Λίγα λεπτά προτού μπει στο Εμπορικόν για τις τελευταίες πρόβες του «Φεγγίτη» κοντοστέκεται στην πάλαι ποτέ είσοδο της δραματικής σχολής του Εμπρός. Το παρόν και το παρελθόν του Δημήτρη Καταλειφού απέχουν μόλις μερικά μέτρα πεζοδρομίου στου Ψυρρή. Κατά τα άλλα, τίποτε δεν έχει αλλάξει.
Ο ίδιος παραμένει εδώ και 45 χρόνια αφοσιωμένος στο θέατρο, απολαμβάνοντας τις ηδονές του, αποδεχόμενος τις οδύνες του και πιστεύοντας ότι καθώς μεγαλώνει γίνεται πιο ουσιαστικός γιατί «η πορεία από τον έναν ρόλο στον άλλον είναι μαγική. Η ανάγκη να φτάσεις να είσαι και όχι να παίζεις έναν ήρωα» όπως λέει. «Ακόμη και τα καλοκαίρια που επιλέγω να μη δουλεύω, πάντα το θέατρο σκέφτομαι» ομολογεί. Παρότι αυτό το καλοκαίρι, αμέσως μετά τις παραστάσεις του «Φεγγίτη», θα σπάσει την παράδοση και θα συμμετάσχει στον «Προμηθέα δεσμώτη» του Φεστιβάλ Επιδαύρου.
Πού πάνε οι ρόλοι όταν τελειώνουν;
Την επόμενη ημέρα από την τελευταία παράσταση του «Ηταν όλοι τους παιδιά μου» είχαμε πρόβα για τον «Φεγγίτη» και έγινα μάρτυρας της κατεδάφισης του σκηνικού. Ενιωσα ένα είδος θανάτου, μια περίεργη θλίψη επειδή δεν πρόλαβα καν να πενθήσω τον ρόλο. Οι ρόλοι σίγουρα πεθαίνουν, μα αφήνουν αναμνήσεις· όλο αυτό μοιάζει σαν να έχεις ζήσει μια σύντομη ζωή που τελείωσε.
Θα ξαναγυρίζατε σε έναν ρόλο ως κομμάτι της ζωής σας;
Αν υπήρχαν πολλές ζωές θα ήταν ωραίο να επιστρέψω σε κάποιους ρόλους. Οπως λέει ο Τσέχωφ στις «Τρεις αδερφές», «τι ωραία που θα ήταν αν η ζωή ήταν κάτι πρόχειρο και μετά να γράφαμε το καλό». Δεν ξέρω λοιπόν πώς θα ήταν αν ξαναζούσα, αλλά σίγουρα σε αυτήν τη ζωή το θέατρο μου έδωσε μεγάλο νόημα. Το βέβαιο είναι πως αν ξαναρχόμουν στη ζωή, πάλι με κάτι καλλιτεχνικό θα καταπιανόμουν. Θα γινόμουν συγγραφέας ή ζωγράφος.
Ανυπομονείτε να συναντήσετε και άλλους ρόλους;
Αν έχω υγεία ομολογώ πως θέλω να συνεχίσω. Το θέατρο δεν το χορταίνεις, δεν ξεδιψάς· είναι ένας λόγος ύπαρξης. Δουλεύω στο θέατρο από τα 18 μου χρόνια και δεν μπορώ να φανταστώ πώς θα ήταν η ζωή μου χωρίς αυτό.
Ποιος είναι ρόλος που συναντάτε τώρα;
Ένας άντρας που ενώ διψάει για αγάπη θέλει να επιβάλλεται. Ενας γλυκύτατος εγωίσταρος.
Ο «Φεγγίτης» είναι άγνωστο έργο στην Ελλάδα.
Γράφτηκε το 1995 από το Ντέιβιντ Χίαρ και πραγματεύεται την αγάπη που όλοι έχουμε τόσο ανάγκη αλλά ακρωτηριάζεται από το εγώ μας. Παρακολουθούμε δύο ανθρώπους που ενώ πασχίζουν να αγαπηθούν, κολλάνε στα εμπόδια του χαρακτήρα τους. Επίσης το έργο μιλάει για την αλήθεια προς τον εαυτό μας και προς τους άλλους και για την αλλαγή που φέρνει ο χρόνος στη ζωή μας.
Εχετε εισπράξει αγάπη στη ζωή σας;
Αυτό είναι το πιο ευαίσθητο ερώτημα που θέτω στον εαυτό μου: έχω αγαπήσει, έχω αγαπηθεί πραγματικά; Με βασανίζει αυτή η σκέψη γιατί δεν ξέρω πώς να ορίσω την αγάπη… Αν έλεγα απλοϊκά πως αγάπη είναι η χαρά να βλέπεις κάποιον, τότε ναι, έχω και θέλω να βιώνω αυτό το συναίσθημα. Αν όμως πάει σε κάτι βαθύτερο, μου είναι δύσκολο να απαντήσω.
Αναζητάτε τη συντροφικότητα;
Χρειάζομαι εξίσου τη συντροφικότητα και τη μοναχικότητα. Οι πολυτιμότερες σχέσεις στη ζωή μου είναι οι φιλίες. Η φιλία έχει διάρκεια∙ επίσης ανάμεσα σε φίλους μπορείς να είσαι περισσότερο ο εαυτός σου, κάτι που είναι πολύ λυτρωτικό. Από την άλλη, επειδή η δουλειά του ηθοποιού απαιτεί χρόνο για συγκέντρωση, μου είναι αναγκαία η μοναχικότητα. Να τώρα, την περίοδο των προβών, φεύγοντας από το θέατρο δεν ήθελα να δω κανέναν. Ηθελα να μείνω μόνος μου με τον ρόλο.
Παραμελήσατε την προσωπική σας ζωή εξαιτίας της αφοσίωσής σας στη δουλειά;
Απόλυτα. Το θέατρο ήταν και είναι το νούμερο 1 στη ζωή μου γιατί μου δίνει τη μεγαλύτερη χαρά. Αλλά για να έχει νόημα η παρουσία μου σε αυτό, θα πρέπει να χάνω τις μικροχαρές.
Μετανιώσατε γι’ αυτό;
Δεν ξέρω. Για μένα είναι σίγουρα αναγκαία κατάσταση. Από την άλλη, βλέπω ηθοποιούς που θαυμάζω απεριόριστα να ζουν μια ζωή πιο κανονική. Ισως φταίει που συνήθισα σε αυτό τον κύκλο ζωής. Ξεκίνησα με τις ιστορικές ομάδες που με εκπαίδευσαν σε έναν τρόπο που το θέατρο ήταν η μέρα και η νύχτα μου. Μπαίναμε το πρωί και βγαίναμε τα ξημερώματα της επομένης. Ετσι ζούσα μέχρι τα 50 μου χρόνια. Αυτό έχει ένα τίμημα.
Αν είχατε τη δυνατότητα να ξεκινήσετε από την αρχή, τι θα κάνατε αλλιώς;
Θα διεκδικούσα με μεγαλύτερο θάρρος το δίκιο μου σε περιπτώσεις που δεν το έκανα και αντιδρούσα άτσαλα σαν παιδί. Αυτό είναι το μεγαλύτερο λάθος μου.
Τι άνθρωπος είστε;
Τρυφερός και σκληρός. Αδύναμος και δυνατός. Ανασφαλής και σίγουρος. Νομίζω ότι είμαι ένας άνθρωπος καλής πάστας· θέλω να είμαι πάντα εντάξει, πιστεύω ότι συνειδητά δεν έχω βλάψει κανέναν, αλλά επειδή αφοσιώνομαι σε αυτό που κάνω δεν ικανοποιούμαι εύκολα.
Πώς θέλετε να εγγραφείτε στη συνείδηση των θεατών σας;
Κάποτε με είχε σταματήσει ένας κύριος στον δρόμο για να μου πει πως με εκτιμάει πολύ επειδή βγάζω ευγένεια στον τρόπο που παίζω. Μου είχε φανεί πολύ συγκινητικό… Εχω λοιπόν την αίσθηση ότι οι θεατές καταλαβαίνουν πόσο τους σέβομαι, πόσο μοχθώ και μου το ανταποδίδουν. Δεν τους εξαπατώ, είτε μια παράσταση επιτυγχάνει είτε αποτυγχάνει.
Σας αρέσει να έρχονται στο καμαρίνι;
Μου δίνει δύναμη. Είναι σαν να μου λένε «σ’ αγαπώ».
Υπολογίζετε περισσότερο τη δική σας κρίση ή του κοινού;
Τη δική μου. Εχω την αίσθηση πως κάτι δεν κάνω καλά ακόμη κι αν το θέατρο είναι γεμάτο.
Τι οδηγεί τα βήματά σας στο θέατρο όλα αυτά τα χρόνια;
Δεν έχασα ποτέ τον παιδικό ενθουσιασμό. Ποτέ δεν πίστεψα ότι ξέρω κάτι, ποτέ δεν ένιωσα καταξιωμένος πρωταγωνιστής. Ποτέ δεν ένιωσα ότι είμαι κάτι το σημαντικό. Νιώθω ακόμη όπως στα 18 μου και κάθε φορά αναρωτιέμαι «πώς θα τον κάνω αυτό τον ρόλο;». Ακόμη και τα θερμά λόγια που γράφονται για μένα δεν μπορώ να τα κάνω κάτι.
Δεν ψωνιστήκατε επομένως…
Ποτέ και το λέω εντίμως. Πιστεύω ότι είναι γελοίο να ψωνίζεται κάποιος με την όποια επιτυχία. Προσωπικά θεωρώ σπουδαίο τον επιστήμονα που θα σώσει ζωές. Ισως ακόμη και εκείνον που θα προσφέρει χαρά και συγκίνηση από σκηνής. Οταν όμως σβήσουν τα φώτα κι εσύ γυρίσεις στο σπίτι σου, είσαι ένας άνθρωπος σαν όλους τους άλλους που παλεύουν με τους δαίμονές τους. Δεν είναι δυνατόν να σέρνεις τη σπουδαιότητά σου σαν μια αποσκευή.
Το θέατρο σας τρέφει περισσότερο ψυχικά ή βιοποριστικά;
Δυστυχώς τα μνημόνια απαξίωσαν το ήδη καταρρακωμένο επάγγελμά μας, πολλά λαμόγια εκμεταλλεύονται το μεράκι νέων και μεγαλύτερων ηθοποιών, έχουν καταστρατηγήσει όσα δικαιώματα είχαν απομείνει ενεργά. Ολα έχουν μπει στην ίδια κρεατομηχανή όπου ο ηθοποιός θα είναι ή σερβιτόρος ή πρωταγωνιστής πολλαπλών χρήσεων. Κι εγώ δεν κάνω τη διαφορά· τα βγάζω πολύ δύσκολα πέρα. Εδώ και 25 χρόνια κάνω δύο δουλειές, παράσταση και διδασκαλία.
Διδάσκετε αλλά είστε εύκολος στην καθοδήγηση;
Όχι, γιατί μου αρέσει να μου υποβάλλουν τα πράγματα και όχι να μου τα επιβάλλουν. Για μένα η ιδανική συνεργασία δεν έχει ρόλους. Μου αρέσουν οι συναντήσεις όπου οι άνθρωποι παλεύουν μαζί για τον ίδιο στόχο. Και αυτό είναι δύσκολο γιατί προβάλλει το εγώ μας.
Το εγώ σας ήταν πρόβλημα;
Ναι. Η θεατρική διαδικασία έχει μέσα της κάτι πάρα πολύ ερωτικό. Ενας άνθρωπος θέλει να κάνει έρωτα στο ημίφως, άλλος θέλει άπλετο φως, άλλος βολεύεται στο αυτοκίνητο ή σε ένα δωμάτιο ξενοδοχείου. Ετσι και στην τέχνη· ο καθένας κουβαλάει μια ανάγκη. Αλλοτε συμφωνούμε και άλλοτε όχι.
Η καλή συνεργασία οδηγεί πάντοτε σε καλή παράσταση;
Ναι, γιατί βασίζεται σε μια σειρά αμοιβαίων παραχωρήσεων.
INFO
«Φεγγίτης» του Ντέιβιντ Χέιρ
Σκηνοθεσία: Κωνσταντίνος Μαρκουλάκης
Διανομή: Δημήτρης Καταλειφός, Λουκία Μιχαλοπούλου, Μιχάλης Πανάδης
Θέατρο Εμπορικόν
