Μια συζήτηση που ξεκινά από τον «Οιδίποδα επί Κολωνώ» και φτάνει μέχρι τη σημερινή πραγματικότητα
Φωτογραφία Δημήτρης Ραπακούσης
Συναντήσαμε τον Δημήτρη Ημελλο στο γήπεδο μπάσκετ του Αρσάκειου σχολείου, τις μέρες που εντείνονταν οι πρόβες για την τελευταία τραγωδία του Σοφοκλή «Οιδίπους επί Κολωνώ», στην οποία ερμηνεύει τον ρόλο του Κρέοντα. Η παράσταση, σε σκηνοθεσία Σταύρου Τσακίρη, με τον Κώστα Καζάκο στον πρωταγωνιστικό ρόλο και έναν αξιόλογο θίασο, όπως ο Δημήτρης Λιγνάδης, η Κόρα Καρβούνη, η Τζένυ Κόλλια, ο Γιάννος Περλέγκας και ο Δημήτρης Λάλος, παρουσιάστηκε στο Αρχαίο Θέατρο της Επιδαύρου και πλέον έχει ξεκινήσει την περιοδεία της στην υπόλοιπη Ελλάδα.
Βρεθήκατε για δέκατη φορά στην Επίδαυρο.
Ναι, και μάλιστα συμμετείχα στην παράσταση «Οιδίπους επί Κολωνώ» που είχε σκηνοθετήσει το 1998 πάλι ο Σταύρος Τσακίρης. Τότε ήμουν μέλος του Χορού και ήταν η πρώτη μου παρουσία στην Επίδαυρο, ενώ τώρα ήταν η δέκατη. Δεκαεννιά χρόνια μετά επέστρεψα παίζοντας στην ίδια τραγωδία, με τον ίδιο σκηνοθέτη, αλλά αυτήν τη φορά στον ρόλο του Κρέοντα.
Ποια καινοτομία εισάγετε με τον φετινό «Οιδίποδα»;
Στην αρχαία Ελλάδα το κοινό που παρακολουθούσε την τραγωδία γνώριζε πολύ καλά τον μύθο, την ιστορία των ηρώων, γνώση που δεν είναι αυτονόητη για τους σημερινούς θεατές. Ετσι ο Σταύρος Τσακίρης σκέφτηκε να μεγαλώσει τον ρόλο του ξένου, τον οποίο υποδύεται ο Δημήτρης Λιγνάδης, με περισσότερες εμφανίσεις μέχρι το τέλος του έργου εκτελώντας, θα λέγαμε, χρέη αφηγητή της ιστορίας ή παραμυθά. Η μουσική είναι βυζαντινή, που χτυπά την ευαίσθητη χορδή των βιωματικών θρησκευτικών μνημών στον Ελληνα.
Στην περίπτωση του «Οιδίποδα επί Κολωνώ» ο Κρέοντας δεν είναι ο κακός της πλοκής.
Για τον Κρέοντα η πόλη και το συμφέρον της είναι πάνω απ’ όλα και υπερασπίζεται αυτή την ιδέα με ακραίο τρόπο, χάνοντας κάθε αίσθηση μέτρου. Είναι ο ίδιος άνθρωπος που βλέπουμε και στην τραγωδία «Αντιγόνη». Δεν είναι ο κακός. Πιστεύει ότι ο άνθρωπος ανήκει στην πόλη και όχι η πόλη στον άνθρωπο. Ακόμη και την αρπαγή της Αντιγόνης και της Ισμήνης τη θεωρεί πράξη νόμιμη, αφού ο πολίτης είναι ιδιοκτησία της πόλης και προς το συμφέρον της γίνεται η απαγωγή. Η τραγωδία είναι σύγκρουση κόσμων και όχι χαρακτήρων. Δεν είναι ο ένας κακός, ο άλλος καλός, ο τρίτος πονηρός. Αυτές είναι μεταγενέστερες αναγνώσεις που προέκυψαν από τις δικές μας ανάγκες.
Βλέποντας την πορεία σας μέσα στον χρόνο δεν μπορώ παρά να σταθώ λίγο παραπάνω στη συνεργασία σας με τον Στάθη Λιβαθινό και τον Λευτέρη Βογιατζή.
Στην πολυετή συνεργασία με τον Στάθη Λιβαθινό και την Πειραματική Σκηνή του Εθνικού με ώθησε η ύπαρξη αυτής της σπουδαίας ομάδας ανθρώπων, με τους οποίους δέθηκα πολύ και έχουμε φιλικές σχέσεις ακόμη και σήμερα. Ο κινητήριος μοχλός αυτής της συνεργασίας δεν ήταν τόσο το πρόσωπο του Λιβαθινού, παρόλο που υπήρξε δάσκαλός μου και είχαμε έντονη σχέση στη σκηνή, όσο η δουλειά που προερχόταν από ομαδική εργασία και τις συνθήκες που πρόσφερε το Εθνικό Θέατρο. Με τον Λευτέρη Βογιατζή ήταν το αντίθετο. Το αποτέλεσμα δεν προερχόταν από ομαδική εργασία, αλλά από τη μοναδική προσωπικότητά του. Ηταν δουλειά ενός ανθρώπου που δεν επαναπαυόταν ποτέ, που έψαχνε συνεχώς αναζητώντας τη μικρή λεπτομέρεια η οποία καθιστά εξαιρετικό έναν καλλιτέχνη. Είχε ένστικτο, υψηλή αισθητική και μεθοδολογία στην πρόβα, στοιχεία άξια μελέτης. Εμαθα πολλά από τη συνεργασία μας, όπως πώς να βλέπω τον κόσμο, να τον αφουγκράζομαι, να τον προσεγγίζω, να διαβάζω τα πράγματα.
Πώς βλέπετε το ελληνικό θέατρο σήμερα;
Δυστυχώς δεν έχω χρόνο να δω όσο θέατρο θα ήθελα, αλλά νομίζω ότι παρακολουθεί την κοινωνία. Είναι σε σύγχυση η κοινωνία, είναι σε σύγχυση και το θέατρο. Υπάρχει ένα θολό τοπίο, πάρα πολλή βαβούρα που θολώνει το νερό· όταν κατακάτσει η σημερινή κατάσταση ίσως αποκαλύψει κάτι όμορφο και χρήσιμο. Ο άνθρωπος περνάει τη φάση της μέγιστης έπαρσης, νομίζει ότι είναι θεός, έχει την τάση να «δειχτεί» και αυτό το βλέπουμε σε σκηνοθετικές δουλειές στην Ελλάδα και στο εξωτερικό. Ο σκηνοθέτης όμως δεν είναι υποκατάστατο του θεού. Στο θέατρο προέχει η δουλειά και είμαστε όλοι εργάτες ενός πράγματος. Δεν χρειάζεται να βλέπω τόσο έντονα τον δημιουργό σε μια θεατρική παράσταση. Πρέπει να είναι και λίγο κρυμμένα τα πράγματα για τον θεατή ώστε να είναι γοητευτικά, όπως ακριβώς και σε μια ερωτική σχέση. Ισως φταίει ότι παλιότερα οι άνθρωποι είχαν περισσότερες εμπειρίες, πείνα, πολέμους, απώλειες, τα είχαν ζήσει στο μεδούλι τους, δεν χρειαζόταν να τα δουν στη σκηνή του θεάτρου με εξεζητημένο τρόπο για να τους συγκινήσουν. Οταν είχες τέτοιες πληγές, δεν ασχολιόσουν με αυτό. Εχουμε κερδίσει σε γνώσεις, αλλά έχουμε χάσει σε σοφία.
Πιστεύετε ότι θα βγούμε αλώβητοι από την κρίση;
Τι να πούνε και οι άνθρωποι της Κατοχής; Τα πάντα είναι συγκριτικά. Κρίση σε σχέση με τι; Σε σχέση με αυτό που ήταν λίγο πριν; Σε σχέση με αυτό που ήταν πολύ πριν; Σε σχέση με αυτό που θα είναι αύριο; Η ζωή είναι σκαμπανεβάσματα. Και αυτός που αγαπάει τη ζωή την αγαπάει και στα εύκολα και στα δύσκολα, αλλιώς δεν την αγαπούσε ούτε στα εύκολα. Εάν το κριτήριό μας είναι το οικονομικό, ναι, τότε έχουμε όλα τα επακόλουθα. Εάν όσα λεφτά έχω τέτοια ηθική έχω, το θέμα δεν είναι οικονομικό. Υπήρξαν εποχές πολύ πιο δύσκολες για την Ελλάδα. Ο κόσμος όμως είναι πιο δυστυχισμένος σήμερα γιατί έχει συνδέσει την ευτυχία του με το χρήμα. Εχει κάνει λανθασμένη «επένδυση», έχει βάλει τα λεφτά του σε ένα χρηματιστήριο το οποίο είναι εικονικό, έχει ποντάρει τη ζωή του κάπου όπου δεν υπάρχει αντίκρισμα. Στο δικό μου χρηματιστήριο αξιών ποντάρω στον γιο μου, στους γονείς μου, στους ανθρώπους με τους οποίους μπορώ να μοιραστώ πράγματα, στη δουλειά μου που την αγαπώ και επειδή διδάσκω κιόλας ποντάρω στη συνέχεια, στους νέους ανθρώπους.
Το μέλλον και η εμπιστοσύνη…
Πάντα προσπαθώ να καθορίσω το μέλλον και πάντα με αιφνιδιάζει. Είναι πιο έξυπνο από μένα, μου δίνει χαστούκια πολλές φορές και με βάζει στη θέση μου. Ετσι, αφήνομαι, μου αρέσει να εμπιστεύομαι, να τα δίνω όλα και να μην κρατάω κάτι για μένα, με κίνδυνο βέβαια να αποτύχω και να χάσω. Δεν μπορώ την ψυχική τσιγκουνιά, τους ανθρώπους που δεν ανοίγονται, που όλα τα κάνουν με ρυθμούς και αριθμούς. Αυτή είναι η μεγαλύτερη κρίση. Δεν είναι όλα δούναι και λαβείν, δεν είναι όλα λογιστική. Αξία έχει το «δώσε» και όχι το «πάρε-δώσε».