Προσωπικότητες από όλο το φάσμα της δημόσιας ζωής, πολιτικοί, στελέχη κομμάτων και άνθρωποι εκτός κομματικής ένταξης μετέχουν στον διάλογο που άνοιξε και συνεχίζει το Documento σχετικά με την ανασύνθεση της κεντροαριστεράς και ευρύτερα του λεγόμενου προοδευτικού χώρου. Γύρω από το ερώτημα «Ποια κεντροαριστερά;» αναπτύσσονται θέσεις (και αντιθέσεις) για τα πολιτικά επίδικα της επόμενης μέρας των ευρωεκλογών, για την κρίση του πολιτικού συστήματος, για την προοπτική διαμόρφωσης ενός αξιόπιστου κεντροαριστερού πόλου απέναντι στη ΝΔ του Κυριάκου Μητσοτάκη, που όπως έδειξαν τα εκλογικά αποτελέσματα της ευρωκάλπης υπέστη συντριπτικό πλήγμα.
Οι συνέπειες από τις εξελίξεις στο εσωτερικό των κομμάτων της Αριστεράς ανέκαθεν υπερέβαιναν τα εκλογικά, ακόμη και τα οργανωτικά τους όρια, επηρεάζοντας κάθε κόμμα και σχηματισμό, ανεξαρτήτως μεγέθους. Οι δε μεταξύ τους σχέσεις, άλλοτε παραπέμποντας σε διελκυστίνδα κι άλλοτε σε συγκοινωνούντα δοχεία, επηρεάζονταν καθοριστικά από τις πολιτικές προτεραιότητες και τις οργανωτικές διεργασίες στο εσωτερικό των μεγάλων κομμάτων.
Οι ευρωεκλογές της 9ης Ιουνίου 2024 δρομολόγησαν σενάρια συνεργασίας που κυκλοφορούσαν καιρό, αν όχι χρόνια, τόσο στο ΠΑΣΟΚ-ΚΙΝΑΛ όσο και στον ΣΥΡΙΖΑ. Τέθηκαν δε επί τάπητος με δημόσιες δηλώσεις μετά την υπογραφή του 3ου μνημονίου τον Αύγουστο του 2015. Οταν οι πολιτικές διαφορές γεφυρώθηκαν, με τον ΣΥΡΙΖΑ να απεμπολεί οριστικά και διαπαντός τα ριζοσπαστικά του χαρακτηριστικά και μαζί –καθόλου τυχαία– να αποχαιρετά το εκλογικό του ρεκόρ του Ιανουαρίου του 2015 (36,3%), το ΠΑΣΟΚ μοιράζεται πλέον με τον ΣΥΡΙΖΑ το στίγμα της διάψευσης των πολιτικών προσδοκιών, ξανακερδίζοντας ψηφοφόρους που στράφηκαν στην Αριστερά.
Η πολιτική της περιόδου 2015-19 έφερε τον ΣΥΡΙΖΑ ακόμη πιο κοντά στο ΠΑΣΟΚ. Η φτωχοποίηση των εργαζομένων μέσω της υπερφορολόγησης, οι ιδιωτικοποιήσεις, η διαιώνιση της ασυδοσίας των τραπεζών και η στενότερη πρόσδεση της Ελλάδας στο άρμα των ΗΠΑ και του Ισραήλ ακύρωσαν κάθε ριζοσπαστισμό από την πολιτική του ΣΥΡΙΖΑ. Ακόμη και στο θεσμικό επίπεδο δεν υλοποιήθηκε καμία ουσιαστική δημοκρατική τομή που να δικαιώνει τις προσδοκίες των ψηφοφόρων του κόμματος και να δημιουργεί ρήγματα στην καταθλιπτική νεοφιλελεύθερη κυριαρχία. Σε αυτό το περιβάλλον, οι μύδροι εκ μέρους στελεχών του ΣΥΡΙΖΑ στο «ΡΙ», αν δεν προανήγγειλαν ακόμη πιο δεξιά μετατόπιση, φαίνονταν να αποκαθιστούν την πραγματικότητα…
Η διακυβέρνηση της ΝΔ ωστόσο σημαδεύτηκε από την απρόσμενη τύχη να διαχειριστεί τα κονδύλια που απελευθέρωσε η προσωρινή αναστολή του Συμφώνου Σταθερότητας (202023) για την αντιμετώπιση της πανδημίας και στη συνέχεια το Ταμείο Ανάκαμψης και το ΕΣΠΑ. Πρόκειται για πακτωλό. Η συνολική αξία των κονδυλίων για την πανδημία έφτασε τα 44,4 δισ. με δημοσιονομικό κόστος 31,1 δισ., το νέο ΕΣΠΑ 2021-27 τα 26,2 δισ. κ.λπ. Η ΝΔ με την πλημμυρίδα των δισεκατομμυρίων εξισορρόπησε αντικρουόμενα αστικά ανταγωνιστικά συμφέροντα, που θα είχαν εξελιχθεί σε πόλεμο μέχρις εσχάτων. Καθόλου απρόσμενη η στήριξη που απολαμβάνει η κυβέρνηση από τους μιντιάρχες…
Ωστόσο τα υποκείμενα δομικά προβλήματα της ελληνικής οικονομίας είναι εδώ και απειλούν την εύθραυστη ισορροπία. Ξεχωρίζω: ανεργία στο 10% που διαιωνίζεται από τις συνεχείς προσκλήσεις ξένων εργατών για την αγροτική παραγωγή και τα ξενοδοχεία, αύξηση των ανεξόφλητων χρεών σε εφορία και ασφαλιστικά ταμεία που ξεπερνούν τα 150 δισ., όξυνση του αναπτυξιακού/επενδυτικού προβλήματος της ελληνικής οικονομίας, όπως μαρτυρά από τη μια το γεγονός ότι είναι η μοναδική οικονομία στην ΕΕ που το ΑΕΠ της ακόμη και τώρα υπολείπεται του ΑΕΠ πριν από τη δημοσιονομική κρίση και από την άλλη η κατεύθυνση των επενδύσεων σε ακίνητα και κερδοσκοπία, φτωχοποίηση της κοινωνίας λόγω του πληθωρισμού και της αυξανόμενης επέκτασης της φτώχειας στους συνταξιούχους, σταδιακή αύξηση του ομολογιακού μέρους του δημόσιου χρέους ενώ παραμένει ακόμη σε επίπεδα-ρεκόρ για την ΕΕ ως ποσοστό του ΑΕΠ κ.λπ. Από κοντά και η κλιμάκωση των πολεμικών μετώπων στην Ουκρανία και τη Γάζα, με την εκτεταμένη αν και καλυμμένη (προς το παρόν) εμπλοκή της Ελλάδας να απειλεί να γίνουμε στόχος επιθέσεων. Αυτά είναι τα μέτωπα που έχει ανοίξει η πολιτική της ΝΔ, απαιτώντας ρήξεις από τα αριστερά.
Ας επιχειρήσουμε τώρα να παραθέσουμε ορισμένα ενδεικτικά ζητήματα που συζητιούνται ενόψει της συνεργασίας των δύο κομμάτων της κεντροαριστεράς. Ποιος θα ηγηθεί του νέου σχήματος, ποιος θα είναι επικεφαλής στο ΠΑΣΟΚ-ΚΙΝΑΛ. Αν η συνεργασία θα έχει τη μορφή κοινού ψηφοδελτίου, αναπαράγοντας το πρόσφατο γαλλικό προηγούμενο, ή θα οδηγήσει σε νέο κόμμα. Αν θα γίνει νέο έκτακτο συνέδριο στο ΠΑΣΟΚ-ΚΙΝΑΛ κ.ο.κ.
Κανένα από τα επίδικα της δημόσιας συζήτησης που συνοδεύουν τις διεργασίες στην κεντροαριστερά δεν αφορά τα εκρηκτικά κοινωνικά ζητήματα της περιόδου ή αυτά που σχετίζονται με τον διεθνή προσανατολισμό. Κανένας από τους πρωταγωνιστές δεν τολμάει να θέσει έστω προς συζήτηση το αίτημα για κατώτατο καθαρό μισθό 1.000 ευρώ, κρατική επιδότηση κάθε μισθωτού ή συνταξιούχου που πληρώνει ενοίκιο πάνω από το ένα τρίτο των απολαβών του για να αντιμετωπιστεί η στεγαστική κρίση, κρατικοποίηση των τομέων ενέργειας, τηλεπικοινωνιών και τραπεζών, διατίμηση στα είδη ευρείας κατανάλωσης για να πέσουν οι τιμές και έξοδο από ΝΑΤΟ και ευρώ – ΕΕ ως όρων εκ των ων ουκ άνευ για την ειρήνη και την ευημερία.
Το ΠΑΣΟΚ του Ανδρέα Παπανδρέου και ο ΣΥΡΙΖΑ του Αλέκου Αλαβάνου δεν αποτέλεσαν τομή στην πολιτική ζωή της Ελλάδας λόγω της ξεχωριστής προσωπικότητας των πρωταγωνιστών τους. Η ξεχωριστή πολιτική τους προσωπικότητα επέβαλε ρήξεις στο συνεχές της επίσημης πολιτικής προπαγανδίζοντας κι ενίοτε υιοθετώντας, έστω κατ’ εξαίρεση, λαϊκά αιτήματα που βελτίωναν τη θέση της κοινωνικής πλειοψηφίας. Ετσι και σήμερα το νέο προϊόν δεν θα κριθεί από τη συσκευασία. Θα κριθεί από το περιεχόμενο…
* Ο Λεωνίδας Βατικιώτης είναι οικονομολόγος – δημοσιογράφος
Διαβάστε επίσης:
