Το επιστημονικό συμπόσιο αποτελεί μέρος του παράλληλου προγράμματος της έκθεσης “Διαιρεμένες μνήμες 1940-1950: Ανάμεσα στην ιστορία και το βίωμα” (για την πολιτιστική και εικαστική πραγματικότητα και τις διάφορες εκφράσεις της κατά την περίοδο της Κατοχής και του Εμφυλίου Πολέμου στην Ελλάδα)
“Η Θεσσαλονίκη για μένα, τον πρώτο καιρό, ήταν μια καινούρια Σαχάρα. Έρημος, χωρίς καμία αναφορά. Περπατούσες, περπατούσες και δεν έβρισκες σχεδόν τίποτε να σου θυμίζει την προπολεμική πόλη” (Aνδρέας Λ. Σεφιχά, “Αναμνήσεις μιας ζωής και ενός κόσμου” – Εκδ. Ιανός, Θεσσαλονίκη 2010).
Απόσπασμα (από τη σελίδα 87 του βιβλίου) χρησιμοποίησε ως επίμετρο της εισήγησής του, με τίτλο “Φωνή βοώντος εν τη ερήμω; Οι πρώτες προσπάθειες της Ισραηλιτικής Κοινότητας Θεσσαλονίκης για αποκατάσταση των εβραϊκών περιουσιών”, ο ιστορικός Κωστής Κορνέτης στο επιστημονικό συμπόσιο με θέμα: “Δημογραφικές και κοινωνικές εξελίξεις στο πλαίσιο της εβραϊκής κοινότητας Θεσσαλονίκης. Αρχειακές και ερευνητικές διαθεσιμότητες (1912-1962)”, που ξεκίνησε το “πολικό” χθεσινό απόγευμα στη Θεσσαλονίκη.
– Υπήρχε πολιτική, κοινωνική, οικονομική, ιδεολογική ομοιογένεια στην εβραϊκή Κοινότητα της Θεσσαλονίκης ως τα πρώτα μεταπολεμικά χρόνια;
– Βίωσαν όλοι οι Εβραίοι της πόλης με τον ίδιο τρόπο το ολοκαύτωμα; (ποιοι ήταν οι …Εβραίοι “βουνίσιοι” , ποιοι οι “κρυμμένοι σε σπίτια”, ποιοι οι “ευκατάστατοι φιλοσοφίζοντες”, ποιοι τα “θύματα”, ποια η διεκδικούμενη, μετά το ολοκαύτωμα, πατρίδα – η Θεσσαλονίκη ή η Παλαιστίνη;
– Ποιος ο ρόλος των χριστιανών συμπολιτών, των εργολάβων, των δοσίλογων (Εβραίων και χριστιανών), των “γειτόνων που άνοιγαν λαγούμια στα σπίτια των θυμάτων του ολοκαυτώματος, αναζητώντας τις θαμμένες λίρες …και “χαρακτήριζαν” τους επιστρέψαντες από το ολοκαύτωμα ως “αχρησιμοποίητο σαπούνι”;
– Αποτέλεσε η αβεβαιότητα ως προς το δικαίωμα στην “ιδιοκτησία”, ένα από τα κύρια χαρακτηριστικά της γερμανικής κατοχής στην Ευρώπη και ζήτημα στρατηγικού σχεδιασμού και φυλετικής διάκρισης;
-Ποιος ο ρόλος της ΥΔΙΠ (Υπηρεσία Διαχείρισης Ισραηλίτικης Περιουσίας, που ιδρύθηκε τον Μάρτιο του 1943) και ποιος των “μεσεγγυούχων” που δεν διαχειρίστηκαν αλλά οικειοποιήθηκαν εβραϊκές περιουσίες; (… “Λαμβάνομεν την τιμήν να παρακαλέσωμεν υμάς όπως μας πληροφορήσετε πόσα εκ του συνολικού αριθμού Ισραηλιτικών καταστημάτων, γραφείων, εργοστασίων, εργαστηρίων κλπ. άτινα υπήχθησαν εις την διαχείρισιν της ημετέρας υπηρεσίας δια του διορισμού διαχειριστών (μεσεγγυούχων) συμφώνως τω Α.Ν. 205/1943 και πόσα εκ τούτων απεδόθησαν μέχρι σήμερον εις τους δικαιούχους συμφώνως τω Α.Ν. 2/1944 και 337/1945″… Και η απάντηση: (29/12/1945): “μέχρι σήμερον απεδόθησαν δια της Υ.Δ.Ι.Π. εις επανακάμψαντας Ισραηλίτας αυτοπροσώπως […], 37 εν όλω επιχειρήσεις (εργοστάσια, γραφεία, καταστήματα)” (37 από τις 2.000)…
– Ήταν ο φόβος (μαινόταν ήδη ο εμφύλιος πόλεμος), που κατέστησε τα διορισμένα από τις μετεμφυλιακές κυβερνήσεις στελέχη της τοπικής ισραηλιτικής κοινότητας -αλλά και στις τοπικές κοινωνίες της πόλης- να συμβάλουν στην απονομή δικαιοσύνης;
– Ποιοι δικαιούνταν, ποιοι και πότε έλαβαν μέρος των γερμανικών αποζημιώσεων, ύψους 115 εκατομμυρίων δραχμών, “δι’ αποκατάσταση θυμάτων εξ εθνικοσοσιαλιστικών ημετέρων διώξεων” (35.000 για θάνατο στους άμεσους συγγενείς, 12.500 για αναπηρία, 500 δραχμές για κάθε μήνα παράνομης κράτησης), ποιοι εξαιρούνταν των αποζημιώσεων;
– Ποιος ο ρόλος και η “στάση” των ελληνικών πολιτικών κομμάτων της μετεμφυλιακής εποχής (ΕΔΑ, ΕΡΕ, Ένωσις Κέντρου) ως προς το θέμα του Ολοκαυτώματος;
– Υπάρχει “ελληνική ιδιαιτερότητα” (από την πλευρά της αντιμετώπισης του Εβραϊκού ζητήματος) μετά το πέρας του Ολοκαυτώματος ( Shoah) λόγω του εμφυλίου που ακολούθησε ή η σιωπή είναι χαρακτηριστικό όλων των μεταπολεμικών ευρωπαϊκών κοινοτήτων?
– Ποια αρχεία (στην Ελλάδα αλλά και την Ευρώπη) είναι ανοιχτά ακόμη και σήμερα -70 χρόνια μετά το τέλος του ολοκαυτώματος- στους ερευνητές και ποια όχι;
Τα ερωτήματα πλανώνται σιωπηρά στη “Θεσσαλονίκη- πόλη των …φαντασμάτων” (κατά τον Μαρκ Μαζάουερ που προ δεκαετίας σχεδόν τα έθεσε στο ομότιτλο βιβλίο του) επί επτά δεκαετίες, και ουδέποτε δημοσιοποιήθηκαν, συζητήθηκαν, απαντήθηκαν.
“Το επιστημονικό συμπόσιο είναι κι αυτό μια αδιαμφισβήτητη απόδειξη για το ενδιαφέρον των νέων επιστημόνων -και μάλιστα σε χρονικά όρια που αγγίζουν το παρόν, για ένα θέμα που προ 20ετίας- ακόμα και δεκαετίας κανείς δεν θα φανταζόταν καν ότι θα μπορούσε να αρθρωθεί και να συζητηθεί” τόνιζε -μεταξύ άλλων- στον χαιρετισμό του, χθες το βράδυ, στο Εβραϊκό Μουσείο Θεσσαλονίκης -λίγο πριν από την έναρξη του συμποσίου- ο πρόεδρος της Ισραηλιτικής Κοινότητας Θεσσαλονίκης και πρόεδρος του Κεντρικού Ισραηλιτικού Συμβουλίου, Δαυίδ Σαλτιέλ.
Το επιστημονικό συμπόσιο αποτελεί μέρος του παράλληλου προγράμματος της έκθεσης “Διαιρεμένες μνήμες 1940-1950: Ανάμεσα στην ιστορία και το βίωμα” (για την πολιτιστική και εικαστική πραγματικότητα και τις διάφορες εκφράσεις της κατά την περίοδο της Κατοχής και του Εμφυλίου Πολέμου στην Ελλάδα), που εγκαινιάσθηκε προ μηνός στο Μακεδονικό Μουσείο Σύγχρονης Τέχνης Θεσσαλονίκης, από κοινού από τους υπουργούς Εξωτερικών της Ομοσπονδιακής Δημοκρατίας της Γερμανίας dr. Frank-Walter Steinmeier και της Ελληνικής Δημοκρατίας Νίκο Κοτζιά.
Το επιστημονικό συμπόσιο, στο οποίο συμμετέχουν 25 νέοι επιστήμονες (ιστορικοί και ερευνητές αρχείων) επρόκειτο να ξεκινήσει, χθες το απόγευμα, στον χώρο του Μακεδονικού Μουσείου Σύγχρονης Τέχνης (θα ακολουθούσε και ξενάγηση στην έκθεση) αλλά οι …πολικές καιρικές συνθήκες δημιούργησαν λειτουργικά προβλήματα στους χώρους του ΜΜΣΤ, με αποτέλεσμα, την τελευταία στιγμή, να μεταφερθεί στους …επίσης παγερούς χώρους του Εβραϊκού Μουσείου Θεσσαλονίκης.
Αντιμετωπίστηκε μάλιστα και η υπόθεση της αναβολής του συνεδρίου – “αναβολή που κράτησε 70 χρόνια και δεν …παίρνει άλλο”, όπως χαρακτηριστικά τόνισε στον χαιρετισμό του κατά την έναρξη του συμποσίου ο κοσμήτορας της Φιλοσοφικής σχολής του ΑΠΘ, Δημήτρης Μαυροσκούφης – δηλώνοντας “ευτυχής” για την υποδοχή της έδρας εβραϊκών Σπουδών στη Φιλοσοφική σχολή (λειτουργεί από το προηγούμενο ακαδημαϊκό έτος).
Στη χθεσινοβραδινή “παγερή” -αλλά θερμότατη από πλευράς συμμετοχής και πληθώρας ακροατών στην κατάμεστη αίθουσα του Εβραϊκού Μουσείου- πρώτη συνεδρία με πρόεδρο τον Ευάγγελο Χεκίμογλου, εισηγητές ήταν οι: Φίλιππος Κάραμποτ: “Ο εβραϊσμός της Ελλάδας και οι φωνές για ‘ενότητα και σωφροσύνη’ την επαύριον της Σοά”, Κωστής Κορνέτης: “Φωνή βοώντος εν τη ερήμω; Οι πρώτες προσπάθειες της Ισραηλιτικής Κοινότητας Θεσσαλονίκης για αποκατάσταση των εβραϊκών περιουσιών” και Άννα -Μαρία Δρουμπούκη “Το ζήτημα των γερμανικών αποζημιώσεων και η ‘φωνή’ των Ελλήνων Εβραίων (1945-1962)”.
Οι επόμενες συνεδρίες (σήμερα, Δευτέρα, από τις 10 το πρωί – ως τις 8 το βράδυ και αύριο, Τρίτη, από τις 10 το πρωί ως το μεσημέρι) θα πραγματοποιηθούν στους …θερμαινόμενους χώρους του Ινστιτούτου Γκαίτε (Βασιλίσσης Όλγας 66) και περιλαμβάνουν άκρως ενδιαφέρουσες εισηγήσεις που αφορούν στην “ψηφιακή ανάσταση της ανθρωπογεωγραφίας του ολοκαυτώματος”, τη “διάρθρωση της περιουσίας της Ισραηλιτικής κοινότητας σε αντιπαραβολή με την περιουσία της Ελληνικής ορθοδόξου κοινότητος Θεσσαλονίκης”, τη “σεφαραδίτικη μουσική παράδοση τον “μετασχηματισμό της εβραικής ταυτότητας στη Θεσσαλονίκη” κ.ά.
Η έκθεση με τίτλο “Διαιρεμένες Μνήμες 1940-1950. Ανάμεσα στην ιστορία και το βίωμα”, που διοργανώνεται από το Goethe-Institut Thessaloniki σε συνδιοργάνωση με το Εβραϊκό Μουσείο Θεσσαλονίκης, το Μακεδονικό Μουσείο Σύγχρονης Τέχνης της Θεσσαλονίκης και το “Deutsches Historisches Museum” του Βερολίνου θα ειναι ανοιχτή στο Μακεδονικό Μουσείο Θεσσαλονίκης ως τις 27 του ερχόμενου Φεβρουαρίου