Το βίντεο είναι σοκαριστικό. Ενα κορίτσι 14 χρόνων ξυλοκοπά άγρια µπροστά στην κάµερα, που έχει ανοίξει ακριβώς για να καταγράψει την πράξη, µια συνοµήλική της. Γύρω από την αρένα οι συµµαθητές-θεατές απολαµβάνουν το θέαµα και επευφηµούν. Πρόκειται για µεµονωµένο περιστατικό ή για το αµοντάριστο υλικό από την ταινία της ζωής των εφήβων, σε µια Ελλάδα που σκηνοθετούµε εµείς οι γονείς;
Μέσα σε µόλις µία βδοµάδα έχουν γίνει γνωστά µερικές δεκάδες περιστατικά µε µαθητές που βγάζουν µαχαίρια και φαλτσέτες για να επιβεβαιώσουν την κοφτερή πλευρά της εφηβείας. Μετά τα περιστατικά ο Μιχάλης Χρυσοχοΐδης µίλησε για φαινόµενο βίας και 9.000 προσαγωγές σε οκτώ µήνες (αλίµονο), ο Γιώργος Φλωρίδης για αυστηροποίηση των ποινών σε γονείς (ή θα δέρνουν ή θα βάζουν φυλακή) και οι ψυχολόγοι (αχ, οι ψυχολόγοι) για την αγάπη που τόση ανάγκη έχουν τα παιδιά. Οποτε ακούω την κοινοτοπία ότι στα παιδιά αρκεί η αγάπη θυµάµαι ένα πανέµορφο αλλά ερµητικά κλεισµένο σπίτι στο χωριό µου, όπου ζούσε φυλακισµένο ένα κορίτσι που δεν είδαµε ποτέ, ακριβώς επειδή το αγαπούσαν πολύ, όπως πίστευαν, οι γονείς του.
Τι είναι αυτό που συµβαίνει; ∆εν έχω καµιά επιστηµονική ιδιότητα για να γράψω κάτι που θα έχει τη βαρύτητα επιστηµονικής απόδειξης. Οι µόνες σχετικές ιδιότητες που έχω είναι του πατέρα τριών παιδιών, του παππού ενός εγγονιού και του δηµοσιογράφου-παρατηρητή περιστατικών που λίγο αργότερα γίνονται κοινωνικά φαινόµενα και αναζητούν αιτία και θεραπεία.
Η Ελλάδα εγκατέλειψε το επιβλαβές αυταρχικό µοντέλο ανατροφής των παιδιών την περίοδο που ανακάλυψε τη δηµοκρατία. Οι άνθρωποι είχαν αρχίσει να έχουν δικαιώµατα, µαζί τους και τα παιδιά, και το ξύλο από τον γονιό ή τον δάσκαλο δεν προερχόταν από τον Παράδεισο αλλά κατευθείαν από την Κόλαση.
Στη συνάντηση µε το νέο δηµοκρατικό µοντέλο ανατροφής η Ελλάδα κουβάλησε τις άσχηµες µνήµες της φτώχειας, των πολέµων και της ανέχειας. Ετσι η δηµοκρατική και προστατευτική ανατροφή για το παιδί µπολιάστηκε µε τα σύνδροµα του παρελθόντος και απέκτησε παθογενείς ιδιότητες, διαµορφώνοντας την ανατροφή αλά ελληνικά. Το παιδί δεν έπρεπε να υποφέρει όπως οι γονείς στο παρελθόν, έπρεπε να είναι εξασφαλισµένο και τα προβλήµατά του όσο το δυνατόν να είναι λυµένα. Στο παιδί δεν έπρεπε να εξασφαλιστούν τα εφόδια για το µέλλον, αλλά να εξασφαλιστεί το ίδιο το µέλλον.
Με τη συµβολή και του νεοελληνικού νεοπλουτισµού η επιτυχής ανατροφή του παιδιού συνδέθηκε µε την εξασφάλιση κάθε πιθανής ανάγκης που ΘΑ µπορούσε να έχει.
Τη θέση της ευρείας ελληνικής οικογένειας, µε το δίκτυο συγγενών που αλληλοστηρίζονταν ακριβώς επειδή έπρεπε να αντιµετωπίσουν την απρόβλεπτη ζωή, πήρε η παιδοκεντρική οικογένεια. Το παιδί δεν ζούσε απλώς στην οικογένεια, αλλά η οικογένεια ζούσε για το παιδί. Αυτό έγινε το κέντρο και το µέτρο.
Το παιδί έπαψε να κακοποιείται µε τη βία και τον ξυλοδαρµό κι άρχισε να ζει τον ευνουχισµό της υπερπροστασίας. Η απολυτοποίηση των όρων «διάλογος» και «πειθώ» οδήγησαν σε ένα µοντέλο όπου πολύ συχνά για το παιδί δεν υπάρχουν όρια και ευθύνες. Απλώς έχει γεννηθεί για να εξυπηρετείται, µια µορφή πρίγκιπα ή πριγκίπισσας που πρέπει να µένει αλώβητος/η από δυσκολίες και να έχει τα πάντα έτοιµα. Η έννοια της ιεραρχίας στην οικογένεια ή την κοινωνία, η οποία διαµορφώνει πολλές φορές αίσθηµα ασφάλειας, αντικαταστάθηκε από ένα νεφελώδες περιβάλλον απαιτήσεων και «θέλω».
Γύρω από το παιδί δηµιουργούνται καθηµερινά, κυρίως µε τη συµβολή των γονεϊκών ψευδαισθήσεων αλλά και ενοχών, τεχνητές συνθήκες, µέσα στις οποίες ζει υπερπροστατευµένο. Απαγορεύεται να στεναχωρηθεί, να έχει κάποιο κόστος, να ανατραπεί, να υποφέρει και να ζήσει οτιδήποτε το ετοιµάζει για να βγει στην πραγµατική ζωή.
Μέσα στο αποστειρωµένο περιβάλλον της υπερφροντίδας τα παιδιά όχι µόνο δεν αποκτούν αντισώµατα για να µπορούν να αντεπεξέλθουν στην έτσι κι αλλιώς δύσκολη ζωή, αλλά αποκτούν τη βεβαιότητα ότι απλώς θα κερδίζουν πάντα. Θεωρούν πως όλα γύρω τους έχουν λειανθεί για να µην τραυµατίζονται και ταυτόχρονα ότι αυτή θα είναι η πορεία τους.
Οταν επέρχεται ο τυφώνας των πραγµατικών προβληµάτων, στο σχολείο και αργότερα στην κοινωνία, το παιδί έχει µάθει ότι φταίνε οι άλλοι: ο δάσκαλος, ο καθηγητής και οι γονείς. Ποτέ το ίδιο. Το παιδί-πρίγκιπας είναι για να εξυπηρετείται, να αποθεώνεται και να επιβιώνει, µε τρόπο που όµως τον εξασφαλίζουν άλλοι.
Αυτό το παιδί, το παιδί που έχει µάθει ότι η δυσκολία είναι ανάρµοστη αµαρτία που δεν του αξίζει και θεωρεί ευτυχία την ικανοποίησή του, στην πρώτη σύγκρουση ή απαίτηση σηκώνει τα χέρια. Η αδυναµία του να επεκτείνει τον ετσιθελισµό του στην εφηβική ή ενήλικη ζωή του γίνεται συγκρουσιακή κατάσταση. Φταίει η κοινωνία που δεν το καταλαβαίνει, οι γονείς που δεν είναι εκεί για να το προστατεύουν, η ζωή που είναι άδικη.
Η έως τότε κοινωνικοποίησή του επίσης δεν έχει πραγµατικά στοιχεία συνύπαρξης και αλληλοκατανόησης. Είναι µονοµερής και στην καλύτερη περίπτωση αποτελεί συνύπαρξη µε άλλους που έχουν τις ίδιες κακότροπες απαιτήσεις. Αρνείται να δεχτεί κανόνες και θέλει όλοι να προσαρµοστούν στους δικούς του κανόνες.
Είναι θέµα χρόνου και τύχης η οµαδοποίησή του –αυτή η ανάγκη που έχουν όλοι οι άνθρωποι ως κοινωνικά όντα– να γίνει µε όρους οργής και ανικανοποίητου. Εκείνη την ώρα δεν υπάρχουν οι κανόνες ή τα πρότυπα για να λειτουργήσουν µε τη µορφή της αναστολής. Η εφηβεία είναι η φωτιά που πυροδοτεί το φιτίλι και τα εκρηκτικά που έφτιαξε η οικογένεια.
Η αδυναµία της οικογένειας να βρει τη χρυσή τοµή ανάµεσα στην προσφορά και την απαίτηση, να διδάξει και να προετοιµάσει το παιδί αντί να το εξυπηρετεί, δεν αποτελεί τη µόνη προβληµατική κατάσταση. Γιατί ταυτόχρονα το παιδί είναι εκτεθειµένο στη βία ως µοντέλο που προάγεται µέσα από την τηλεόραση και το διαδίκτυο. ∆ίπλα στον ευνουχισµένο του εαυτό δηµιουργείται µια εικονική πραγµατικότητα την οποία υιοθετεί για να διαφύγει από το πρότυπο της εξυπηρέτησής του που αγαπά και µισεί ταυτόχρονα. Το παιδί-άβαταρ είναι άγνωστο στους γονείς, οι οποίοι βολεύονται από την ησυχία που εξασφαλίζει ένα τάµπλετ ή η πολύωρη θέαση τηλεόρασης.
Η βία δεν είναι εκτροπή, αλλά λογικό αποτέλεσµα για τον έφηβο που παλεύει να βρει υπόσταση. Και δεν φταίνε µόνο οι ορµόνες του. Ταυτόχρονα η βία δεν είναι το µόνο σύµπτωµα. Ολο και περισσότεροι έφηβοι παρουσιάζουν παθολογικά φαινόµενα, όπως η κατάθλιψη, οι κρίσεις πανικού, οι ιδεοψυχαναγκαστικές διαταραχές. Αυτός είναι ο µαύρος αριθµός που δεν καταγράφουν οι στατιστικές και τα βίντεο µε αγανακτισµένους και επιθετικούς εφήβους. Κι αυτός ο άγνωστος αριθµός θα εκδηλωθεί στα κοινωνικά φαινόµενα που θα διαµορφωθούν στις επόµενες γενιές.
Διαβάστε επίσης
Χασάν Νασράλα: Η Χεζμπολάχ επιβεβαιώνει τον θάνατό του – Τριήμερο πένθος στη χώρα