Η αρχαιολόγος και πρόεδρος του Συλλόγου Ελλήνων Αρχαιολόγων συνοψίζει στο Docville τα έργα και τις ημέρες της ηγεσίας του υπουργείου Πολιτισμού τη χρονιά που έφυγε.
Είναι αλήθεια ότι η χρονιά που πέρασε δεν θα µπορούσε να χαρακτηριστεί δηµιουργική για τα πολιτιστικά πράγµατα στη χώρα µας… Για την ακρίβεια, µάλλον είναι η χειρότερη χρονιά που έχει υπάρξει για το υπουργείο Πολιτισµού από την ίδρυσή του, το 1971. Η συγκυρία της πανδηµίας συνδυάστηκε µε µια ανάλγητη πολιτική ηγεσία που έχει αναλάβει να εκτελέσει συµβόλαια νεοφιλελευθερισµού στον χώρο του πολιτισµού, ανεξαρτήτως τι συµβαίνει γύρω της. Πρόκειται για µια πολιτική ηγεσία που όχι µόνο δεν ενδιαφέρεται για τη δηµιουργικότητα, αλλά θα ήθελε µε κάθε τρόπο να την εξαφανίσει!
Η χρονιά ξεκίνησε µε το ζήτηµα των πνευµατικών δικαιωµάτων των δηµιουργών και έκλεισε µε την εξαγγελία για τη µετατροπή των µεγάλων αρχαιολογικών µουσείων σε νοµικά πρόσωπα στα οποία η εκάστοτε κυβέρνηση θα διορίζει το ∆Σ της αρεσκείας της. Τι να πρωτοθυµηθεί κανείς;
• Ότι η ίδια η υπουργός Πολιτισµού συνόδευε κρουαζιερόπλοια σε αρχαιολογικό χώρο ενώ η πανδηµία µόλις είχε ξεκινήσει;
• Ότι οι δηµιουργοί και οι εργάτες στον χώρο του πολιτισµού ήταν «αόρατοι» για το ΥΠΠΟΑ, το οποίο τους παρέπεµπε στα υπουργεία Οικονοµικών και Εργασίας;
• Ότι ένα στα δύο δελτία Τύπου της υπουργού βασικά ασχολούνταν µε ευχαριστίες σε ιδιωτικά ιδρύµατα και χορηγούς;
• Ότι επέλεξε να παρακάµψει κάθε διαδικασία για να κάνει δύο φορές εγκαίνια στην κλειστή Ακρόπολη, προς τέρψιν του ιδιώτη χορηγού, για έργα που στην πρώτη νεροποντή φάνηκε ότι ήταν όχι µόνο βιτρίνας αλλά και δηµιούργησαν προβλήµατα στο µνηµείο;
• Ότι η πυρκαγιά σε χώρο UNESCO θεωρήθηκε περίπου «µη γενόµενη»;
• Ότι η πλειοψηφία της Ν∆ και του ΚΙΝΑΛ ψήφισε διάταξη για την εξαγωγή αρχαιοτήτων από ελληνικά µουσεία για 25+25 χρόνια, επιχειρηµατολογώντας ότι είναι αναγκαίο να αλλάξει η µουσειακή πολιτική της χώρας επειδή το ζήτησε το Μουσείο Μπενάκη;
• Την εµµονή στην καταστροφική απόσπαση των αρχαιοτήτων του σταθµού Βενιζέλου στο µετρό Θεσσαλονίκης, για τα οποία εκδόθηκε µέχρι και σήµα κινδύνου από το διεθνές ICOMOS, κάνοντας ρεζίλι τη χώρα διεθνώς;
Τι να πρωτοθαυµάσει κανείς από τα έργα και τις ηµέρες του υπουργείου Πολιτισµού επί των ηµερών της κυβέρνησης Κυριάκου Μητσοτάκη;
Τα παραπάνω παραδείγµατα έχουν έναν κοινό παρονοµαστή: τη νεοφιλελεύθερη συνταγή της παράδοσης κάθε δηµιουργικού τοµέα στο µεγάλο ιδιωτικό κεφάλαιο. Όπως ισχύει πάντα µε τον νεοφιλελευθερισµό, η επιχειρηµατολογία που χτίζεται γύρω από τα δήθεν επιτεύγµατά του είναι ανάποδη από αυτό που ισχύει στην πραγµατικότητα. Ας πάρουµε το παράδειγµα των µουσείων. Μας λένε ότι η µετατροπή τους σε νοµικά πρόσωπα θα τα απελευθερώσει από τα δεσµά του κράτους, θα τα ωθήσει να έχουν οικονοµική αυτοτέλεια και εξωστρέφεια δράσεων. Ποια είναι η πραγµατικότητα; Τα µεγάλα µουσεία θα γίνουν υποχείρια της εκάστοτε κυβέρνησης και τα διορισµένα ∆Σ τους θα γίνουν πάρκινγκ τακτοποίησης ηµετέρων. Τολµούν να µιλούν για «οικονοµική αυτοτέλεια» τη στιγµή που κανένα µουσείο στην Ελλάδα ή στο εξωτερικό δεν υπάρχει χωρίς κρατική χρηµατοδότηση. Μάλιστα ένα ιδιωτικό µουσείο, που προβλήθηκε επί χρόνια ως πρότυπο, το Μουσείο Μπενάκη, σήµερα δεν µπορεί να πληρώσει µισθούς παρά την (παχυλή) τακτική κρατική χρηµατοδότηση.
Μιλούν για «εξωστρέφεια» ενώ τα ελληνικά δηµόσια αρχαιολογικά µουσεία βρίσκονται διεθνώς στην πρωτοπορία για τις µόνιµες και περιοδικές εκθέσεις τους, για τις δράσεις τους, για τη σύνδεση µε τη σύγχρονη τέχνη, για τα δωρεάν εκπαιδευτικά προγράµµατα και τη διάχυση του πολιτισµού χωρίς αποκλεισµούς και διακρίσεις, για την προσπάθειά τους να λειτουργούν ως πολιτιστικά κέντρα για τις τοπικές κοινωνίες παρά την υποστελέχωση και τα σκόπιµα εµπόδια που τους τίθενται από το ίδιο το ΥΠΠΟΑ. Η «αυτοτέλεια» και η «εξωστρέφεια» που ευαγγελίζονται οι θιασώτες του νεοφιλελευθερισµού είναι αυτές που παραχωρούν τις βασικές λειτουργίες των µουσείων, όπως η φύλαξη και η καθαριότητα, σε ιδιώτες, δηµιουργώντας τρύπες στην ίδια την ασφάλεια των εκθεµάτων. Είναι αυτές που θα απαιτούν αύριο να καταβάλλεται αντίτιµο για δράσεις όπως τα εκπαιδευτικά προγράµµατα που σήµερα γίνονται δωρεάν. Είναι αυτές που καταργούν τον επιστηµονικό ρόλο του µουσείου και προσανατολίζουν τις εκθέσεις στις ανάγκες των ιδιωτών χορηγών. Είναι αυτές που αργότερα θα απαιτήσουν την εξαγωγή των συλλογών τους στο εξωτερικό, ώστε να χαθεί το βασικό συγκριτικό πλεονέκτηµα των ελληνικών αρχαιολογικών µουσείων: είναι µουσεία δεµένα µε τον τόπο που γέννησε τα ευρήµατα και όχι µουσεία κλεµµένων αρχαιοτήτων.
Αν κάτι µας έχει µάθει η χρονιά που πέρασε, είναι ότι καµία ευαισθησία δεν έχουν ούτε οι νεοφιλελεύθεροι πολιτικοί ούτε η πολιτική ηγεσία του ΥΠΠΟΑ. Το µόνο που µπορεί να τους σταµατήσει είναι το να υψώνεται ένα ισχυρό και ενωτικό τείχος αποτροπής των πολιτικών τους στο όνοµα της υπεράσπισης όλων των δηµόσιων αγαθών, στο όνοµα της πλειονότητας της κοινωνίας. Και αυτό πρέπει να κάνουµε.
