Η Θάλεια Ιστικοπούλου, προσωπική φίλη του Demetrio Stratos και επιμελήτρια του αφιερώματος στον καλλιτέχνη που γίνεται στο Κέντρο Πολιτισμού Ίδρυμα Σταύρος Νιάρχος, γράφει για μία από τις σημαντικότερες φωνές και ένα από τα επιδραστικότερα icons του 20ού αιώνα.
Κείμενο Θάλεια Ιστικοπούλου
Το αφιέρωμα στον Demetrio Stratos (Ευστράτιος Δημητρίου) δεν είναι μόνο φόρος τιμής σε έναν μεγάλο καλλιτέχνη, άγνωστο σχεδόν στην ίδια του τη χώρα. Πραγματοποιείται επειδή αισθανόμαστε την ανάγκη να μεταδώσουμε με αυτή την εκδήλωση τις πρωτόγνωρες συγκινήσεις που μπορεί ακόμη να χαρίζει ο Demetrio Stratos με το έργο του. Η ευφυΐα είναι φύσει γενναιόδωρη.
Γεννημένος το 1945 στην πολυπολιτισμική Αλεξάνδρεια από γονείς Ελληνες μετανάστες –απελαθέντες και πάλι μετανάστες στην Κύπρο–, θα καταλήξει το 1962 στην Ιταλία – δεύτερη ή τρίτη ή τέταρτη πατρίδα του. Και εκεί, από την ποπ ροκ της δεκαετίας του 1960 και των night club go-go του Μιλάνου στο καθοριστικό, στιβαρό και μεταπολιτικοποιημένο AREA International Popular Group των κατάμεστων σταδίων του 1970, από όπου εκτοξεύεται για να συνεχίσει μοναχικός, περιπλανώμενος μέσω της μοναδικής του φωνής στα άδυτα τοπία της δικής του μουσικότητας.
Διεθνής καλλιτέχνης με σαφή ιδεολογική και κοινωνική τοποθέτηση, συνδιαλέγεται με τις αυθεντίες της σύγχρονης μουσικής και ποίησης και μας εκπλήσσει κυριολεκτικά με τις ερμηνείες του έργων των A. Αρτό, Τζ. Κέιτζ, Κ. Μπερμπέριαν, N. Μπαλεστρίνι, αλλά προπαντός με τις δικές του φωνητικές εξερευνήσεις και δημιουργίες ανάμεσα σε Ανατολή και Δύση, με τις πλάτες γυρισμένες σε οτιδήποτε δεδομένο και προφανές. Με πίστη και υποταγή στο χάρισμά του που τον ωθεί στα όρια, μας παρακινεί με την αστείρευτη γενναιοδωρία του να ανακαλύψουμε τη δική μας μοναδικότητα.
«Στη Δύση παγιδέψαμε τη φωνή μέσα σε στιλ»
Οσον αφορά τη μέθοδό του δεν έχω παρά να παραθέσω λόγια του ίδιου του Stratos που είχε δημοσιεύει το περιοδικό «Musica Viva» τον Ιανουάριο του 1978: «Μ’ αυτού του είδους τις έρευνες, κινδυνεύει κανείς να περάσει για τρελός. Μου ζήτησαν να συμμετάσχω σε τηλεοπτική εκπομπή, όπου με παρουσίασαν σαν ένα φαινόμενο είδους τσίρκου. Ε, λοιπόν, δεν είμαι φαινόμενο. Είμαι ένας άνθρωπος που με αυτούς τους πειραματισμούς ρισκάρει και πληρώνει σε πρώτο πρόσωπο. Σχετικά με τη φωνή με ενδιαφέρουν τα πάντα από το Α έως το Ω: με ενδιαφέρει από επιστημονική άποψη, γι’ αυτό τον λόγο δουλεύω μαζί με έναν φωνίατρο. Με ενδιαφέρει από ψυχαναλυτική άποψη, γιατί θέλω να ανακαλύψω την απαρχή της λειτουργίας της σκέψης ως προς τη φώνηση. Πιστεύω ότι το να έχουμε συνείδηση της φωνής μας σημαίνει να έχουμε συνείδηση του σώματός μας. Στη Δύση παγιδέψαμε τη φωνή μέσα σε σχολές και μέσα σε στιλ. Εχουμε ξεχάσει ότι η φωνή αναδύεται από το σώμα, από το σώμα και τη σκέψη και όχι από το λαρύγγι. Αυτό το πιστεύει και η Cathy Barberian που είναι πρωτοπόρος σε αυτό τον τομέα. Εγώ δεν είχα ποτέ δασκάλους, ό,τι ανακάλυψα το ανακάλυψα σχεδόν κατά τύχη, ψάχνοντας ανάμεσα στις πτυχές της γλώσσας, μελετώντας και ερευνώντας τους φθόγγους, αναλύοντας το φωνητικό υλικό που πλάθει τις λέξεις. Αλλωστε γνωρίζω καλά πως η φωνή θα έχει πάντα ένα τμήμα ανεξιχνίαστο…».
Πιστεύω ότι απ’ όσους έχω γνωρίσει είναι το άτομο που αναπτύχθηκε με μεγαλύτερη ταχύτητα. Μελετούσε πολύ. Δεν λέω ότι είχε γίνει ειδικός στην ψυχανάλυση, αλλά ήταν σε θέση να συζητήσει και να ανταλλάξει απόψεις σχετικά με το ζήτημα «φωνή» με τους παγκοσμίως μεγάλους του είδους. Είχε τεράστια ευκολία μάθησης από οπουδήποτε, από τους ανθρώπους, από τα βιβλία, από όλο τον κόσμο, γενικώς. Αυτή η ικανότητα τον έκανε να αποκτήσει γνώσεις και εμπειρίες με ιλιγγιώδη ρυθμό, ενώ παράλληλα του προσέδωσε μια διάσταση σωφροσύνης, με αποτέλεσμα να μεταβληθεί και η εικόνα του ως δημόσιο πρόσωπο. Δεν ήταν πια ο σταρ της δεκαετίας του ’60, ήταν πιο στοχαστικός και προσεχτικός σε καταστάσεις φαινομενικά δευτερεύουσας σημασίας. Ακριβώς αυτό το τελευταίο, το πολύ ανθρώπινο χαρακτηριστικό του, τον είχε κάνει πολύ δημοφιλή. Δεν ήταν ακριβώς αυτό που λέμε «πολύ συμπαθητικός τύπος». Επικοινωνούσε χάρη στο τεράστιο απόθεμα ανθρωπιάς πέρα από μηχανισμούς συμπάθειας.
- Η Θάλεια
Ιστικοπούλου συνεπιμελείται το αφιέρωμα στον Demetrio Stratos, μαζί με τον Κλαούντιο Κιανούρα
——————————————-
Πρόγραμμα
Πέμπτη 7/619.00: Προβολή ντοκιμαντέρ «La voce Stratos» (2009) σε σκηνοθεσία Λουτσιάνο ντ’ Ονόφριο & Μόνικα Αφάτο, είσοδος ελεύθερη
20.30: Συναυλία Metrodora Ensemble: «Il riflesso di Metrodora»
22.00: Συναυλία Τζόαν λα Μπάρμπαρα: «Η φωνή είναι το αυθεντικό όργανο»
Παρασκευή 8/6
17.30-18.30: Διάλεξη – «Ενα ταξίδι της φωνής από την επιστήμη στην τέχνη» (από τον καθηγητή λογοθεραπείας Ηλία Παπαθανασίου και του ωτορινολαρυγγολόγου Αθανάσιου Μπίμπα)
18.30-19.30: Σεμινάριο τελειοποίησης (masterclass) της τραγουδίστριας και περφόρμερ Τζόαν λα Μπάρμπαρα
19.00: Προβολή ντοκιμαντέρ «Suonare la voce» (1989)
20.30: Συναυλία Σάκης Παπαδημητρίου Τρίο
22.00: Συναυλία Κριστίνα Τζαβαλόνι
Σάββατο 9/6
17.30-18.30: Σεμινάριο τελειοποίησης της τραγουδίστριας Κριστίνα Τζαβαλόνι
19.00: Προβολή ντοκιμαντέρ «Notturno Stratos» (2011)
20.30: Συναυλία Σίντσελ Εντρεσεν & Ζον Μπανγκ
Παράλληλες εκδηλώσεις καθ’ όλη τη διάρκεια του αφιερώματος: Εικαστική εγκατάσταση «Fonogramma» / Επιμέλεια: Θάλεια ΙστικοπούλουΠροβολές φωτογραφιών από το αρχείο Lelli e MasottiΠροβολή φωτογραφιών «Στόματα» (Le Bocche) / Επιμέλεια: Μαρίνα ΓιώτηΠροβολές video performanceΑκρόαση λίστας με μουσικά έργα
