Βιβλίο του Συμβουλίου της Ευρώπης ρίχνει φως σε απειλές και πιέσεις
«Στη Δάφνη Καρουάνα Γκαλίζια και σε όλους τους δημοσιογράφους που έχασαν τη ζωή τους εν ώρα καθήκοντος». Με αυτή την αφιέρωση και τη φωτογραφία της Μαλτέζας δημοσιογράφου στο εξώφυλλο, το νέο βιβλίο του Συμβουλίου της Ευρώπης με τίτλο «A mission to inform: Journalists at risk speak out» στρέφει το φως στους δημοσιογράφους που παλεύουν καθημερινά να ελέγξουν όσους βρίσκονται στην εξουσία χωρίς να διστάζουν να ρισκάρουν ακόμη και τη ζωή τους.
Όπως αναφέρεται στην εισαγωγή που υπογράφουν η Μέριλιν Κλαρκ και ο Ουίλιαμ Χόρσλεϊ, «η ελευθερία των μέσων ενημέρωσης να λειτουργούν χωρίς λογοκρισία ή φόβο αντιποίνων είναι προϋπόθεση της δημοκρατίας. Παρ’ όλα αυτά, η βία και οι παρενοχλήσεις – οι οποίες συχνά οδηγούν στην απόκρυψη πληροφοριών και την αυτολογοκρισία– αποτελούν πλέον κοινό τόπο σε πολλά μέρη της Ευρώπης».
Η τελευταία συνέντευξη
Δεν είναι τυχαίο ότι στο βιβλίο φιλοξενείται και η τελευταία συνέντευξη που έδωσε η ερευνητική δημοσιογράφος Δάφνη Καρουάνα Γκαλίζια. Μιλώντας στους συγγραφείς δήλωνε ότι «υπάρχει πολύ στρες. Υστερα από τρεις δεκαετίες είμαι ακόμη εδώ, βρίσκομαι στο στόχαστρο του ίδιου μηχανισμού. Αυτό είναι εξοντωτικό. Σε εξουθενώνει». Ωστόσο παραδεχόταν πως «η εμπειρία σε σκληραίνει και απλώς γίνεται τρόπος ζωής για εσένα. Κυριολεκτικά δεν γνωρίζω άλλον τρόπο ζωής. Το έχω συνηθίσει, όπως ένα σημάδι που σχηματίζεται γύρω από μια πληγή».
Δέκα ημέρες μετά έχασε τη ζωή της από παγιδευμένη βόμβα στο αυτοκίνητό της. Σε συνέντευξη που έδωσε στο Documento πέρυσι η αδερφή της Κορίνε Βέλα είχε επίσης υπογραμμίσει ότι η Δάφνη «δεν σταματούσε να μάχεται. Δεν έκανε πίσω όταν απειλούνταν. Εγραφε συνέχεια για τις εμπειρίες της από τις μηνύσεις για δυσφήμηση και για το πώς αυτές χρησιμοποιούνταν ως μορφή εκφοβισμού».
Μαρτυρίες δημοσιογράφων
Προκειμένου να περιγράψουν ποιες απειλές και κινδύνους αντιμετωπίζουν οι δημοσιογράφοι καθώς και τις στρατηγικές που υιοθετούν προκειμένου να αντεπεξέλθουν, οι συγγραφείς κατέγραψαν 20 μαρτυρίες δημοσιογράφων οι οποίοι παλεύουν να φέρουν την αλήθεια στο φως κι έχουν διακριθεί για την εμπειρία και την ικανότητά τους να εργάζονται υπέρ του δημόσιου συμφέροντος. Μίλησαν για απειλές, επιθέσεις, επιτήρηση αλλά και για την ανθεκτικότητα που έχουν καταφέρει να επιδείξουν.
Κώστας Βαξεβάνης: «Προσπάθησαν να αμαυρώσουν το όνομά μου»
Ανάμεσα στους 20 δημοσιογράφους από διάφορα κράτη-μέλη του Συμβουλίου της Ευρώπης που κλήθηκαν να μοιραστούν τις εμπειρίες τους ήταν και ο εκδότης της εφημερίδας Documento και του περιοδικού Hot Doc Κώστας Βαξεβάνης. Οπως αναφέρει στη συνέντευξή του, «όταν άρχισα να εκδίδω το περιοδικό Hot Doc γράψαμε για το πώς κάποιοι (συγκεκριμένοι) τραπεζίτες δημιουργούσαν offshore εταιρείες και μετά έκλεβαν λεφτά από τις τράπεζες. Οταν γράψαμε γι’ αυτό διέδωσαν μια φήμη ότι εγώ έπαιρνα λεφτά από μυστικές υπηρεσίες και χρωστούσα 50.000 ευρώ ενοίκιο για τα γραφεία του περιοδικού. Οι τραπεζίτες προσπάθησαν να αμαυρώσουν το όνομά μου. Ηθελαν να καταστρέψουν εμένα και άλλους δημοσιογράφους που επίσης έγραφαν για τις τράπεζες».
Μεταξύ άλλων, ο Κ. Βαξεβάνης αναφέρθηκε και στην καταδίωξη που βίωσε μετά την αποκάλυψη που έκανε για τη λίστα Λαγκάρντ, που παραδόθηκε στις ελληνικές αρχές αλλά ουδεμία περαιτέρω ενέργεια έγινε. Ο Κ. Βαξεβάνης αποφάσισε να δημοσιεύσει τη λίστα και κατηγορήθηκε ότι παραβίασε την ιδιωτικότητα των ύποπτων φοροφυγάδων. Αθωώθηκε αλλά οι κατήγοροι έκαναν έφεση. Στη δεύτερη εκδίκαση αθωώθηκε ξανά. Μιλώντας γι’ αυτή την εμπειρία στη συγγραφέα Μέριλιν Κλαρκ ανέφερε χαρακτηριστικά: «Εκανα απλώς το καθήκον μου. Αντί να συλλάβουν τους φοροφυγάδες και τους υπουργούς που είχαν τη λίστα, προσπαθούν να περάσουν χειροπέδες στην αλήθεια και την ελευθερία του Τύπου. Οι κυβερνώντες πρέπει να δίνουν περισσότερη προσοχή στη διαλεύκανση των εγκλημάτων και λιγότερη στο να παρεμποδίζουν τα media». Μίλησε και για την εμπειρία ενός δημοσιογράφου που αρχίζει να νιώθει ότι βρίσκεται υπό πίεση και δεν έχει ελευθερία κινήσεων. «Είναι εφιάλτης. Οταν πιστεύεις ότι μπορεί να είσαι το επόμενο θύμα ή ότι ακόμη μπορεί και να σκοτωθείς ζεις έναν εφιάλτη». Ερωτηθείς για τις δυσκολίες του δημοσιογραφικού επαγγέλματος στην Ελλάδα απάντησε: «Το να είσαι δημοσιογράφος στην Ελλάδα αυτή την περίοδο είναι πολύ δύσκολο. Ανήκω στην κατηγορία των δημοσιογράφων που πιστεύουν ότι πράγματι δεν υπάρχει πολλή ελευθερία στην Ευρώπη και την Ελλάδα συγκεκριμένα. Η ελευθερία του Τύπου υπάρχει όταν όλοι οι δημοσιογράφοι έχουν τη δυνατότητα να γράψουν με τον τρόπο που θέλουν χωρίς πίεση, φόβο ή ανάγκη για αυτολογοκρισία».
Οπως συμπλήρωσε, «ο ελληνικός Τύπος είναι νεκρός, όχι σιωπηλός. Δεν γράφει τίποτε σημαντικό. Είναι σαφές ότι η δημοκρατία δεν μπορεί να λειτουργήσει εάν οι δημοσιογράφοι σιωπούν τόσο πολύ. Το πρόβλημα με τη δημοκρατία στην Ελλάδα; Η δημοκρατία είναι τώρα το θύμα αυτού που αποκαλώ “τρίγωνο της διαφθοράς”. Μια γωνία αυτού του τριγώνου είναι η επιχειρηματική ελίτ, οπότε κάνουν ό,τι θέλουν στην Ελλάδα, κλέβουν, χρεοκοπούν επιχειρήσεις και στέλνουν τα χρήματα μέσω υπεράκτιων λογαριασμών σε ξένες χώρες. Η δεύτερη οπτική γωνία είναι η πολιτική ελίτ· είναι σε συνεργασία, οπότε αν κάποιος εντοπίσει τα παράνομα πράγματα που κάνει η επιχειρηματική ελίτ, τότε η πολιτική ελίτ θα βρει έναν νόμο, κάτι για να τον καλύψει. Η τρίτη γωνία είναι ο Τύπος, που είναι και πάλι μέλος της επιχειρηματικής ελίτ».
