Ιστορίες για απέθαντους από τα μέσα του 19ου αιώνα έως τον μεσοπόλεμο.
Βρικόλακας, βουρβούλακας, βουρκόλακας, καταχανάς, άλυτος, τυμπανιαίος. Είναι μερικές από τις λέξεις που χρησιμοποιούνται στην ελληνική παράδοση για να περιγραφεί ο απέθαντος. Σε αντίθεση με το φάντασμα, ο βρικόλακας είναι μορφή υλική. Εκτός από μια καταραμένη ψυχή φέρει ένα εξίσου καταραμένο σώμα που δεν το θέλει ούτε ο πάνω ούτε ο κάτω κόσμος. Για το δράμα στο οποίο έχει περιέλθει συχνά έχει ευθύνη. Μια αδικία που έκανε εν ζωή, η απείθεια προς τους γονείς ή ακόμη και το «θράσος» του να ζει ελεύθερα αγνοώντας τους άγραφους νόμους της κοινότητας τον ταλαιπωρούν στον αιώνα τον άπαντα.
Υπάρχει ωστόσο η πιθανότητα να υποφέρει χωρίς να φταίει. Βρικόλακας μπορεί να γίνει και ο τρελός του χωριού, ο αποσυνάγωγος, εκείνος που όλοι απέφευγαν ακόμη και όταν ήταν εν ζωή. Ο μόνος τρόπος για να απελευθερωθεί από το βάσανό του είναι να του δοθεί συγχώρεση από τους συνανθρώπους του και να διαβαστεί από την εκκλησία. Εως εκείνη τη στιγμή ο βρικόλακας αναστατώνει τους ζωντανούς προκαλώντας τρόμο. Εν ολίγοις αυτό είναι το προφίλ του Ελληνα βρικόλακα, όπως εμφανίζεται στην προφορική παράδοση αλλά και στην εγχώρια λογοτεχνία που παραδόξως δεν διαθέτει μεγάλο όγκο αντίστοιχων ιστοριών.
Πριν από λίγες μέρες κυκλοφόρησε το βιβλίο «Ο άλιωτος και άλλες ιστορίες με βρικόλακες». Πρόκειται για μια ελληνική ανθολογία λαογραφικού τρόμου, την οποία επιμελήθηκε ο συγγραφέας Γιώργος Θάνος (υπογράφει επίσης την πολύ διαφωτιστική εισαγωγή και το επίμετρο) και έτυχε ενθουσιώδους υποδοχής. Πέρα από τους αναγνώστες που ασχολούνται με τη συγκεκριμένη θεματολογία (συνήθως είναι πολύ ενημερωμένοι), το βιβλίο φάνηκε πως απευθύνεται σε ένα ευρύτερο κοινό. Για πρώτη φορά έπειτα από πολλά χρόνια έρχονται ξανά στη δημοσιότητα δεκατρείς ιστορίες που γράφτηκαν από τα μέσα του 19ου αιώνα έως και τον μεσοπόλεμο και περιλαμβάνουν στοιχεία από τις λαογραφικές παραδόσεις όλης της Ελλάδας (οι συγγραφείς είναι οι Αγγ. Κοσμής, Κ. Πασαγιάννης, Κ.Καζαντζής, Α. Αβούρης, Χρ. Χρηστοβασίλης, Ι. Κονδυλάκης, Χ. Επαχτίτης, Ι. Πολυλάς, Δ. Αινιάνος, Γ. Γρηγόρης, Αλ.ς Πολυχρονάκης, Αχ. Πάσχος).
Κάποια από αυτά τα διηγήματα είναι γραμμένα με μαστοριά, άλλα χάνουν τον ρυθμό τους στην πορεία. Κοινά χαρακτηριστικά τους είναι πως οι ιστορίες εκτυλίσσονται στην ελληνική ύπαιθρο, συνήθως είναι έντονη η παρουσία της εκκλησίας και στα περισσότερα ο βρικόλακας είναι άντρας. Επίσης απουσιάζουν οι ακραίες περιγραφές στις οποίες έχουμε εκτεθεί τις τελευταίες δεκαετίες ως αναγνώστες και θεατές – δεν τις είχε ανάγκη εκείνη η εποχή. Οι ιστορίες αυτές, ακόμη και οι πιο άνισες, έχουν ιδιαίτερη αξία καθώς πέρα από την ιδιαίτερη θεματολογία, λειτουργούν σαν πρίσμα μέσα από το οποίο βλέπει κανείς τη δομή και τα όρια της εκάστοτε κοινωνίας.
Info
Το βιβλίο «Ο άλιωτος και άλλες ιστορίες με βρικόλακες» κυκλοφορεί από τις εκδόσεις Ροές