Είναι πολλές πλέον οι γυναίκες που στη χώρα μας χάνουν τη ζωή τους όχι γιατί τις βρήκε η «κακή στιγμή» ή γιατί τις «αγάπησαν με πάθος», αλλά επειδή έτυχαν δίπλα σε κακοποιητικούς συντρόφους. Οι τρεις γυναικοκτονίες τις προηγούμενες μέρες υπενθυμίζουν ότι πολλοί άντρες ταυτίζουν την αγάπη, τον έρωτα, το πάθος με την κτήση. Η πατριαρχία δεν είναι μια αφηρημένη έννοια για την οποία έχουμε άπλετο χρόνο να συζητήσουμε· είναι η ζώσα πραγματικότητα.
Η δημοσιογράφος Τζένη Κριθαρά ερευνά το πεδίο των γυναικείων δικαιωμάτων, της έμφυλης ανισότητας και των μηχανισμών παραγωγής στερεοτύπων. Στο βιβλίο της «Είμαι γυναίκα, γι’ αυτό με σκοτώνεις» (εκδόσεις ΚΨΜ) δέκα γυναίκες αφηγούνται τις εμπειρίες έμφυλης βίας που βίωσαν. Αφορμή για την έρευνα στάθηκε, όπως σημειώνει η συγγραφέας, μια δημόσια τοποθέτησή της για όσους αρνούνται να αναγνωρίσουν τον όρο γυναικοκτονία, προβάλλοντας ανυπόστατα επιχειρήματα.
Από εκείνη τη μέρα γυναίκες όλων των ηλικιών απ’ όλη τη χώρα άρχισαν να της στέλνουν μηνύματα, ζητώντας να της αφηγηθούν την ιστορία τους. Η συγγραφέας μέσα από στοιχεία δίνει μια εικόνα της έμφυλης βίας σε όλο τον κόσμο, αναφέρεται στο γυναικείο κίνημα της Αργεντινής –ένα από τα πιο μαζικά και μαχητικά–, παρουσιάζει την κατάσταση στην Τουρκία όπου η έμφυλη βία εξαπλώνεται ραγδαία και αναλύει ενδελεχώς το φαινόμενο στη χώρα μας. Οι μαρτυρίες των γυναικών που της μίλησαν παρουσιάζονται ως περιπτώσεις που μέσω της εμπειρίας τους μπορούν να προσφέρουν κλειδιά για την αναγνώριση συμπεριφορών τοξικής αρρενωπότητας που οδηγούν στην έμφυλη βία και τη γυναικοκτονία.
Η Τουρκάλα δημοσιογράφος Αϊσέ Ονάλ έχει καλύψει θέματα σχετικά με την πολιτική κατάσταση στη χώρα της, το οργανωμένο έγκλημα και τις συγκρούσεις στη Μέση Ανατολή. Το 1995 μπήκε στη μαύρη λίστα της τουρκικής κυβέρνησης και για δέκα χρόνια δεν μπορούσε να εργαστεί στα ΜΜΕ. Το βιβλίο «Νουράν» (εκδόσεις Νάρκισσος, μτφρ. Αλέξης Καλοφωλιάς) αποτελεί ένα σπουδαίο δημοσιογραφικό ντοκουμέντο και ένα σοκαριστικό ανάγνωσμα με θέμα τις γυναικοκτονίες. Βασίζεται στο τηλεοπτικό ντοκιμαντέρ της Ονάλ που προβλήθηκε από τον κρατικό τηλεοπτικό σταθμό Star TV το 2006, όταν η δημοσιογράφος συνάντησε δέκα φυλακισμένους που είχαν σκοτώσει γυναίκες της οικογένειάς τους για «λόγους τιμής».
Στην κατανόηση, την ορατότητα αλλά και την αντιμετώπιση του φαινομένου των γυναικοκτονιών επιδιώκει να συμβάλει η μελέτη «Γυναικοκτονίες: Διαπιστώσεις, ερωτήματα και ερωτηματικά» (εκδόσεις Gutenberg, μτφρ. Γεωργία Πετράκη) του Εργαστηρίου Σπουδών Φύλου του τμήματος Κοινωνικής Πολιτικής του Παντείου, που κυκλοφορεί στη σειρά επιστημονικών μονογραφιών «Τετράδια Κοινωνικής Πολιτικής». Το Εργαστήριο διοργάνωσε τον Μάρτιο του 2019 ημερίδα με θέμα τις γυναικοκτονίες στην Ελλάδα, εστιάζοντας σε τέσσερις φόνους: της Ελένης Τοπαλούδη στη Ρόδο (Νοέμβριος 2018), της Αγγελικής Πέτρου στην Κέρκυρα (Ιανουάριος 2019), της Λίτσας Μ. στο Αγναντερό Καρδίτσας (Ιανουάριος 2019) και της Κατερίνας Μ. στη Σητεία (Μάρτιος 2019).
Στο πρώτο μέρος του βιβλίου δίνεται έμφαση στην εννοιολόγηση του φαινομένου και στις προσπάθειες μέτρησης και ερμηνείας του. Στο δεύτερο μέρος αναδεικνύονται οι πολιτικές και νομικές διαστάσεις του φαινομένου, η παρουσίασή του στον δημόσιο λόγο και ο ρόλος της αστυνομίας. Ο τόμος περιλαμβάνει εργασίες της Γεωργίας Πετράκη («Οι γυναικοκτονίες είναι αόρατοι φόνοι»), της Βασιλικής Αρτινοπούλου («Γυναικοκτονίες: Εννοιολογικά και μεθοδολογικά ζητήματα»), της Αλεξίας Τσούνη («Παρατηρητήριο για τις γυναικοκτονίες: κρισιμότητα, ανάλυση στοιχείων και προτάσεις»), της Μαρίας Γκασούκα («Παλιά Ιστορία σε σύγχρονα πλαίσια: Θηλυκοκτονία/Γυναικοκτονία»), της Άννας Βουγιούκα («Γυναικοκτονίες: Διεθνής εμπειρία, πολιτικές διαστάσεις και ο μετασχηματισμός της σιωπής σε λόγο και δράση»), της Άννας Μιχαλακέλη («Η γυναικοκτονία στο δημόσιο λόγο και τη δημόσια σφαίρα»), της Φωτεινής Μηλιώνη («Γυναικοκτονία: Εγκληματολογικές και Νομικές διαστάσεις»)και της Σοφίας Βαγενά («Ποιος είναι ο ρόλος λοιπόν της ελληνικής αστυνομίας στο θέμα των γυναικοκτονιών;»).
Κι επειδή τίποτε από όλα αυτά δεν θα συνέβαινε αν δεν ζούσαμε σε πατριαρχικές κοινωνίες, αξίζει να διαβάσει κάποιος το βιβλίο «Αόρατες γυναίκες» (εκδόσεις Μεταίχμιο, μτφρ. Κατερίνα Γουλέτη, Βασιλική Μίσιου) της Βρετανίδας δημοσιογράφου και φεμινίστριας – ακτιβίστριας Caroline Criado Perez προκειμένου να θυμηθεί εκ νέου ότι ο κόσμος αυτός είναι φτιαγμένος για να εξυπηρετεί τις ανάγκες των αντρών, χωρίς να λαμβάνει υπόψη τις γυναίκες: από τη μεγάλη διαφορά στις οικονομικές απολαβές μεταξύ των δύο φύλων, τη φροντίδα του νοικοκυριού που κατά κύριο λόγο αναλαμβάνουν οι γυναίκες, την ιατροφαρμακευτική περίθαλψη που είναι προσανατολισμένη σε συγκεκριμένες ανάγκες μέχρι τον τρόπο που είναι φτιαγμένα τα αυτοκίνητα.
Πριν από λίγες μέρες οι εκλογείς της πολιτείας του Κάνσας απέρριψαν την πρόταση αναθεώρησης του πολιτειακού συντάγματος σχετικά με το δικαίωμα στην άμβλωση. Είναι μια νίκη όχι του γυναικείου κινήματος, αλλά του μέρους εκείνου της κοινωνίας που αρνείται να γυρίσει πίσω ολοταχώς. Ας κρατήσουμε τη χαρά, έστω αυτής της μικρής νίκης, την οποία κανείς δεν περίμενε από μια πολιτεία με τόσο υψηλό ποσοστό ρεπουμπλικανών.
