Με φόντο τις συνέπειες της πανδημίας πολλοί λένε ότι η παρούσα είναι χειρότερη από την τελευταία οικονομική κρίση.
Με φόντο τις ήδη ανυπολόγιστες συνέπειες της πανδημίας στην παγκόσμια οικονομία πολλοί αναλυτές υποστηρίζουν ότι η παρούσα είναι χειρότερη από την τελευταία οικονομική κρίση. Συγκρίνονται όμως οι δυο περιπτώσεις;
Άδειοι δρόμοι, κλειστά καταστήματα και εργοστάσια. Η πανδημία του κορωνοϊού έχει οδηγήσει σε πλήρη παράλυση του δημόσιου βίου επιφέροντας βαρύτατο πλήγμα στην οικονομία. Είναι όμως εν τέλει η κρίση αυτή όντως πιο καταστροφική από εκείνη του 2008/2009; Κάθε τόσο γίνονται παραλληλισμοί και συγκρίσεις, μολονότι η προ δεκαετίας κρίση δεν είχε επηρεάσει σε τόσο μεγάλο βαθμό όπως σήμερα την καθημερινότητα των περισσότερων ανθρώπων.
«Τα κόστη θα ξεπεράσουν πιθανότατα όλα όσα γνωρίζουμε από τις οικονομικές κρίσεις και φυσικές καταστροφές των τελευταίων δεκαετιών στη Γερμανία», εκτιμά ο πρόεδρος του ινστιτούτου Ifo του Μονάχου Κλέμενς Φουστ. Ο επικεφαλής του αεροδρομίου του Μονάχου Γοστ Λάμερς επιβεβαιώνει του λόγου το αληθές : «Οι συνέπειες της κορωνο-κρίσης είναι πιο δραματικές από εκείνες των επιθέσεων της 11ης Σεπτεμβρίου ή της παγκόσμιας οικονομικής κρίσης του 2008». Ο δε επικεφαλής της κρατικής τράπεζας επενδύσεων KfW Γκύντερ Μπρόινιγκ εξηγεί πως είναι ήδη οφθαλοφανές ότι «το εύρος της κρίσης είναι σαφώς μεγαλύτερο από εκείνο που γνωρίζουμε από την οικονομική κρίση». Υπάρχουν όμως όντως παραλληλισμοί μεταξύ του 2020 και της τελευταίας οικονομικής κρίσης; Ή μήπως είναι εν τέλει άνιση η σύγκριση;
Αίτια
Σε αντίθεση με την παρούσα κρίση που έχει προκληθεί από έναν ιό, η οικονομική κρίση του 2008/2009 πήγαζε από ένα παγκόσμιο τραπεζικό δίκτυο και τους χαλαρούς κανόνες που διείπε τη λειτουργία τους. Τραπεζικά ιδρύματα χρηματοδοτούσαν επί χρόνια την αγορά κατοικίας για δεκάδες χιλιάδες Αμερικανούς που στην πραγματικότητα δεν είχαν τις οικονομικές δυνατότητες να αντεπεξέλθουν. Τα ιδιαίτερα επισφαλή δάνεια που παρέχονταν ασύστολα, οι λεγόμενες υποθήκες subrime, εξελίσσονταν σε ωρολογιακή βόμβα και δη με τις ευλογίες των Οίκων που τις αξιολογούσαν με τους καλύτερους βαθμούς. Εν τέλει η φούσκα έσκασε όταν πολλοί δανειολήπτες δεν ήταν πλέον σε θέση να εξυπηρετήσουν τα δάνειά τους. Και αυτό που την άνοιξη του 2007 έδινε την εντύπωση ενός προβλήματος που θα περιοριζόταν στις ΗΠΑ, προκάλεσε μετά την κατάρρευση της Lehman Brothers τον Σεπτέμβριο του 2008 μια παγκόσμια τραπεζική κρίση. Πολλές τράπεζες υπέστησαν ζημίες δισεκατομμυρίων και επιβίωσαν μόνο χάρη σε κρατικές ομπρέλες διάσωσης.
Αντιδράσεις
Οι στρεβλώσεις του χρηματοπιστωτικού συστήματος είχαν επιφέρει τεράστιο πλήγμα στην παγκόσμια οικονομία, με όλες σχεδόν τις οικονομίες του πλανήτη να διολισθαίνουν στην ύφεση. Οι οικονομικές επιδόσεις της Γερμανίας είχαν υποχωρήσει κατά 5,7%. Για τη σχετικά νέα τότε Ευρωζώνη τα χρόνια που ακολούθησαν εξελίχθηκαν σε μια πρωτόγνωρη δοκιμασία. Δεδομένου ότι δεν υπήρχαν ακόμη οι δέουσες πολιτικές συνταγές, την πρωτοβουλία των κινήσεων είχαν κεντρικοί τραπεζίτες που εξελίχθηκαν στους «ήρωες της κρίσης», όπως το έχει διατυπώσει η νυν πρόεδρος της ΕΚΤ και τότε επικεφαλής του ΔΝΤ Λαγκάρντ. Η αμερικανική FED, η Ευρωπαϊκή Κεντρική Τράπεζα και άλλες κεντρικές τράπεζες είχαν προχωρήσει σε δραστική μείωση των επιτοκίων πλημμυρίζοντας τις αγορές με χρήμα.
Το ίδιο διάστημα οι πολιτικές αποφάσεις επιχειρούσαν να καλύψουν τα κενά που υπήρχαν στην παρακολούθηση των τραπεζικών δραστηριοτήτων, επιβάλλοντας αυστηρότερους κανόνες. Αν και αυτό πήρε πολύ χρόνο, είναι γεγονός πως ό,τι δρομολογήθηκε τότε αποδεικνύεται σωτήριο στην παρούσα κρίση. Οι τράπεζες οφείλουν, για παράδειγμα, να διαθέτουν περισσότερα ιδία κεφάλαια προκειμένου να μπορούν να εξισορροπούν τυχόν απώλειες σε περιόδους κρίσεων. Η δε ΕΚΤ εποπτεύει πλέον τις μεγάλες τράπεζες της Ευρωζώνης, ενώ για περιπτώσεις προβληματικών τραπεζών υπάρχουν πλέον συγκεκριμένοι κανόνες. Για κράτη υπάρχει ο Ευρωπαϊκός Μηχανισμός Σταθερότητας, ενώ οι κεντρικές τράπεζες έχουν αναπτύξει και δοκιμάσει αρκετά χρήσιμα εργαλεία, όπως τις αγορές ομολόγων.
Διεθνής συνεργασία
Η οικονομική κρίση είχε αναδείξει την ομάδα των 20 πιο αναπτυγμένων και αναδυόμενων οικονομιών του κόσμου στο κεντρικό φόρουμ διεθνούς συνεργασίας. Το 2008 είχαν συνέλθει για πρώτη φορά και οι πρωθυπουργοί και αρχηγοί κρατών του G20 για να συντονίσουν τις δράσεις τους. Από τότε έγινε σαφές ότι «μπορούμε να επιλύσουμε καλύτερα από κοινού τα παγκόσμια οικονομικά προβλήματα», διαπίστωσε αργότερα η καγκελάριος Μέρκελ.
Η κοινή μάχη κατά της πανδημίας του κορωνοϊού ξεκίνησε όμως με σημαντική καθυστέρηση. Ακόμη και εντός της ΕΕ υπήρξαν χώρες που προχώρησαν μονομερώς σε κλείσιμο συνόρων. Εν τω μεταξύ υπάρχει πιο συντονισμένη δράση, ακόμη και σε οικονομικό πεδίο. Πέρα από τις αποφάσεις για την οικονομική στήριξη των χωρών που πλήττονται περισσότερο από την πανδημία, η Κομισιόν από την πλευρά της δεσμεύτηκε επίσης σε βοήθεια δισεκατομμυρίων. Φυσικά δεν λείπουν και πάλι οι διαμάχες και συγκρούσεις για τα ενδεδειγμένα εργαλεία.
Κοινή δράση αποφάσισε πρόσφατα και το G20. Κάθε άλλο παρά εύκολο βέβαια όταν οι ΗΠΑ του Τραμπ έχουν ως κεντρικό σύνθημα το America First και βάλλουν κάθε τόσο κατά Κινέζων και Ευρωπαίων. Και δεν λείπουν βέβαια και οι συγκρούσεις μεταξύ μεμονωμένων χωρών της ομάδας του G20.
Χρέος
Τα αναπτυξιακά προγράμματα και πακέτα διάσωσης της τελευταίας οικονομικής κρίσης είχαν οδηγήσει σε ακόμη μεγαλύτερο εκτροχιασμό των ήδη υπέρογκων τότε χρεών. Κάτι που εξελίχθηκε σε τεράστιο πρόβλημα ειδικά για τους πιο αδύναμους κρίκους του ευρώ που καλούνταν να καταβάλλουν όλο και μεγαλύτερα επιτόκια δανεισμού. Ελλάδα, Πορτογαλία, Ιρλανδία και Κύπρος αναγκάστηκαν να υπαχθούν σε προγράμματα βοήθειας έναντι αυστηρότατων και καταστροφικών εν μέρει όρων.
Δεδομένων των πακέτων διάσωσης που επίκεινται, της αύξησης των δαπανών και μείωσης των φορολογικών εσόδων η κορωνο-κρίση αναμένεται να οδηγήσει επίσης σε εκτίναξη του χρέους. «Εξαιτίας της πανδημίας, την τρέχουσα χρονιά θα αυξηθούν σημαντικά τα κρατικά χρέη», συμπεραίνει η γερμανική Bundesbank για τη Γερμανία. Ωστόσο υπάρχει μια ειδοποιός διαφορά με την οικονομική κρίση: οι κεντρικές τράπεζες παρέχουν απεριόριστη ρευστότητα. Οι αγορές ομολόγων διασφαλίζουν στις υπερχρεωμένες χώρες την πρόσβαση στις αγορές, σχολιάζει ο επικεφαλής οικονομολόγος της Commerzbank Γιεργκ Κρέμερ.
Διάρκεια
Η κρίση του 2008/2009 ήταν μια υφέρπουσα κρίση. Όταν πρωτοεμφανίστηκε ο Covid-19 στην Κίνα στις αρχές του χρόνου, υπήρχε επίσης η ελπίδα ότι η κρίση θα περιοριζόταν εντός των κινεζικών συνόρων. Στα τέλη Ιανουαρίου μάλιστα ο επικεφαλής της FED Πάουελ εμφανιζόταν ακόμη συγκρατημένα αισιόδοξος για την πορεία της παγκόσμιας οικονομίας.
Παράθυρο ελπίδας αφήνει η ταχύτητα με την οποία είχαν ανακάμψει ορισμένες χώρες μετά την ύφεση του 2009. Καλύτερο παράδειγμα η γερμανική. Μόλις έναν χρόνο αργότερα η μεγαλύτερη οικονομία της Ευρωζώνης γνώρισε πρωτοφανή ανάπτυξη που διήρκεσε μια ολόκληρη 10ετία. Οικονομολόγοι προβλέπουν κάτι αντίστοιχο και για την παρούσα κρίση. Εκτιμούν δηλαδή ότι η γερμανική οικονομία θα ανεβάσει και πάλι ρυθμούς από την ερχόμενη χρονιά αφού επί της αρχής πρόκειται για μια υγιέστατη οικονομία.
Deutsche Welle – Φριντερίκε Μαρξ / Γερν Μπέντερ (dpa) Eπιμέλεια: Κώστας Συμεωνίδης
