Διαμεσολάβηση, διπλωματική πίεση ή απειλή οικονομικών κυρώσεων; Σε μία έκτακτη σύνοδο κορυφής, την Τετάρτη, η ΕΕ καλείται να αναζητήσει κοινή γραμμή στο περίπλοκο ζήτημα της Λευκορωσίας.
Σπάνια συναντώνται εκτάκτως οι Ευρωπαίοι ηγέτες για ζητήματα εξωτερικής πολιτικής. Αλλά ο πρόεδρος του Ευρωπαϊκού Συμβουλίου Σαρλ Μισέλ θεωρεί ότι η κλιμάκωση της πολιτικής κρίσης στη Λευκορωσία και η βίαιη καταστολή των αντικυβερνητικών διαδηλώσεων δικαιολογεί, αν μη τι άλλο, μία σύνοδο κορυφής μέσω τηλεδιάσκεψης. “Οι άνθρωποι στη Λευκορωσία έχουν το δικαίωμα να αποφασίζουν οι ίδιοι για το μέλλον τους και να εκλέγουν ελεύθερα την ηγεσία τους, η βία κατά των διαδηλωτών δεν μπορεί να γίνει αποδεκτή”, επισημαίνει ο Σαρλ Μισέλ σε μήνυμά του μέσω Twitter.
Η έκτακτη σύνοδος κορυφής είναι το αποτέλεσμα πιέσεων που ασκούσαν τις τελευταίες ημέρες η Πολωνία και η Τσεχία, με στόχο να προσδώσουν ιδιαίτερο βάρος σε μία ευρωπαϊκή παρέμβαση. Τη Δευτέρα ο πρόεδρος της Ομοσπονδιακής Γερμανίας Φρανκ Βάλτερ Στάινμαιερ, αλλά και ο πρόεδρος της Γαλλίας Εμανουέλ Μακρόν, άσκησαν έντονη κριτική στην πολιτική ηγεσία της Λευκορωσίας. Ο Στάινμαιερ ανέφερε μάλιστα ότι “θαυμάζει” το θάρρος των απλών πολιτών που κατεβαίνουν στους δρόμους, ενώ παράλληλα απηύθυνε έκκληση στον Λουκασένκο να “αναζητήσει τον δρόμο του διαλόγου” και να μην χρησιμοποιήσει τον στρατό για την καταστολή των διαδηλώσεων.
Νέες εκλογές με την παρουσία του ΟΑΣΕ;
Σύμφωνα με τα επίσημα αποτελέσματα των προεδρικών εκλογών της 9ης Αυγούστου, ο πρόεδρος Αλεξάντερ Λουκασένκο που κυβερνά τη χώρα τα τελευταία 26 χρόνια, επανεκλέγεται με ποσοστό 80%. Η ΕΕ δηλώνει ότι δεν αναγνωρίζει το εκλογικό αποτέλεσμα, ενώ στη Λευκορωσία η αντιπολίτευση κάνει λόγο για νοθεία. Η Σβετλάνα Τιχανόφσκαγια, ηγετικό στέλεχος της αντιπολίτευσης, αναγκάστηκε να αυτοξοριστεί στη γειτονική Λιθουανία, αλλά δηλώνει έτοιμη να επιστρέψει για να αναλάβει την ηγεσία της χώρας. Ορισμένα κράτη-μέλη της ΕΕ ζητούν τη διεξαγωγή νέων εκλογών σε συνθήκες απόλυτης ελευθερίας. Στο Βερολίνο ο κυβερνητικός εκπρόσωπος Στέφεν Ζάιμπερτ ζητεί την αποστολή παρατηρητών του Οργανισμού για την Ασφάλεια και τη Συνεργασία στην Ευρώπη (ΟΑΣΕ). Σε αντίθεση με παλαιότερες εκλογικές αναμετρήσεις, οι αρχές της Λευκορωσίας δεν αποδέχθηκαν την αποστολή παρατηρητών του ΟΑΣΕ στις εκλογές της προπερασμένης Κυριακής.
Στο τραπέζι η απειλή κυρώσεων
Μέχρι στιγμής η ΕΕ δεν έχει ζητήσει ευθέως την παραίτηση του Λουκασένκο. Αυτό θα μπορούσε να συμβεί στη σύνοδο κορυφής της Τετάρτης. Ωστόσο κάτι τέτοιο δεν θεωρείται αυτονόητο, καθώς οι αποφάσεις του Ευρωπαϊκού Συμβουλίου λαμβάνονται με ομοφωνία. Πιθανός σύμμαχος του Λουκασένκο θεωρείται η κυβέρνηση της Ουγγαρίας, η οποία διατηρεί καλές σχέσεις μαζί του, γι αυτό άλλωστε την περασμένη εβδομάδα ο Ούγγρος υπουργός Εξωτερικών Πέτερ Σιζάρτο είχε ζητήσει έναν “πιο αποτελεσματικό διάλογο” με τη Λευκορωσία. Στις Βρυξέλλες Ευρωπαίοι διπλωμάτες εκφράζουν την ελπίδα για ένα “ισχυρό μήνυμα αλληλεγγύης” προς την αντιπολίτευση της Λευκορωσίας. “Οι εξελίξεις τρέχουν με πολύ γρήγορους ρυθμούς, γι αυτό ήταν απαραίτητη η άμεση σύγκληση της συνόδου κορυφής”, λέει ένας από αυτούς.
Μετά από σχετική απόφαση του Συμβουλίου Υπουργών, την περασμένη Παρασκευή, το γερμανικό υπουργείο Εξωτερικών άρχιζε να καταρτίζει έναν κατάλογο πιθανών εμπορικών κυρώσεων ή άλλων περιοριστικών μέτρων (π.χ. απαγόρευση εισόδου για κρατικούς αξιωματούχους της Λευκορωσίας), ο οποίος αναμένεται να ολοκληρωθεί μέχρι τα τέλη της επόμενης εβδομάδας. Ένα πρώτο και απαραίτητο στάδιο για την επιβολή κυρώσεων θα ήταν να εντοπιστούν οι υπεύθυνοι για πιθανή αλλοίωση του εκλογικού αποτελέσματος ή για άσκηση βίας εναντίον των διαδηλωτών. Δεν είναι αυτονόητο ότι σε αυτούς θα περιλαμβάνεται και ο ίδιος ο πρόεδρος Λουκασένκο.
Η δύσκολη σχέση με τη Ρωσία
Μέχρι τις προηγούμενες προεδρικές εκλογές, το 2016, είχαν επιβληθεί κυρώσεις σε 173 αξιωματούχους από τη συγκεκριμένη χώρα. Ωστόσο, στη συνέχεια η ΕΕ αποφάσισε να άρει τις κυρώσεις, θεωρώντας τη συγκυρία ευνοϊκή για μία σταδιακή προσέγγιση με τη Λευκορωσία, σε μία εποχή που επιβαρύνονταν οι σχέσεις με τη Ρωσία. Έτσι η Λευκορωσία άρχισε να παίρνει μέρος σε ευρωπαϊκά προγράμματα που ενισχύουν τις σχέσεις καλής γειτονίας, όπως οι ανταλλαγές φοιτητών μέσω “Εράσμους”. Παράλληλα ξεκίνησαν τα πρώτα βήματα συνεργασίας με το ΝΑΤΟ, αν και σε θέματα αμυντικής πολιτικής η Λευκορωσία εξακολουθεί να διατηρεί προνομιακές σχέσεις με τη Ρωσία. Τώρα όμως ο πρόεδρος Λουκασένκο κατηγορεί την Ολλανδία, την Πολωνία και την Ουκρανία για έξωθεν καθοδήγηση των αντικυβερνητικών διαδηλώσεων στη χώρα του.
“Πρέπει να αποφύγουμε μία στρατιωτική εμπλοκή της Ρωσίας σε αυτή την υπόθεση, δεν χρειαζόμαστε μία δεύτερη Ουκρανία”, προειδοποιεί ένας Ευρωπαίος διπλωμάτης στις Βρυξέλλες. Τη Δευτέρα πάντως, ο στρατός της Λευκορωσίας άρχισε να διεξάγει γυμνάσια στα δυτικά σύνορα της χώρας. Ο Λουκασένκο υποστηρίζει ότι το ΝΑΤΟ συγκεντρώνει στρατεύματα στην Πολωνία, τη Λιθουανία και τη Λετονία με στόχο να απειλήσει τη χώρα του. “Η πολυεθνική παρουσία του ΝΑΤΟ στα ανατολικά κράτη-μέλη δεν αποτελεί απειλή για κανέναν”, αντιτείνει η εκπρόσωπος της Ατλαντικής Συμμαχίας Οάνα Λουνζέσκου.
Deutsche Welle – Μπερντ Ρίγκερτ – Επιμέλεια: Γιάννης Παπαδημητρίου
