Οι Δημοσιογράφοι Χωρίς Σύνορα ζητούν δρακόντειο ρυθμιστικό πλαίσιο με αφορμή το σκάνδαλο παρακολούθησης 180 και πλέον δημοσιογράφων με το λογισμικό Pegasus
Στον απόηχο των συγκλονιστικών αποκαλύψεων σχετικά με την παρακολούθηση περίπου 180 δημοσιογράφων σε όλο τον κόσμο από διάφορες κυβερνήσεις με τη χρήση του εξελιγμένου λογισμικού υποκλοπής Pegasus της ισραηλινής εταιρείας NSO, η μη κυβερνητική οργάνωση Reporters Without Borders (RSF – Δημοσιογράφοι Χωρίς Σύνορα) ζητά την άμεση υιοθέτηση νέων αυστηρότερων κανόνων και μέτρων προστασίας. Οπως υπογραμμίζει σε ανακοίνωσή της, ο μεγάλος αριθμός των δημοσιογράφων που βρέθηκαν στο στόχαστρο αυτής της τεχνολογίας επιβεβαιώνει τον βαθμό στον οποίο ο τομέας της τεχνολογίας επιτήρησης διαφεύγει των κανονισμών και των νόμων.
Υπενθυμίζεται ότι, όπως προέκυψε από την έρευνα, μεταξύ των δημοσιογράφων που παρακολουθούνταν από τις κυβερνήσεις τους βρίσκονταν και άτομα τα οποία εργάζονταν σε κορυφαίους ειδησεογραφικούς οργανισμούς, όπως Reuters, CNN, «New York Times», «Financial Times» κ.ά. Μάλιστα, η παρακολούθηση των τηλεφώνων τους φέρεται να ξεκίνησε από το 2016 και να συνεχιζόταν έως πολύ πρόσφατα. Η αποκάλυψη βασίστηκε στη διαρροή μιας λίστας η οποία περιλάμβανε τους τηλεφωνικούς αριθμούς 50.000 ατόμων που ενδιέφεραν ιδιαίτερα τους πελάτες της ισραηλινής εταιρείας NSO, δηλαδή τους πολιτικούς και προέδρους τουλάχιστον δέκα χωρών, και συγκεκριμένα των Αζερμπαϊτζάν, Μπαχρέιν, Ουγγαρίας, Ινδίας, Καζακστάν, Μεξικού, Μαρόκου, Ρουάντας, Σαουδικής Αραβίας και Ηνωμένων Αραβικών Εμιράτων.
Υπό αυτό το πρίσμα, η μη κυβερνητική οργάνωση RSF ζητά την ανάπτυξη ενός παγκόσμιου νομικού πλαισίου για τη ρύθμιση της τεχνολογίας επιτήρησης το οποίο να βασίζεται στις κατευθυντήριες αρχές των Ηνωμένων Εθνών για τις επιχειρήσεις και τα ανθρώπινα δικαιώματα καθώς και την προσαρμογή του στην εθνική νομοθεσία.
«Να αποτελέσει έναυσμα»
«Δεν γίνεται να εξακολουθεί να επικρατεί ο νόμος της ζούγκλας» δήλωσε χαρακτηριστικά η Ιρις ντε Βιλάρ, επικεφαλής του τεχνικού γραφείου της RSF. «Η υπόθεση Pegasus πρέπει να αποτελέσει το έναυσμα για την υιοθέτηση ενός γενικού μορατόριουμ στις εξαγωγές τεχνολογίας επιτήρησης και για την έναρξη εργασιών για έναν διεθνή κανονισμό» συμπλήρωσε.
Οπως υπενθυμίζει στην ανακοίνωσή της η οργάνωση, μέχρι σήμερα οι εξαγωγές προϊόντων τεχνολογίας ρυθμίζονταν με βάση τον διακανονισμό Wassenaar που χρονολογείται από το 1996 και ο οποίος, όπως έδειξαν οι εξελίξεις, αποδείχτηκε ανεπαρκέστατος. Ο εν λόγω διακανονισμός δεν περιορίζεται στον έλεγχο της τεχνολογίας παρακολούθησης αλλά αντιθέτως καλύπτει όλους τους τύπους προϊόντων και τεχνολογίας διπλής χρήσης, αντιμετωπίζοντάς τα ως ενιαίο σύνολο. Επιπλέον, το νομικό πεδίο εφαρμογής του είναι περιορισμένο καθώς δεν διαθέτει ανεξάρτητο μηχανισμό ελέγχου, ενώ επίσης αφορά μόνο 40 χώρες, εντός των οποίων δεν περιλαμβάνονται το Ισραήλ και η Κύπρος. Τέλος, λειτουργεί με συναίνεση, δίνοντας σε κάθε συμμετέχουσα κυβέρνηση δικαίωμα βέτο, γεγονός το οποίο ενθαρρύνει την ελάχιστη ρύθμιση.
Ο σχετικός κανονισμός της Ευρωπαϊκής Ενωσης που ισχύει από το 2009 ενημερώθηκε πριν από λίγους μήνες και αναμένεται να τεθεί σε ισχύ τον Σεπτέμβριο. Ωστόσο, όπως επισημαίνουν τα μέλη της οργάνωσης Reporters Without Borders, και αυτός βασίζεται σε μεγάλο βαθμό στον διακανονισμό Wassenaar και ως εκ τούτου εκτιμάται ότι δεν θα έχει καμία ουσιαστική ισχύ και επιρροή στα κράτη που δεν συμμετέχουν στον κανονισμό.
Αμεσο μορατόριουμ
Αξίζει να σημειωθεί ότι στις 19 Ιουλίου η RSF ζήτησε από τις δημοκρατικές κυβερνήσεις να επιβάλουν άμεσο μορατόριουμ στην πώληση τεχνολογίας επιτήρησης έως ότου δημιουργηθούν εγγυήσεις για την αποτροπή της καταπιεστικής χρήσης της. Λίγες ημέρες αργότερα μάλιστα ζήτησαν και από τον Ισραηλινό πρωθυπουργό Ναφτάλι Μπένετ να επιβάλει άμεσο μορατόριουμ στις εξαγωγές τεχνολογίας επιτήρησης έως ότου θεσπιστεί προστατευτικό κανονιστικό πλαίσιο.
Μεταξύ άλλων, σε ανακοίνωσή τους τα μέλη της RSF επισημαίνουν ότι «οι κυβερνήσεις θα πρέπει να υποχρεούνται να δημοσιεύουν τουλάχιστον κάθε τρεις μήνες στοιχεία σχετικά με τις άδειες εξαγωγής τεχνολογίας επιτήρησης που έχουν εγκρίνει ή αρνηθεί και να περιλαμβάνουν πληροφορίες σχετικά με τη φύση του εξοπλισμού, περιγραφή του προϊόντος, τη χώρα προορισμού και τον τελικό χρήστη. Επιπλέον, οι κυβερνήσεις πρέπει να βελτιώσουν την ικανότητά τους να ερευνούν την καταστρατήγηση των ελέγχων κατά την εξαγωγή του εξοπλισμού, ειδικά όταν υπάρχουν βάσιμοι λόγοι υποψίας ότι έχουν διαπραχτεί παραβιάσεις ανθρώπινων δικαιωμάτων» καταλήγει η ανακοίνωση.
Το ίδιο αίτημα διατύπωσε με ανακοίνωσή της και η Διεθνής Ομοσπονδία Δημοσιογράφων (IFJ). «Η διεθνής κοινότητα πρέπει να δημιουργήσει ένα κανονιστικό πλαίσιο που θα επιτρέπει την επιθεώρηση και τη ρύθμιση οργανισμών που προμηθεύουν προϊόντα που έχουν την ικανότητα να υπονομεύουν ελευθερίες» αναφέρεται χαρακτηριστικά. Επιπλέον, όπως επισημαίνουν, οι κατά τόπους κυβερνήσεις πρέπει να κατοχυρώσουν στο εσωτερικό δίκαιο το απαραβίαστο των επικοινωνιών των δημοσιογράφων.
