Η εμφάνιση του «Ορούτς Ρέις» στην ελληνική και κυπριακή υφαλοκρηπίδα και οι συνεχείς προκλήσεις δεν είναι μέτρο μόνο της επιθετικής πολιτικής του Τούρκου προέδρου Ταγίπ Ερντογάν. Μοιραία έχει μετατραπεί σε μέτρο επάρκειας της πολιτικής του Ελληνα πρωθυπουργού Κυριάκου Μητσοτάκη. Δεν χρειάζεται να είναι κάποιος διπλωμάτης ή δημοσιογράφος για να αντιληφθεί ότι η ελληνική αντιμετώπιση βρίθει από στοιχεία ανακολουθίας, αμηχανίας αλλά και επικινδυνότητας.
Ο Κυρ. Μητσοτάκης εμμένει σε προσωπική ατζέντα, παραβλέπει τα ελληνικά κόμματα, απομακρύνεται από τις διατυπωμένες «εθνικές θέσεις» και μετέρχεται όλες τις τακτικές με μοναδικό γνώμονα, απ’ ό,τι φαίνεται, την εικόνα και την επικοινωνία. Ετσι, άλλες φορές το «Ορούτς Ρέις» εμφανίζεται να κάνει αβλαβή διέλευση σε διεθνή ύδατα, άλλοτε να κάνει έρευνες τις οποίες όμως παρεμποδίζει ο θόρυβος των ελληνικών πολεμικών πλοίων και άλλοτε ο πρωθυπουργός φτάνει να κατηγορήσει τα μέσα ενημέρωσης ότι αναπαράγουν τουρκική προπαγάνδα για δήθεν έρευνες.
Σε αυτά τα ΜΜΕ (εκτός φυσικά από το Documento που φταίει για όλα) ο Μητσοτάκης μάλλον συμπεριλαμβάνει και τη φίλιά του «Καθημερινή», που με πρωτοσέλιδο άρθρο της μία μέρα μετά το διάγγελμά του έγραψε ότι «το “Ορούτς Ρέις” έχει ποντίσει εδώ και μέρες καλώδια στην ελληνική υφαλοκρηπίδα και διεξάγει έρευνες παρά τις περί του αντιθέτου εκτιμήσεις των Αθηνών». Την αλλοπρόσαλλη στάση του στο σύνολο των χειρισμών που θα παραθέσουμε παρακάτω μεγιστοποίησε ο Κυρ. Μητσοτάκης με το διάγγελμά του το απόγευμα της περασμένης Τετάρτης.
Εμφανίστηκε στον ελληνικό λαό για να πει πράγματα τα οποία είχε ήδη διατυπώσει, χωρίς να περιγράψει την ελληνική στρατηγική ή έστω αποφασιστικότητα. Παρέμεινε σε γενικές διαβεβαιώσεις ότι θα κάνουμε όσα πρέπει και κυρίως σε εκκλήσεις προς τους ξένους ηγέτες. Πέρα από την ουσία του διαγγέλματος, υπάρχουν κι άλλα στοιχεία «επικοινωνίας» που είναι δηλωτικά της κατάστασης – ή μάλλον της κατάστασης του ίδιου του πρωθυπουργού. Καταρχάς, οι δημοσιογράφοι δεν είχαν ενημερωθεί για το διάγγελμα. Ο Κυρ. Μητσοτάκης εμφανίστηκε χωρίς εμφανή λόγο πιεσμένος και αμήχανος να αναμασά πράγματα και θέσφατα που δεν έστελναν μηνύματα ούτε προς τα μέσα ούτε προς τα έξω. Ο τρόπος που εμφανίστηκε έκανε πολλούς αναλυτές να αναρωτιούνται αν είχε συμβεί κάτι που δεν γνώριζαν, κάτι αρκετά σοβαρό ώστε ο πρωθυπουργός να επιλέξει το αγχωμένο διάγγελμα.
Η είδηση ότι υπήρξε συμβάν μεταξύ της ελληνικής φρεγάτας «Λήμνος» και της τουρκικής «Κεμάλ Ρέις» εκλήφθηκε αρχικώς ως ερμηνεία του ύφους και της αμηχανίας του Κυρ. Μητσοτάκη, αλλά όπως λένε στρατιωτικές πηγές δεν ήταν σοβαρού επιπέδου ώστε να δικαιολογεί την αντίδραση. Στη σοβαρότητα με την οποία αντιμετωπίζει ο Κυρ. Μητσοτάκης την κρίση πρέπει να προσθέσουμε αυτό που αποκάλυψε ο γνωστός δημοσιογράφος Γιώργος Λακόπουλος, ότι στη συνάντηση Μητσοτάκη – Τσίπρα για τα ελληνοτουρκικά ο πρωθυπουργός εμμονικά προτίμησε να μιλάει για το Documento και όχι για το εθνικό θέμα. Το ερώτημα πλέον που τίθεται είναι αν στον Κυρ. Μητσοτάκη ταιριάζει ο στίχος του Βάρναλη «δειλός, μοιραίος κι άβουλος αντάμα» ή ισχύει αυτό που πρωτίστως στη ΝΔ αναπαράγουν οι άσπονδοι φίλοι του πρωθυπουργού, ότι συμμετέχει σε ένα στημένο παιχνίδι με στόχο τη συνεκμετάλλευση στο Αιγαίο άνευ ελληνικών όρων.
Δεν αντιμετωπίζει δηλαδή την κρίση με όρους εθνικής στρατηγικής γιατί θέλει να μας σύρει σε έναν αναγκαστικό διάλογο για πράγματα που η Ελλάδα δεν βάζει σε διαπραγμάτευση. Οσα εξελίσσονται φαίνεται ότι είναι ο πρόλογος της κρίσης και μια γεύση από τις μεθοδεύσεις Ερντογάν. Ανθρωποι στην Κύπρο που γνωρίζουν θεωρούν ότι θερμός μήνας θα είναι ο Σεπτέμβρης, γιατί είναι μήνας των αδειοδοτήσεων για γεωτρήσεις από την πλευρά της Τουρκίας στα οικόπεδα που ορίζει το παράνομο τουρκολιβυκό σύμφωνο. Πράγμα που σημαίνει ότι οι Τούρκοι θα συνεχίσουν τις επιχειρήσεις στις περιοχές που οριοθετούνται από την πρόσφατη συμφωνία Ελλάδας – Αιγύπτου. Ο Ερντογάν φαίνεται ότι έχει δύο εναλλακτικές. Πρώτον, να καταφέρει να οδηγήσει όλα τα κράτη της Μεσογείου σε έναν υποτιθέμενο διάλογο για τα θέματα της ΑΟΖ. Η επιλογή αυτή αφενός βγάζει εκτός την ΕΕ, αφετέρου απειλεί όλες τις υφιστάμενες συμφωνίες για τις ΑΟΖ Ελλάδας, Κύπρου, Ισραήλ και Αιγύπτου.
Η δεύτερη επιλογή είναι να οδηγήσει την Ελλάδα σε έναν διάλογο στον οποίο, όπως άλλωστε έκανε στο Βερολίνο, θα θέσει όλα τα θέματα που επιθυμεί ως θέματα συζήτησης με τη χώρα μας. Αναλυτές πιστεύουν ότι με τις κινήσεις που έχει κάνει αυτήν τη στιγμή η κυβέρνηση Μητσοτάκη πρέπει να ξεχάσουμε διά παντός το ενδεχόμενο η ΑΟΖ της Κύπρου να συνορεύει με την ΑΟΖ της Ελλάδας. Λόγω των παραδοχών δηλαδή που έχουν γίνει στο σύμφωνο Ελλάδας – Αιγύπτου θα παρεμβληθεί τουρκική ΑΟΖ μεταξύ ελληνικής και κυπριακής ΑΟΖ. Ανησυχητικές είναι οι αναφορές που έχει κάνει ο Κυρ. Μητσοτάκης στη Χάγη. Είναι πιθανό μετά τα «αδιέξοδα» που θα δημιουργήσει η κρίση που εξελίσσεται οι δύο πλευρές να συμφωνήσουν να απευθυνθούν στο Δικαστήριο της Χάγης. Ηδη ο Μητσοτάκης στο διάγγελμά του έκανε αναφορά σε αυτό.
Αν συμβεί κάτι τέτοιο, τότε εξαιτίας της νομολογίας που υπάρχει αλλά και των παραδοχών που έχει κάνει η κυβέρνηση Μητσοτάκη στο ελληνοαιγυπτιακό σύμφωνο είναι σχεδόν βέβαιο, όπως λένε Ευρωπαίοι αναλυτές, ότι η Ελλάδα θα χάσει και την ΑΟΖ στο Καστελόριζο αλλά και το ίδιο το Καστελόριζο. Ας δούμε όμως την αντιφατική συμπεριφορά του Κυρ. Μητσοτάκη απέναντι στην κρίση. Διαμαρτυρόταν για την Αγια-Σοφιά ενώ κρυφά διαπραγματευόταν. Στις 14 Ιουλίου ο ΥΠΕΞ της Τουρκίας Μεβλούτ Τσαβούσογλου αποκάλυψε ότι στο Βερολίνο υπήρξε κρυφή συνάντηση μεταξύ Ελλάδας και Τουρκίας με διαμεσολαβητή τη Γερμανία για να ξεκινήσει ο ελληνοτουρκικός διάλογος. Τη συνάντηση επιβεβαίωσε ο σύμβουλος του Ερντογάν Ιμπραήμ Καλίν, ο οποίος εκπροσώπησε την Τουρκία και περιέγραψε την ατζέντα. Αντικείμενο του διαλόγου, σύμφωνα με τους Τούρκους, θα ήταν όλα τα θέματα: από την ΑΟΖ έως τα θέματα κυριαρχίας ή των μουφτήδων. Εχει σημασία ότι η συνάντηση στο Βερολίνο έγινε μερικές μέρες μετά την ανακήρυξη της Αγια-Σοφιάς σε τζαμί.
Δηλαδή τις μέρες που ο Ελληνας πρωθυπουργός διαμαρτυρόταν για την προκλητική απόφαση του Ερντογάν διαβουλευόταν κρυφά με την τουρκική πλευρά για διάλογο εφ’ όλης της ύλης. Εχει επίσης σημασία ότι οι Τούρκοι δημοσιοποίησαν ότι οι επαφές αφορούσαν «όλα τα θέματα διαφορών», την ώρα που για την Ελλάδα υπάρχει μία και μοναδική διαφορά, εκείνη της διευθέτησης της ΑΟΖ. Χρειάστηκε να περάσει ένας ολόκληρος μήνας και να εισβάλει το «Ορούτς Ρέις» στην ελληνική υφαλοκρηπίδα για να δηλώσουν Δένδιας και Μητσοτάκης ότι υπάρχει μόνο μία διαφορά με την Τουρκία, εκείνη της υφαλοκρηπίδας – ΑΟΖ. Πριν από αυτό δεν είχαν διαψεύσει τους τουρκικούς ισχυρισμούς.
Συμφώνησε για ανακοινωθέν αλλά αποχώρησε και ανακήρυξε ΑΟΖ με την Αίγυπτο. Στις 11 Αυγούστου η τουρκική πλευρά προχώρησε, πάλι διά του Ιμπραήμ Καλίν, σε ακόμη μία αποκάλυψη. Μιλώντας στο CNN Türk, o Καλίν υποστήριξε ότι ενώ υπήρχε απόφαση για κοινή ανακοίνωση γύρω από την έναρξη διαλόγου, η ελληνική κυβέρνηση προχώρησε μία μέρα πριν από την εν λόγω ανακοίνωση σε συμφωνία με την Αίγυπτο. Είπε συγκεκριμένα: «Πήγαμε στο Βερολίνο ως ουδέτερο έδαφος. Συζητήσαμε το θέμα εκεί. Καταλήξαμε σε συμφωνία. Ακόμη και τα υπουργεία Εξωτερικών συμφώνησαν επί του κειμένου ώστε να κάνουν κοινή δήλωση επί του θέματος. Μία μέρα πριν από την ανακοίνωση η Ελλάδα δημοσιοποίησε ότι έκανε συμφωνία με την Αίγυπτο. Ως άτομο που διαπραγματεύεται εκ μέρους της Τουρκίας τούς είπα στις συναντήσεις μας: για τα πρακτικά η Τουρκία δεν θα δεχτεί καμία διμερή ή πολυμερή πρωτοβουλία που θα άφηνε την Τουρκία έξω από την ανατολική Μεσόγειο. Θέλω τον λόγο σας ότι δεν θα υπάρξει τέτοια πρωτοβουλία».
Η αψυχολόγητη σε επίπεδο διπλωματίας κίνηση ενόχλησε, απ’ ό,τι φαίνεται, και τη Γερμανίδα καγκελάριο Μέρκελ, εκτός φυσικά από τον Ερντογάν. Το σημαντικότερο όμως είναι η ουσία της ανακήρυξης. Δώρισε ελληνική ΑΟΖ, νομιμοποίησε τις αξιώσεις του Ερντογάν. Η ελληνική κυβέρνηση προχώρησε σε συμφωνία με την Αίγυπτο με αποσπασματικό και αμφιλεγόμενο τρόπο. Θεωρητικά η ανακήρυξη της ΑΟΖ ανακόπτει τις τουρκικές ορέξεις. Ο Μητσοτάκης για λόγους που ο ίδιος γνωρίζει ανακήρυξε ΑΟΖ που: 01 Δεν οριοθετεί από τον 28ο έως τον 32ο μεσημβρινό που βρίσκεται το Καστελόριζο. 02 Δίνει μειωμένη επήρεια σε μεγάλα ελληνικά νησιά όπως η Κρήτη, η Ρόδος, η Κάρπαθος και η Κάσος. 03 Ως μέθοδος οριοθέτησης δεν εφαρμόζεται αυτή της μέσης γραμμής, με αποτέλεσμα να κάνουμε παραχωρήσεις υπέρ της Αιγύπτου και μάλιστα για περιοχές όπου πιθανολογούνται μεγάλα κοιτάσματα.
Με τη μέθοδο της μέσης γραμμής η Ελλάδα θα είχε περίπου 39.000 τετραγωνικά χιλιόμετρα ΑΟΖ και η Αίγυπτος 35.000. Τώρα η Ελλάδα παίρνει ΑΟΖ συνολικής έκτασης 32.500 τετραγωνικών χιλιομέτρων και το Κάιρο 41.500 τετραγωνικών χιλιομέτρων. Χαρίζεται δηλαδή έκταση στην Αίγυπτο. 04 Δεν επέκτεινε τα χωρικά ύδατα της χώρας στον νότο στα 12 ναυτικά μίλια. Με αυτή την ελλιπή οριοθέτηση, με δική της παραδοχή η Ελλάδα μετέτρεψε τα μη οριοθετημένα τμήματα της ΑΟΖ σε αμφισβητούμενες περιοχές. Η δε αποδοχή της μειωμένης επήρειας ακόμη και μεγάλων νησιών όπως η Κρήτη και η Ρόδος γκριζάρει πρακτικά το Καστελόριζο. Πώς η Ελλάδα θα διεκδικήσει πλήρη επήρεια για το Καστελόριζο όταν παραδέχεται ότι η Κρήτη δεν έχει; Η υπογραφή του συμφώνου Ελλάδας – Αιγύπτου άνοιξε την όρεξη του Ερντογάν, ο οποίος αμέσως μετά έστειλε το «Ορούτς Ρέις» για βόλτα στις «αμφισβητούμενες εκτάσεις» ως νόμιμη δύναμη πλέον.
Διγλωσσία και εσωτερική εξαπάτηση
Κατά τη διάρκεια της κρίσης ο πρωθυπουργός αποφάσισε να αφήσει χωρίς ενημέρωση τους πολιτικούς αρχηγούς και την κοινή γνώμη. Μεταξύ διακοπών και μεταβάσεων με στρατιωτικά ελικόπτερα σε θεατρικές παραστάσεις ο Κυρ. Μητσοτάκης επέλεξε να φτάνουν στην κοινή γνώμη αντικρουόμενα αφηγήματα που προκαλούν ανασφάλεια και δίνουν λανθασμένα μηνύματα στην άλλη πλευρά του Αιγαίου. Εκτός από τους πολίτες και ο Ερντογάν παρακολουθεί τις παλινωδίες της επικοινωνιακής διαχείρισης και προφανώς βγάζει τα συμπεράσματά του για την ελληνική πολιτική ηγεσία. Κατά την είσοδο του «Ορούτς Ρέις» στην ελληνική υφαλοκρηπίδα, με τα καλώδια μάλιστα ποντισμένα, οι διαρροές της κυβέρνησης μιλούσαν για αδυναμία του τουρκικού σκάφους να πραγματοποιήσει έρευνα λόγω του θορύβου που προκαλούσαν τα πολεμικά πλοία στην περιοχή.
Μετά τον άνεμο, ο οποίος είχε επιστρατευτεί ως δικαιολογία για το πώς μπαίνουν τα τουρκικά πλοία στην ελληνική υφαλοκρηπίδα, επιστρατεύτηκε και ο θόρυβος ως αμυντικό όπλο. Επόμενο επιχείρημα ήταν ότι αφού δεν έχει οριστεί ΑΟΖ, το «Ορούτς Ρέις» μπορούσε να κάνει αβλαβή διέλευση στα διεθνή ύδατα χωρίς παρεμπόδιση αφού δεν έκανε έρευνα. Ξεχάστηκε δηλαδή το επιχείρημα του θορύβου που παρεμποδίζει την έρευνα και ανακαλύφθηκε η αβλαβής διέλευση. Ο ίδιος ο πρωθυπουργός στο διάγγελμά του μίλησε για προπαγανδιστικές φωτογραφίες που δείχνουν το «Ορούτς Ρέις» να κάνει έρευνα. Τότε τι δουλειά έχουν δίπλα στο πλοίο που κάνει αβλαβή διέλευση τόσα ελληνικά πολεμικά πλοία; Ο Κυρ. Μητσοτάκης ανακάλυψε μάλιστα και ελεγχόμενα μέσα ενημέρωσης, χωρίς να διευκρινίσει αν μιλάει για ΜΜΕ στην Τουρκία ή την Ελλάδα.
Στη ρητορική πάντως της ΝΔ, όπως εκφράζεται στα social media, όποιος θέτει θέματα κυριαρχίας ή ερωτήματα για τις πολιτικές επιλογές της κυβέρνησης χαρακτηρίζεται φιλότουρκος ή πέμπτη φάλαγγα του Ερντογάν στην Ελλάδα. Με έναν περίεργο τρόπο οι παλιοί μακεδονομάχοι έχουν ζωστεί τις πετσέτες παραλίας και τα βατραχοπέδιλα. Η ΝΔ, η οποία απέδιδε την προκλητικότητα του Ερντογάν στην υποχωρητικότητα της κυβέρνησης ΣΥΡΙΖΑ και όχι στην πολιτική φύση του (ο βουλευτής Δ. Σταμάτης μάλιστα δήλωνε ότι πιστεύει περισσότερο στον Ερντογάν παρά στον Αλ. Τσίπρα), ξαφνικά αντιμετωπίζει την τουρκική προκλητικότητα με πρωτοφανή ανεκτικότητα.
Ο ξένος παράγοντας και η βοήθεια που θα έρθει
Ενώ ο Μητσοτάκης είναι φειδωλός σε ξεκάθαρες θέσεις με αποδέκτες προς το εσωτερικό και το εξωτερικό, εκπέμπει πλείστα αντιφατικά μηνύματα και κάνει συνεχώς επικλήσεις στις παρεμβάσεις από το εξωτερικό. Ωστόσο είναι εμφανές ότι τόσο οι ΗΠΑ όσο και η Γερμανία και η Ευρωπαϊκή Ενωση δεν έχουν καμία διάθεση να προβούν σε κυρώσεις κατά της Τουρκίας. Αντιθέτως, μπορεί να καταδικάζουν φραστικά τις μονομερείς ενέργειες του Ερντογάν, όμως σπρώχνουν συστηματικά προς τη λύση τού εφ’ όλης της ύλης διαλόγου. Αυτό ακριβώς όμως είναι που θέλει και η Τουρκία. Διάλογο χωρίς όρους. Δεν υπάρχει καμία αμφιβολία ότι ο ξένος παράγοντας δεν έχει ως προτεραιότητα αν το Καστελόριζο θα είναι ελληνικό ή τουρκικό.
Αντιθέτως, προσβλέπει σε μια λύση προς ενεργειακή ή άλλη εκμετάλλευση και αδιαφορεί αν ο αδικημένος θα είναι η Ελλάδα. Πόσο μάλλον που τα συμφέροντα πολλών χωρών της ΕΕ, με κύριες τη Γερμανία και την Ολλανδία, είναι πιο συμβατά με την Τουρκία. Από την άλλη πλευρά οι πιο αιχμηρές δηλώσεις κατά της Τουρκίας (από τη Γαλλία για παράδειγμα) δεν είναι ανεξάρτητες από την προσμονή για στρατιωτικές προμήθειες.
Η Γαλλία έχει κάθε λόγο να μη θέλει την Τουρκία περιφερειακή δύναμη στη Μεσόγειο, αλλά δεν μπορεί να εγγυηθεί για την Ελλάδα πράγματα που δεν θέλει να εγγυηθεί η ίδια. Την ίδια ώρα, ο Ερντογάν δεν κρύβει τις διαθέσεις του. Υπάρχουν πληροφορίες ότι σκοπεύει το επόμενο διάστημα να φτάσει έως τα όρια της ελληνικής ΑΟΖ στην Κρήτη σε μια επίδειξη ισχύος και ψυχολογικού πολέμου.
