόλο του Μάρκου Αυρήλιου ως αυτοκράτορα. Πρόκειται για την επιτομή των θεωριών των στωικών – ένα εγχειρίδιο δηλαδή με θέμα την αποδέσμευση από τις συνθήκες και τα αγαθά του εξωτερικού κόσμου και στόχο την κατάκτηση της ευδαιμονίας και της εσωτερικής γαλήνης. «Μην επιτρέπεις ο Νους σου να είναι δούλος ούτε σαν μαριονέτα να άγεται και να φέρεται από ορμές αντικοινωνικές ούτε να σε δυσαρεστεί η μοίρα και το παρόν ούτε να αντιμετωπίζεις με καχυποψία το μέλλον» σημειώνει ο Μάρκος Αυρήλιος, καθώς και «Σε απορροφούν πολλά από τον έξω κόσμο; Πάψε να χάνεις τον καιρό σου και κοίτα να μάθεις κάτι ακόμα που να αξίζει».
Το πρώτο έργο αυτοβοήθειας στην ιστορία είναι γραμμένο σε μορφή στοχασμών και αφορισμών εκτός από τα κείμενα που περιλαμβάνονται στον πρώτο τόμο όπου ο συγγραφέας αναφέρεται στους δασκάλους και τους συγγενείς του στους οποίους αποτίνει τις πνευματικές οφειλές του.
Γιατί όμως οι στοχασμοί του Μάρκου Αυρήλιου αφορούν τους σημερινούς αναγνώστες; Τι κοινό μπορεί να έχει ένας φιλόσοφος αυτοκράτορας της ύστερης αρχαιότητας με τη γενιά του Instagram; «Δημιουργήθηκα από αιτία και ύλη. Κανένα από τα δύο αυτά στοιχεία δεν θα καταλήξει στο μηδέν, όπως ακριβώς δεν προήλθε από το μηδέν. Κάθε στοιχείο μου, λοιπόν, θα ανακυκλωθεί για να αποκτήσει κάποια νέα θέση στον Κόσμο και εκείνο θα μεταβληθεί πάλι σε κάτι άλλο, επ’ άπειρον».
Τα αποσπάσματα προέρχονται από το «Εις εαυτόν – επιλογή» του Μάρκου Αυρήλιου που μόλις κυκλοφόρησε από τις εκδόσεις Αιώρα, σε απόδοση στα νέα ελληνικά της Πέρσας Αγραφιώτου.
