Να επαναφέρουν τη σκληρή λιτότητα με την επιβολή νέων μνημονίων σχεδιάζουν οι σκληροπυρηνικοί της Ευρώπης
Επαναφορά της σκληρής λιτότητας και επιβολή νέων μνημονίων σχεδιάζουν και πάλι οι σκληροπυρηνικοί της Ευρώπης. Η εξάπλωση της πανδημίας και οι καταστροφικές συνέπειές της στην οικονομία φαίνεται πως δειλά δειλά ξυπνούν σε κάποιους την ελπίδα για επιβολή νέων αυστηρών περιοριστικών μέτρων λιτότητας. Από αυτά τα σχέδια δεν θα μπορούσε να λείπει η επιστροφή του Διεθνούς Νομισματικού Ταμείου (ΔΝΤ) με ενεργό ρόλο στα νέα «προγράμματα διάσωσης».
Οι ελπίδες που θέλησαν να δημιουργήσουν αξιωματούχοι της Κομισιόν μαζί με τις κυβερνήσεις των ευρωπαϊκών κρατών ότι αυτήν τη φορά η αντιμετώπιση των συνεπειών θα είναι κοινή φαίνεται πως αποδείχθηκαν φρούδες. Οπως και στην κρίση του 2008, έτσι και τώρα, οι συνέπειες δεν θα είναι ίδιες για όλους. Αυτό σημαίνει ότι και το κόστος για την αντιμετώπιση της κρίσης δεν μπορεί να είναι ίδιο για όλους, με αποτέλεσμα τα κράτη που μπορούν να καλούνται να σηκώσουν μεγαλύτερο βάρος.
Βασικό στοιχείο και των δύο κρίσεων
Το βασικό στοιχείο σε σχέση και με τις δύο κρίσεις φαίνεται πως θα είναι η αδυναμία ορισμένων κρατών να αντεπεξέλθουν στις αυξημένες δημοσιονομικές ανάγκες που θα προκύψουν λόγω της καταστροφής της οικονομίας. Εκεί φαίνεται να βρίσκουν αρκετοί την ευκαιρία να επαναφέρουν στο τραπέζι σενάρια σκληρής λιτότητας και επιστροφής των ευρωπαϊκών χωρών στα δεσμά της αυστηρής δημοσιονομικής πολιτικής.
Ο ευρωπαϊκός Βορράς (Γερμανία, Ολλανδία, Αυστρία κ.ά.) για ακόμη μια φορά έβαλε φρένο στα σχέδια κοινής αντιμετώπισης των συνεπειών. Οι προτάσεις για πιο ενεργό ρόλο του Ευρωπαϊκού Μηχανισμού Σταθερότητας (ESM) στο σχέδιο αντιμετώπισης της κρίσης μετά τον περιορισμό του κορονοϊού απορρίφθηκαν. Ως εκ τούτου, το… μπαζούκας των 400 δισ. ευρώ που έχει στο ταμείο του ο ESM σε αυτήν τη φάση παραμένει στο οπλοστάσιο και θα περιμένει εάν υπάρξει ανάγκη στο μέλλον.
Αντίθετα όμως από το σχέδιο κοινής δράσης, οι σκληροπυρηνικοί της Ευρώπης φαίνεται να έχουν στα σκαριά νέα πιστωτική γραμμή στήριξης κάνοντας χρήση των κεφαλαίων που έχει στο ταμείο του ο ESM. Το σχέδιο θυμίζει σε πολλά σημεία αυτό του 2009. Ο ESM θα ετοιμάσει ένα πρόγραμμα στήριξης των κρατών που δεν έχουν τη δημοσιονομική δυνατότητα να αντιμετωπίσουν μόνα τους τις συνέπειες της κρίσης.
Τα κράτη θα ζητήσουν από τον ESM να τους παράσχει πίστωση μέσω της γραμμής στήριξης και ο ESM στη συνέχεια θα τους θέσει τους δημοσιονομικούς όρους και κυρίως τους δημοσιονομικούς στόχους τους οποίους πρέπει να πετυχαίνουν ώστε να συνεχιστεί απρόσκοπτα η παροχή ρευστότητας.
Προκειμένου το πρόγραμμα να πετύχει τον σκοπό του και οι χώρες να επιτύχουν τους στόχους που θα έχουν συμφωνηθεί μαζί με το πρόγραμμα, οι γνωστοί εμπνευστές των μνημονίων επιθυμούν σε όλο αυτό το σχέδιο την εμπλοκή του ΔΝΤ. Σε αυτό το πλαίσιο ζητούν ως βασική προϋπόθεση να εμπλακεί ενεργά το ΔΝΤ στην επιτήρηση των προγραμμάτων που θα συμφωνήσει ο ESM με τα κράτη τα οποία πρέπει τα ίδια να αιτηθούν την ένταξή τους στα νέα προγράμματα.
Σε αυτήν τη φάση το σχέδιο δεν προβλέπει συμμετοχή του ΔΝΤ και στη χρηματοδότηση των προγραμμάτων. Ωστόσο είναι σαφής η πρόθεση των εμπνευστών του σχεδίου για ενεργή συμμετοχή του ταμείου στις υπόλοιπες διαδικασίες και κυρίως στον έλεγχο εφαρμογής των συμφωνηθέντων μέτρων.
Στις προκαταρκτικές συζητήσεις για την αντιμετώπιση των προβλημάτων στην οικονομία την επόμενη ημέρα οι αρχικές προσεγγίσεις είναι να μην απαιτηθούν σκληρές δεσμεύσεις από τα κράτη που θα αιτηθούν τη συμμετοχή τους στην προληπτική πιστωτική γραμμή. Ωστόσο θεωρείται βέβαιο ότι θα υπάρχει πρόγραμμα με συγκεκριμένους στόχους και απαιτούμενες μεταρρυθμίσεις.
Αυτό σημαίνει και αποστολές αξιολόγησης από τους θεσμούς προκειμένου να ελέγχουν την πορεία επίτευξης των στόχων και εφαρμογής των μεταρρυθμίσεων. Η έκβαση των αξιολογήσεων θα επιτρέπει την ομαλή παροχή ρευστότητας μέσω της πιστωτικής γραμμής.
Ακόμη είναι άγνωστη η χρονική διάρκεια που θα προταθεί να έχει αυτή η γραμμή. Δεδομένο είναι ότι η απόφαση θα οριστικοποιηθεί όταν θα υπάρχει ξεκάθαρη εικόνα για τις συνέπειες στην οικονομία από την εξάπλωση του κορονοϊού. Αυτό σημαίνει ότι η γραμμή μπορεί να έχει διάρκεια από ένα έως και τουλάχιστον τρία έτη εάν αναλογιστεί κανείς ότι τόσα χρόνια υπολογίζει ο ΟΟΣΑ πως θα χρειαστεί η παγκόσμια οικονομία για να ορθοποδήσει από την κρίση.
Οι δύο πιστωτικές γραμμές του ESM
Τα νέα προγράμματα θα βασιστούν στις δύο πιστωτικές γραμμές που έχει ήδη ο ESM. Αυτές προβλέπουν τη χορήγηση προληπτικής χρηματοπιστωτικής συνδρομής με τη μορφή προληπτικού πιστωτικού ορίου υπό όρους (Precautionary Conditioned Credit Line – PCCL) ή πιστωτικού ορίου με ενισχυμένους όρους (Enhanced Conditions Credit Line – ECCL). Οι δύο γραμμές έχουν αρχική διάρκεια ενός έτους, με δυνατότητα να ανανεωθούν τουλάχιστον ακόμη δύο φορές κάθε έξι μήνες.
Εφόσον επικρατήσει αυτό το σενάριο, τα κράτη-μέλη που επιθυμούν την ένταξή τους στο πρόγραμμα προληπτικής πιστωτικής γραμμής θα πρέπει να υποβάλουν αίτηση στο Συμβούλιο Διοικητών του Ευρωπαϊκού Μηχανισμού Στήριξης. Στη συνέχεια η Κομισιόν σε συνεργασία με την Ευρωπαϊκή Κεντρική Τράπεζα (ΕΚΤ) και ενδεχομένως το ΔΝΤ –εφόσον συμμετάσχει στο πρόγραμμα– θα κρίνει την ύπαρξη δημοσιονομικού ή χρηματοπιστωτικού κινδύνου καθώς και τη βιωσιμότητα του χρέους.
Μετά την ολοκλήρωση της αξιολόγησης της δημοσιονομικής κατάστασης του κράτους-μέλους το οποίο θα έχει υποβάλει την αίτηση η Κομισιόν, η ΕΚΤ και το ΔΝΤ θα πρέπει να προχωρήσουν σε διαπραγματεύσεις με το ενδιαφερόμενο μέλος του ESM για το μνημόνιο κατανόησης. Σε αυτό θα πρέπει να περιγράφονται αναλυτικά οι όροι της συμφωνίας προκειμένου να προχωρήσει η παροχή ρευστότητας.
Σύμφωνα με τα όσα ορίζει το άρθρο 13 της συνθήκης λειτουργίας του ESM, η ένταξη σε πρόγραμμα προληπτικής πιστωτικής γραμμής προϋποθέτει εποπτεία προκειμένου να ελέγχονται η πορεία των δημοσιονομικών στοιχείων και των ταμειακών διαθεσίμων καθώς και οι εξελίξεις στο χρηματοπιστωτικό του σύστημα. Την παρακολούθηση εφαρμογής του προγράμματος αναλαμβάνει η Ευρωπαϊκή Επιτροπή σε συνεργασία με την ΕΚΤ από κοινού με το ΔΝΤ πραγματοποιώντας τακτικές αποστολές επιθεώρησης.