Το δεύτερο από σειρά τριών άρθρων του Νίκου Κοτζιά που θα δημοσιευτούν στο Documento
Στη δημόσια συζήτηση για την πανδημία εκφράζονται τρεις διαφορετικές προσεγγίσεις. Η πρώτη, της κυβέρνησης, είναι ότι η ίδια έκανε ό,τι μπορούσε, ακολούθησε τις «οδηγίες» των επιστημόνων και των Βρυξελλών. Θεωρεί λανθασμένα ότι τα κατάφερε καλύτερα απ’ ό,τι αλλού και ότι πέρα από κάποιες αστοχίες έπραξε αποτελεσματικά και στις δύο φάσεις της κρίσης. Επέλεξε την οικονομική ύφεση (η οποία όμως ήδη έτρεχε πριν από την πανδημία) προκειμένου να αντιμετωπίσει τα υγειονομικά προβλήματα. Η κυβέρνηση, όπως και με τα μνημόνια, εμφάνισε τις νεοσυντηρητικές επιλογές της στην αντιμετώπιση της πανδημίας ως μονόδρομο.
Η δεύτερη, της αντιπολίτευσης, εκτιμά ότι ορθά έβαλε πλάτη στην πρώτη περίοδο, στη διάρκεια της οποίας η πολιτική που ακολουθήθηκε ήταν κατά τη γνώμη της σωστή, αλλά η κυβέρνηση δεν αξιοποίησε το ενδιάμεσο χρονικό διάστημα του καλοκαιριού. Το τελευταίο είναι ορθό. Το αποτέλεσμα ήταν, επισημαίνει η αντιπολίτευση, να βρεθεί η χώρα απροετοίμαστη σε μια πιο βαθιά κρίση από εκείνη της άνοιξης. Πρόκειται επίσης για ορθή εκτίμηση. Επιπλέον, ορθά υποστηρίζει, όπως τονίσαμε εξαρχής εμείς του ΠΡΑΤΤΩ, ότι η κυβέρνηση έπρεπε να είχε διασφαλίσει την ενίσχυση των υλικοτεχνικών υποδομών σε εκπαίδευση και υγεία. Να είχε προσληφθεί προσωπικό όλων των κατηγοριών. Επιπλέον, να είχαν αγοραστεί ισχυροί σέρβερ και να είχαν διανεμηθεί στους μαθητές υπολογιστές προσωπικής χρήσης. Η αναβάθμιση της ηλεκτρονικής – τεχνικής υποδομής των σχολείων και ένας υπολογιστής ή ταμπλέτες για κάθε μαθητή, το μέλλον της χώρας, κοστίζουν, όπως ήδη έχω δείξει, 108.000.000 ευρώ. Δηλαδή, λιγότερο από τα 120.000.000 που δόθηκαν ως δώρο στην Aegean Airlines.
Αυτό που πιθανόν η αντιπολίτευση να μη συνειδητοποίησε είναι ότι με τη συναίνεσή της στην πρώτη φάση της πανδημίας συνέβαλε, άθελά της, να εμφανίζεται η πηγή του σημερινού δράματος ως μονόδρομος. Δεν πρόβαλε, κατά συνέπεια, το θεμελιακό δημοκρατικό επιχείρημα ότι, όπως και με τα μνημόνια, έτσι και στην αντιμετώπιση της πανδημίας δεν υπάρχουν μονόδρομοι.
Η επιτροπή που είχε επικεφαλής τον κ. Τσιόδρα διατεινόταν ότι «οι μάσκες σκοτώνουν». Εμφάνισαν αντιεπιστημονικά τις συντηρητικές της αντιλήψεις ως μονόδρομο. Θέση που μας υποχρέωσε εμάς του ΠΡΑΤΤΩ να τους κάνουμε αυστηρή κριτική. Πέρα του λάθους, η άποψη αυτή δημιούργησε, επιπλέον, το έδαφος να αναπτυχθούν η δυσπιστία και η συνωμοσιολογία απέναντι στα μέσα προστασίας. Διότι όταν έχει πειστεί κάποιος πως θα πεθάνει αν βάλει μάσκα, γιατί να τη φορέσει σήμερα;
Η τρίτη γραμμή ήταν αυτή που προτείνανε σειρά από φορείς και έντυπα: μαζικά δωρεάν τεστ. Διανομή μασκών σε όλους τους εργαζόμενους και στους μεγάλους κοινωνικούς θεσμούς όπως τα σχολεία, τα ΑΕΙ, τα υπουργεία, οι μεταφορές. Ουσιαστικά μέτρα για την τήρηση των απαραίτητων αποστάσεων. Εμείς του ΠΡΑΤΤΩ, με τις λίγες δυνάμεις μας, εξηγήσαμε ότι στην καταπολέμηση της πανδημίας εφαρμόστηκαν διεθνώς διαφορετικά μοντέλα. Εκείνο της Ελλάδας ήταν βασισμένο στο μοντέλο των Βρυξελλών, με επιπλέον αβάντα τις ιδιαιτερότητες της ΝΑ Ευρώπης (καλύτερος καιρός, πολλαπλά εμβόλια μέχρι πριν από λίγα χρόνια σε ασθένειες που στη δυτική Ευρώπη είχαν εξαφανιστεί δεκαετίες πριν, όπως εκείνο της φυματίωσης και της ελονοσίας, μικρότερος βαθμός διεθνοποίησης της περιοχής τους μήνες πριν από το τουριστικό κύμα). Το πιο πετυχημένο μοντέλο ήταν εκείνο της ΝΑ Ασίας, σε περιοχές όπως η Νέα Ζηλανδία, η Νότια Κορέα, η Ταϊβάν, η Σιγκαπούρη και το Βιετνάμ. Σύμφωνα με τη «New York Times», το τελευταίο παρουσιάζει στα τέλη του 2020 τη μεγαλύτερη οικονομική ανάπτυξη και αύξηση εξαγωγών από όλα τα κράτη του κόσμου.
Το μοντέλο της ΝΑ Ασίας μπόρεσε να συνδυάσει την καταπολέμηση του ιού με τη διάσωση της οικονομικής ζωής των προαναφερθεισών περιοχών, όπως συνέβη εξάλλου και με την Κίνα. Ποια ήταν τα χαρακτηριστικά όλων αυτών των περιοχών; α) Ισχυρός δημόσιος τομέας υγείας που ενισχύθηκε παραπέρα. Δημιουργήθηκαν ακόμη και νέες ειδικευμένες κλινικές και νοσοκομεία. β) Μάσκες εξαρχής για όλους. γ) Μαζικά και συνεχόμενα τεστ με στοχευμένες επαναλήψεις. Υπάρχουν πόλεις στην Κίνα με 10-15 εκατομμύρια πληθυσμό που ελέγχθηκαν εξ ολοκλήρου τρεις ακόμη και τέσσερις φορές, όταν στην Ελλάδα έλεγαν ότι τέτοιος αριθμός είναι εξωπραγματικός. Ιδιαίτερα συστηματική ήταν η χρήση των αποστάσεων και των τεστ στα εκπαιδευτικά ιδρύματα. δ) Συστηματική και αυστηρή εφαρμογή των αποστάσεων, διασφαλίζοντας την ορθή κατανομή (και αραιή) στα μέσα μαζικής μεταφοράς. ε) Μη χρήση χειραψίας και υπόκλιση ως χαιρετισμός από μακριά. στ) Ειδικά μέτρα στους τόπους εργασίας. ζ) Απαγόρευση μαζικών συγκεντρώσεων σε τόπους λατρείας. Δύο φορές στη Νότια Κορέα αποδείχτηκε ότι αυτοί ήταν η πηγή διάδοσης του ιού. η) Μέτρα ψυχολογικής στήριξης των πολιτών. θ) Κλείσιμο συνόρων και δεκαπενθήμερη καραντίνα για όποιον ερχόταν από το εξωτερικό. ι) Χρήση νέων εφαρμογών στα μέσα κοινωνικής δικτύωσης για την αποτύπωση της εικόνας της κατάστασης και των διασυνδέσεων που είχαν διαμορφωθεί ανάμεσα σε φορείς και μη φορείς του ιού.
Δεν θέλω να επεκταθώ στα μέτρα που λήφθηκαν και πώς τα κατάφεραν οι πιο πάνω περιοχές. Εκείνο που θέλω να τονίσω είναι ότι όταν τον Μάρτη και τον Απρίλη προβάλαμε την άλλη λύση που έδειχνε να πετυχαίνει σε σειρά κρατών μάς επιτέθηκαν από την πλευρά του φιλοκυβερνητικού Τύπου με ειρωνείες, δείγμα έλλειψης μόρφωσης και γνώσης, μελέτης και διορατικότητας. Το πρόβλημα ήταν ότι ουδείς τους μελέτησε τη διεθνή πείρα, απαραίτητη για την άσκηση πολιτικής στις σημερινές συνθήκες.
Υπογραμμίζω, λοιπόν, ότι η μελέτη ήταν και είναι απαραίτητη. Εξάλλου, πάντα η Αριστερά μελετούσε. Μάθαινε. Συνέκρινε και αντλούσε από τη διεθνή πείρα ιδέες, σκέψεις, προτάσεις. Τις συνέθετε σε πολιτική. Η επιστήμη όταν είναι δημοκρατική επιτρέπει και γεννά πολλές προσεγγίσεις. Καμία τους δεν είναι έξω από τους αγώνες και τις αντιθέσεις εντός ενός επιστημονικού αντικειμένου ή συνολικότερα της κοινωνίας. Και αυτό ανεξαρτήτως από το αν οι ίδιοι οι πρωταγωνιστές το αντιλαμβάνονται ή όχι. Επιμένω: πουθενά, από την υγειονομική πολιτική μέχρι την οικονομία και από την εξωτερική πολιτική μέχρι την εκπαιδευτική, δεν υπάρχουν μονόδρομοι. Και αυτό όφειλε να το γνωρίζει ολόκληρη η ελληνική Αριστερά έπειτα από δέκα χρόνια κρίσης και μνημονίων.
