«Αιτία_x000D_
για όλα αυτά ήταν η δίψα για εξουσία, γέννημα της πλεονεξίας και της_x000D_
φιλοδοξίας, και ο πόθος για επικράτηση που εκδηλώθηκε με το ξέσπασμα του_x000D_
πολέμου».
Στο αίθριο του Μεγάρου Μουσικής διαβάζει με τη βαθιά φωνή του αποσπάσματα από τα «Κερκυραϊκά» του Θουκυδίδη, επιμύθιο στη δική του παράσταση «Μαθήματα πολέμου» – βασισμένη στα πέντε πρώτα βιβλία της ιστορίας του Πελοποννησιακού Πολέμου. Ο Δημήτρης Λιγνάδης, στηριγμένος στην υποδειγματική μετάφραση του αδελφού του Γιάννη Λιγνάδη, επιστρέφει στο εγχείρημα της σκηνικής αποτύπωσης του ιστορικού λόγου του Θουκυδίδη αναγνωρίζοντας «μια γενικότερη τάση στο κοινό να επιστρέφει σε πράγματα ουσιαστικά λόγω του αδιεξόδου ταυτότητας των ημερών μας».
Σε μια παράσταση που τροφοδότησε το εκπαιδευτικό εργαστήριο του Hellenic Education & Research Center και εδώ και δύο χρόνια μετασχηματίζεται διαρκώς, ο ηθοποιός και σκηνοθέτης επιχειρεί τώρα μια ενδιάμεση προσέγγιση ανάμεσα στην τέρψη και τη γνώση· ανάμεσα στο θέατρο και την εισήγηση. «Επέλεξα να μην προσεγγίσουμε τον Θουκυδίδη ως θέατρο αφού –παρότι έχει κρυφές δραματικές αρετές– δεν θέλω να θυσιάσουμε την ουσία. Ο Θουκυδίδης έχει τέτοια λεπτομέρεια ως προς την επιστημονική του αμερόληπτη τοποθέτηση που θα ήταν προδοτικό και άχαρο να τον κάνουμε θέατρο. Μας αφορά όμως η ψυχαγώγηση προσεγγίζοντας τον συναισθηματικό κόσμο αλλά και την πνευματικότητά του» σημειώνει ο Δημήτρης Λιγνάδης.
Δεν είναι η πρώτη φορά που καταπιάνεται με πληθωρικά εξωθεατρικά κείμενα, ενεργοποιώντας τρόπον τινά και την ιδιότητά του ως φιλολόγου αφού, όπως εξηγεί, «αγαπώ την έννοια του κειμένου στη ζωντανή του μορφή· κείμενο δεν είναι μια μαρμάρινη πλάκα. Και όσο μεγαλώνω βλέπω ότι υπάρχει μέσα μου μια καθαρά συνειδητή ανάγκη για να φωτίσω μια παιδαγωγική παράμετρο. Να αφήσω κάτι πίσω μου με αυτό που θα πω».
Είναι αυτός ο λόγος που συνεργάζεστε συχνά με νέους καλλιτέχνες;
Ναι. Γιατί θέλω να διαπιστώνω την αγωγιμότητά τους, τις πνευματικές και θεατρικές τους δεξιότητες και γιατί μαθαίνω πολλά από αυτό. Η νεότητα δεν είναι αυταξία, είναι ηλικία. Ενας νέος μπορεί να είναι φιλομαθής –κι αν όχι, κάποιος πρέπει να του διδάξει τη φιλομάθεια–, μπορεί να έχει την περιέργεια να μπει σε σκοτεινά δωμάτια ή να αρνηθεί την προηγούμενη γενιά, αυτόν που τον διδάσκει. Ωστόσο όλα αυτά είναι δουλειά ενός δασκάλου – κι αν θες ενός σκηνοθέτη.
Είναι συγγενικές η διδακτική σας ιδιότητα με τη σκηνοθετική;
Δεν είμαι δάσκαλος που κάνει στρατευμένες σκηνοθεσίες για να δηλώσει κάτι κουνώντας το δάχτυλο. Δεν θα έκανα ποτέ μάθημα για τον Θουκυδίδη. Ωστόσο η Ελλάδα δεν είναι ούτε αυτό που μας μάθαινε η χούντα περί ελληνικού ηρωισμού ούτε αυτό που μας μαθαίνουν οι αρνητές του ηρωισμού, δηλαδή πως η χώρα είναι ένα τίποτε. Η Ελλάδα έχει αναμφίβολα ιστορία. Μετά τους Περσικούς Πολέμους, στους οποίους μια ασιατική υπερδύναμη ηττήθηκε από τους Ελληνες –σε περίπτωση που είχε γίνει το αντίθετο, η μοίρα της Ευρώπης θα ήταν εντελώς διαφορετική–, μεσολάβησαν 50 χρόνια ευημερίας επί Περικλή και μετά ξεκίνησε ο εμφύλιος. Μετά το έπος άρχισε ο διχασμός. Κι αυτό είναι ένα ιστορικό μοτίβο που γνωρίζουμε πολύ καλά. Πειράζει, λοιπόν, να το μάθει ο νέος αυτό; Να ξέρει ότι η Ελλάδα διέθετε εξίσου σκατά και χρυσάφι;
Πώς ανταποκρίνονται οι νέοι σε αυτό;
Αν η γνώση τούς δοθεί με εύσχημο τρόπο παίρνουν τον σπόρο και τον επιστρέφουν δέντρο.
Τελειώνει ποτέ ο πόλεμος;
Ποτέ δεν τελειώνει. Καταρχάς, ο διχασμός ενυπάρχει και μέσα στο άτομο που άλλα λέει και άλλα πράττει. Κι αυτό δεν συμβαίνει μόνο στο άτομο αλλά και στη συλλογικότητα, την ομάδα, στα κόμματα. Διχάζονται, ας πούμε, ο Τσίπρας με τον Μητσοτάκη ενώ στην ουσία έχουν το ίδιο διακύβευμα. Διότι οι ιδέες υπάρχουν αλλά έχουν πεθάνει ως πρακτική.
Ο πόλεμος είναι επομένως και ζήτημα υπαρξιακής αναζήτησης;
Φυσικά. Γιατί αν ο άνθρωπος διατηρούσε ηθικό κώδικα αξιών, τα πράγματα θα ήταν εντελώς διαφορετικά.
Υπακούετε σε κώδικα αξιών;
Είμαι κι εγώ ένας αμαρτωλός: Πολλές φορές προστατεύω το εγώ μου, φροντίζω μόνο να περάσω καλά και να πραγματοποιήσω τις φιλοδοξίες μου. Ωστόσο διατηρώ ακόμη τη συνείδηση να ξέρω τι από αυτά που κάνω είναι κακό ή καλό, αφού πετάγομαι στον ύπνο μου και οδηγούμαι σε ψυχοφάρμακα για να πολεμήσω τις ενοχές μου. Δεν θα βαφτίσω ποτέ το κακό καλό απλώς για να μπορέσω να το κάνω. Δεν θα βαφτίσω την κλοπή απαλλοτρίωση, όπως έκανε η 17Ν, ούτε θα βαφτίσω την απολυταρχία Αριστερά.
Γι’ αυτό το δίλημμα μεταξύ καλού και κακού ευθύνεται η ανθρώπινη φύση ή και η σκοτεινή καμπή της Ιστορίας στην οποία βρισκόμαστε;
Υπάρχουν δύο δυνάμεις στην ανθρώπινη συμπεριφορά: η φύση και η ηθική στον εκάστοτε χρόνο και χώρο. Η φύση υπαγορεύει πως αν πεινάσεις θα αρπάξεις κάτι για να φας. Η ηθική υπαγορεύει πως αυτό είναι κακό. Από τη στιγμή που σήμερα και οι δύο αυτοί πυλώνες έχουν διασαλευτεί, επιλέγουμε αναλόγως του τι μας βολεύει. Δυστυχώς, αν κοιτάξει κανείς την Ιστορία διαπιστώνει πως, κάτω από οποιαδήποτε ιδεολογία ή θρησκεία, ο άνθρωπος ήταν πάντα λύκος.
Ποια εποχή της Ιστορίας διανύουμε;
Την εποχή θανάτου των ιδεών όπου ανθίζουν οι ιδεολογίες. Οι ιδεολογίες είναι ένα ακατάπαυστο μπλα μπλα γύρω από την ιδέα και χρησιμοποιούνται κατά το δοκούν. Η σημερινή πολιτική δεν κομίζει κάποια ιδέα, έχει απλώς τρόπους να διαχειριστεί την πραγματικότητα. Ή οι σημερινοί πολιτικοί φέρουν κάποιες ιδέες και τις διαστρέφουν, όπως λέει ο Θουκυδίδης.
Συνεπώς δεν έχουμε αποκοπεί από το εμπόλεμο παρελθόν μας;
Οχι. Η ανθρώπινη φύση είναι καμωμένη έτσι.
Πώς νομίζετε ότι ο σύγχρονος άνθρωπος αντιλαμβάνεται το φαινόμενο του πολέμου;
Σαν βίντεο στο YouTube. Οι σύγχρονοι άνθρωποι νομίζουν ότι ο πόλεμος είναι παιχνίδι. Παρακολουθούμε τη μίμηση του πολέμου στο CNN γιατί δυστυχώς ο παγκοσμιοποιημένος άνθρωπος είναι φοβερά ενήμερος, αλλά θεατής· δεν είναι μέτοχος.
Πολλοί εξακολουθούν να παρομοιάζουν την ελληνική συνθήκη με εμπόλεμη κατάσταση. Πώς το σχολιάζετε;
Ο πόλεμος είναι θάνατος, αίμα, βία, προδοσία, κατάργηση όλων των αναστολών. Θα ήταν λοιπόν πολύ σκληρό να πούμε ότι ζούμε έναν τέτοιο πόλεμο· δόξα τω Θεώ απολαμβάνουμε τις ελευθερίες της Δύσης, τη δικαιοσύνη, τη διάκριση των εξουσιών. Σαφώς η κρίση είναι ένα είδος πολέμου, αλλά ας μην την εξισώνουμε με την αιματηρή σύρραξη. Και είναι, επίσης, ένα μεγάλο αδιέξοδο που αν δεν χτυπηθεί καίρια, αν δεν υπάρξει μια μέριμνα για την παιδεία, δεν πρόκειται να ανατραπεί.
