Κίνημα για ελεύθερους δημόσιους χώρους σαρώνει τα νησιά καθώς επιχειρηματίες δρουν ανεξέλεγκτα στον αιγιαλό
Εξέδρες, καλώδια μες στην άμμο, τσιμέντα, ξύλα, αυθαίρετες κατασκευές. Οι πιο όμορφες παραλίες στα νησιά έχουν καταληφθεί πλήρως από ιδιώτες, με τους ελεγκτικούς μηχανισμούς και τις περισσότερες δημοτικές αρχές να κάνουν τα στραβά μάτια στις παρανομίες. Κάτοικοι και συλλογικότητες από τη Ρόδο, την Πάρο, τη Νάξο και τη Σέριφο διεκδικούν ελεύθερη πρόσβαση στις παραλίες και δραστικά μέτρα για να τερματιστεί η ασυδοσία των επιχειρηματιών.
Ο αγώνας τους ονομάστηκε από τα ΜΜΕ «κίνημα της πετσέτας», οι ίδιοι όμως το αποκαλούν διεκδίκηση για δημόσιο χώρο και θεωρούν τη συγκεκριμένη αναφορά υποτιμητική. Μια σημαντική νίκη καταγράφηκε ήδη στη Μικρή Σάντα Μαρία της Πάρου, όπου μετά τη διαμαρτυρία πολιτών η παραλία έγινε κατά το ήμισυ προσβάσιμη σε λουόμενους όπως προβλέπει ο νόμος. Συνέβησαν όμως και παρατράγουδα. Στη Σέριφο ο δήμαρχος Κωνσταντίνος Ρεβίνθης συνελήφθη όταν πήγε να σφραγίσει κατάστημα που λειτουργούσε παρανόμως επειδή του έκαναν μήνυση για «παράβαση καθήκοντος και για κατάχρηση εξουσίας»!
Παραλίες για λίγους και εκλεκτούς
Τα τελευταία χρόνια οι ιδιώτες εκμεταλλεύονται ασύστολα κάθε σπιθαμή στις παραλίες, επιβάλλοντας εξωφρενικές τιμές για τις ξαπλώστρες και υποχρεωτική κατανάλωση φαγητού και ποτού. Το μοντέλο της άκρατης τουριστικοποίησης –παρ’ όλο που τουρίστες οι οποίοι επισκέπτονται για χρόνια τα νησιά δηλώνουν απογοητευμένοι από την κατάσταση– έχει επικρατήσει πλήρως σε βάρος της ποιοτικής ανάπτυξης. Οι επιχειρηματίες κόβουν δέντρα και ισοπεδώνουν αμμουδιές. Επιβάλλουν χώρους στάθμευσης. Τα αρμυρίκια και οι φυσικές σκιές εξαφανίζονται, ενώ τα ομπρελοκαθίσματα ξεφυτρώνουν παντού.
Η εικόνα που αποτύπωσε πολύ χαρακτηριστικά την αυθαιρεσία είναι αυτή που έκανε πριν από λίγες εβδομάδες τον γύρο του διαδικτύου, με εργαζόμενο σε beach bar στην Καλλιθέα της Ρόδου να πηγαίνει να παραδώσει παραγγελία σε πελάτες που βρίσκονταν σε ξαπλώστρες μες στη θάλασσα σχεδόν… κολυμπώντας. Ο εργαζόμενος προσπαθούσε να ισορροπήσει μες στο νερό κρατώντας με δυσκολία τον γεμάτο δίσκο του. Οπως αποκαλύφθηκε στη συνέχεια, η συγκεκριμένη επιχείρηση λειτουργούσε χωρίς άδεια από το 2016 και υπήρχαν αλλεπάλληλες αποφάσεις για κλείσιμο (λειτουργεί μέσα σε αιγιαλό και αρχαιολογικό χώρο), ωστόσο το 2021 ακολούθησε μία «ύποπτη» ανάκληση της σφράγισης.
Ανάγκασαν τη Δικαιοσύνη να παρέμβει
Η κυβέρνηση, που τόσο καιρό σφύριζε αδιάφορα, μετά την ασφυκτική πίεση των πολιτών, τα δημοσιεύματα και τις χιλιάδες κοινοποιήσεις στα μέσα κοινωνικής δικτύωσης αναγκάστηκε να δώσει εντολή στις αρμόδιες υπηρεσίες για εντατικοποίηση των ελέγχων στις παραλίες, με τον υπουργό Εθνικής Οικονομίας και Οικονομικών Κωστή Χατζηδάκη να υπογραμμίζει ότι η κυβέρνηση «δεν θα χαριστεί σε κανέναν». Λίγο αργά το θυμήθηκε, αφού βρισκόμαστε ήδη στα μέσα της τουριστικής σεζόν…
Το ίδιο συνέβη και με τη Δικαιοσύνη. Το κίνημα των πολιτών για ελεύθερες παραλίες προκάλεσε την παρέμβαση της εισαγγελέα του Αρείου Πάγου Γεωργίας Αδειλίνη, η οποία ζήτησε την πιστή εφαρμογή της σχετικής εγκυκλίου από τον Μάιο του 2023 για την απρόσκοπτη πρόσβαση στις παραλίες. Στη μάχη της Πάρου για ελεύθερες παραλίες έχει ριχτεί πλέον και ο εισαγγελέας-σερίφης της Μυκόνου, ο οποίος έχει ήδη στείλει στις αρμόδιες αρχές οδηγίες και συστάσεις εν είδει… προειδοποιητικών βολών.
Υποκριτικοί έλεγχοι
Σχεδόν σε όλα τα νησιά η κατάσταση χειροτερεύει χρόνο με τον χρόνο. Η πρόσβαση στις παραλίες καθίσταται προνόμιο πολυτελείας για οικογένειες και παρέες που κάνουν διακοπές στα νησιά. Οπως καταγγέλλουν κάτοικοι στο Documento, ελάχιστοι έλεγχοι πραγματοποιούνται από τις δημοτικές αρχές, ενώ ακόμη και σε περιπτώσεις που αυτό συμβαίνει, είτε γίνονται απλώς προειδοποιητικές συστάσεις είτε τα πρόστιμα είναι τόσο μικρά που δεν βλάπτουν ουσιαστικά τους ιδιώτες, καθώς αποκομίζουν πολλαπλάσια κέρδη ακόμη και σε μία μέρα μόνο. Είτε οριστεί δίκη είτε οι ιδιοκτήτες περάσουν από αυτόφωρο, η επιχείρηση εξακολουθεί να λειτουργεί.
Μέχρι να αλλάξει η νομοθεσία θα έπρεπε οι ιδιώτες με τα ομπελοκαθίσματα να περιορίζονται τουλάχιστον στα όρια που τους δίνουν τα συμβόλαια που υπέγραψαν. Στα νησιά έχει εγκαθιδρυθεί ένα καθεστώς συγκάλυψης, διαφθοράς και αλληλοεξυπηρετήσεων. Σύμφωνα με όσα λέει στο Documento ο Σταύρος Στέλλας, μέλος της Κίνησης Πολιτών Πάρου, υπάρχει «καταστρατήγηση των μισθωτηρίων που δίνονται από την Κτηματική Εταιρεία του Δημοσίου (ΚΕΔ), ενώ συναντώνται περιπτώσεις που δεν υπάρχει ούτε καν παραχώρηση. Αυτό που έγινε στη Μικρή Σάντα Μαρία με την απελευθέρωση της παραλίας ήταν μία σημαντική νίκη».
«Ας έρθει η αστυνομία να με συλλάβει….»
Οι πολίτες πάντως έχουν πάρει την κατάσταση στα χέρια τους. H αρχή έγινε τον Ιούνιο στη Ρόδο με τη δημιουργία του δικτύου Ομπρέλα, που είχε σκοπό να αναδείξει το πλήθος των παρανομιών στις παραλίες του νησιού.
Ακολούθησε η Πάρος. Η Κίνηση Πολιτών πραγματοποίησε καταγραφή της έκτασης που έχει καταληφθεί από ξαπλώστρες και διακίνησε εικόνες με ογκώδη κρεβάτια πάνω στο κύμα, φράχτες και κακόγουστες κατασκευές. Οι κάτοικοι κατήγγειλαν ότι αρκετά μαγαζιά έχουν επεκταθεί παρανόμως (πολύ πάνω από το 50% που προβλέπει ο νόμος), ενώ αρκετά δεν διαθέτουν ούτε τη νόμιμη άδεια! Υπάρχουν αναφορές ακόμη και για «σωματοφύλακες» που διώχνουν τους λουόμενους όταν επιχειρούν να απλώσουν την πετσέτα τους στην παραλία.
Εκατοντάδες κάτοικοι όλων των ηλικιών οργάνωσαν δύο Κυριακές κινητοποίηση σε παραλίες της Πάρου για ελεύθερο κολύμπι (300 άτομα βρέθηκαν στη Σάντα Μαρία και 400 άτομα σε άλλες ακτές). Η απάντηση που έδωσε επιχειρηματίας από τη Σάντα Μαρία είναι ενδεικτική για την ασυδοσία: «Ας έρθει η αστυνομία να με συλλάβει».
Η δημοτική αρχή της Πάρου δεν αναλαμβάνει την ευθύνη, η ΚΕΔ είναι υποστελεχωμένη και οι παρατυπίες συνεχίζονται με αμείωτους ρυθμούς. «Ο δήμος ανέχεται αυτή την κατάσταση. Εχουμε καλέσει πολλές φορές τον δήμαρχο για να μας στηρίξει και αδιαφορεί. Τόσο καιρό δεν υπήρχαν έλεγχοι, έστελναν μόνο χαρτιά. Μετά τη διάσταση που πήρε το θέμα οι δημοτικές αρχές άρχισαν να μοιράζουν πρόστιμα σε μικρομαγαζάτορες και να αφήνουν τα “μεγάλα ψάρια” ανενόχλητα. Υπήρχαν αποφάσεις από τη δημοτική αρχή να μην μπουν ξαπλώστρες σε κάποιες παραλίες, οι επιχειρηματίες όμως τις αγνόησαν. Εμείς ζητάμε να εφαρμοστεί ο νόμος, τίποτε περισσότερο» αναφέρει στο Documento ο Στ. Στέλλας και προσθέτει ότι η Κίνηση Πολιτών έχει αναλάβει να καταγράψει όλες τις αυθαιρεσίες: «Μέχρι τις 31 Ιουλίου η ΚΕΔ είναι υποχρεωμένη να δώσει τις παραχωρήσεις και να τις δημοσιεύσει στη Διαύγεια. Εχουν γίνει αδιανόητες υπερβάσεις. Νοικιάζει κάποιος 16 τ.μ. και τα κάνει 500 και 600. Σε λίγο θα νοικιάζουν τη θάλασσα και το νερό» προσθέτει.
«Μας υποστήριξαν οι τουρίστες»
Ο Ηλίας Πετράκης από την Κίνηση Πολιτών Πάρου τονίζει: «Η ρίζα του προβλήματος βρίσκεται στην ΚΥΑ που ορίζει το πλαίσιο το οποίο διέπει τις παραχωρήσεις σε αιγιαλούς. Είναι μπλεγμένες οι αρμοδιότητες του δήμου, της ΚΕΔ, του λιμενικού και αρκετών ακόμη φορέων. Το σύνολο των εκμεταλλεύσεων δεν μπορεί να ξεπερνά το 50% της παραλίας, υπάρχει όμως και μία σειρά από άλλες προϋποθέσεις που χρειάζονται για να παραχωρηθεί ένας χώρος. Εχουν παρατηρηθεί επιθετικές συμπεριφορές στις παραλίες προς τους λουόμενους ακόμη και από σερβιτόρους που αναγκάζονται να διώχνουν τον κόσμο. Και αυτά συμβαίνουν σε όλη τη χώρα».
Για τις κινητοποιήσεις και τις αντιδράσεις από τους τουρίστες σχολιάζει: «Η μισή Σάντα Μαρία είναι πλέον προσβάσιμη. Ολο και περισσότεροι θα είναι οι επιχειρηματίες που θα αναγκαστούν να συμμορφωθούν με τη νομιμότητα γιατί δεν θα σταματήσουμε. Θα συνεχίσουμε μέχρι να δούμε τις παραλίες μας όπως πρέπει να είναι. Μοιράσαμε φυλλάδια σε τρεις γλώσσες, η αντίδραση των τουριστών ήταν υποστηρικτική. Οι περισσότεροι δεν γνώριζαν ότι η επιχείρηση που βρίσκονταν έχει καταχραστεί τον χώρο και ότι κάθονταν σε παράνομες ξαπλώστρες. Μας υποστήριξαν. Το μεγάλο ερώτημα είναι τελικά τι τουρισμό θέλουμε στα νησιά».
Εκβραχισμοί με μπουλντόζες, τραπέζια στην άμμο
Τη σκυτάλη των κινητοποιήσεων πήραν και οι κάτοικοι της Νάξου, οι οποίοι κατήγγειλαν ότι φέτος γίνονται αυθαιρεσίες στο νησί, μέχρι και εκβραχισμοί στις παραλίες με μπουλντόζες. Στο Facebook δημιουργήθηκε η ομάδα «Σώστε τις παραλίες της Νάξου», η οποία έχει ανακοινώσει: «Δεν είμαστε κατά της ανάπτυξης, αλλά ενάντια στην ανομία που αυξάνεται κάθε χρόνο». Οι κάτοικοι ετοιμάζουν φάκελο με παράνομες επεκτάσεις για να σταλεί στον εισαγγελέα.
«Υπάρχουν σκέψεις για αντίστοιχες κινήσεις διαμαρτυρίας όπως στην Πάρο» λέει στο Documento ο Δημήτρης Παναγιωτίδης, ο οποίος παραθερίζει για πολλά χρόνια στην περιοχή της Πλάκας και θεωρεί ότι ο δημόσιος χώρος που παραχωρήθηκε στους επιχειρηματίες με αφορμή την πανδημία δεν δόθηκε ποτέ πίσω στους πολίτες: «Αυτή η συνθήκη έγινε κανονικότητα. Αρκετές παραλίες είναι περιοχές Natura, επομένως με βάση το ισχύον νομικό πλαίσιο η κάλυψη δεν μπορεί να υπερβαίνει το 30% του παραχωρούμενου χώρου και μόνο εφόσον δεν επηρεάζονται οι στόχοι διατήρησης για το προστατευτέο αντικείμενο. Αυτήν τη στιγμή στην ακτογραμμή πολλών χιλιομέτρων που περιλαμβάνει την περιοχή του Αγίου Προκοπίου, του Μάραγκα, της Πλάκας και του Ορκού, η κατάσταση έχει γίνει αφόρητη. Είναι ελάχιστος ο ελεύθερος χώρος για να απλώσει κανείς μία πετσέτα. Ολοι οι ιδιώτες έχουν επεκταθεί» προσθέτει και τονίζει ότι τη φετινή χρονιά παρατηρούνται δεκάδες παρανομίες.
«Οι ξαπλώστρες δεν έχουν τις νόμιμες αποστάσεις από το ένα μαγαζί στο άλλο. Το χειρότερο όμως είναι ότι έχουν αρχίσει και στήνουν μόνιμες κατασκευές πάνω στις παραλίες. Επεκτείνουν τα beach bar στην άμμο και αυτήν τη στιγμή έχουν φτιαχτεί τουλάχιστον τέσσερα πέντε μεγάλα μαγαζιά με καναπέδες, τραπεζάκια και ξαπλώστρες. Στον Προκόπη και στην Πλάκα “ίσιωσαν” τους φυσικούς αμμολόφους για να κερδίσουν έξτρα χώρο για ξαπλώστρες. Στην Πλάκα επειδή η παραλία έχει βράχο –αποτελεί αναπόσπαστο τμήμα του περιβάλλοντος– αφαίρεσαν κομμάτια με μπουλντόζες για να είναι αμμώδης η πρόσβαση για τους τουρίστες» συμπληρώνει ο Δ. Παναγιωτίδης.
«Φέτος έχουν γίνει εγκλήματα»
Η ίδια αποποίηση ευθυνών που περιγράφουν οι κάτοικοι της Πάρου επικρατεί και στη Νάξο. Το δημοτικό συμβούλιο μάλιστα συμπεριέλαβε για πρώτη φορά τον όρο τραπεζοκαθίσματα για τις παραλίες, σύμφωνα με τις καταγγελίες των κατοίκων. Η χαλαρή νομοθεσία ευνοεί τις αυθαιρεσίες.
Ενδεικτική είναι η μαρτυρία εργαζόμενου (τα στοιχεία του στη διάθεση της εφημερίδας): «Μεταξύ επιχειρηματιών υπάρχει ενημέρωση στο μιλητό προτού πραγματοποιηθεί κάποιος έλεγχος. Συνήθως γίνεται απλώς μία σύσταση για να τα μαζέψουν. Τακτοποιούν πρόχειρα εκείνη την ώρα τον χώρο και στη συνέχεια ξαναβάζουν τις ξαπλώστρες».
Ενα ερώτημα είναι πώς αντιμετωπίζουν οι ίδιοι οι τουρίστες αυτή την κατάσταση. «Οι άνθρωποι που έρχονται για πολλά χρόνια στο νησί δυσανασχετούν. Αυτοί που το επισκέπτονται πρώτη φορά διαμαρτύρονται για την ακρίβεια. Η φτηνότερη ξαπλώστρα κοστίζει 10-15 ευρώ το σετ, αλλά βρίσκεται πολύ μακριά από τη θάλασσα. Οι μπροστινές σειρές έχουν τουλάχιστον 40 ευρώ το σετ και για κάποιες υπάρχει ελάχιστη κατανάλωση για κάθε άτομο. Φτάνουμε έτσι ακόμη και τα 120 ευρώ για ένα μπάνιο. Τα μαγαζιά δεν είναι γεμάτα γιατί οι περισσότεροι δεν έχουν να πληρώσουν τόσα χρήματα. Επιπλέον, επιχειρήσεις που δεν βρίσκονται πάνω στην ακτογραμμή και κανονικά δεν έχουν δικαίωμα να τοποθετούν ξαπλώστρες τη φετινή χρονιά επεκτείνονται διαρκώς, ενώ όσοι έχουν εστιατόρια το βράδυ τοποθετούν τραπεζοκαθίσματα που φτάνουν μέχρι το κύμα για να σερβίρουν βραδινό φαγητό. Το επόμενο πρωί στην αμμουδιά υπάρχουν σκορπισμένες πατάτες, κρεμμύδια και ντομάτες. Μέχρι να μπουν οι ξαπλώστρες η παραλία είναι ένα χάλι και μισό» προσθέτει.