«Οι μεγάλοι κλέβουν, ενώ οι μέτριοι μιμούνται».
Τη φράση του Ιγκόρ Στραβίνσκι είχε υιοθετήσει εμπράκτως ο Μάνος Χατζιδάκις, ο οποίος είχε παραδεχτεί δημοσίως τις επιρροές του και τα δάνεια από άλλους μουσικοσυνθέτες. Κάτι ανάλογο ισχυριζόταν και ο Σενέκας: «Ολα όσα έχουν ειπωθεί από κάποιον μου ανήκουν», συνοψίζοντας πολύ πρώιμα τη σύγχρονη θεωρία της διακειμενικότητας.
Το θέμα λοιπόν της κλοπής σε όλους τους τομείς της τέχνης είναι παλιό, αφού κανείς δεν δημιουργεί σε συνθήκες big bang. Συμβαίνει πολύ περισσότερο σήμερα λόγω της διευρυμένης γλωσσομάθειας και του διαδικτύου. Στο πρόσφατο παρελθόν είχαν εντοπιστεί και στην Ελλάδα διάφοροι λογοκλόποι: πανεπιστημιακοί καθηγητές με δημόσιο λόγο, δημοσιογράφοι που περιστασιακά ασχολήθηκαν με τη συγγραφή και φυσικά λογοτέχνες. Επικρατούσε ωστόσο μια ιδιότυπη ομερτά και το πράγμα έμενε σε επίπεδο κουτσομπολιού, εκτός από το περιοδικό «Νέο Πλανόδιον» που είχε κάνει σχετικό αφιέρωμα (τεύχος 1, 2013-14). Το ζήτημα επανήλθε στην επικαιρότητα με αφορμή το κείμενο του Αλέξη Σταμάτη που έπεσε στις πανελλαδικές εξετάσεις. Οπως αποκάλυψε ο Νίκος Σαραντάκος, ήταν κλεμμένο αυτολεξεί από άρθρο στα αγγλικά και μάλιστα σε κακή μετάφραση. Τα σκάγια πήραν και τον Χάρη Βλαβιανό που έναν μήνα πριν κέρδισε το κρατικό βραβείο ποίησης. Οι τεκμηριωμένες αιτιάσεις εναντίον του αυτήν τη φορά δεν περιορίστηκαν στα λογοτεχνικά πηγαδάκια. Μετά την ανοιχτή επιστολή που συνυπογράφουν 30 περιοδικά, ιδρύματα και σωματεία από τον χώρο των γραμμάτων, τρεις βουλευτίνες του ΜέΡΑ 25 κατέθεσαν επερωτήσεις απευθυνόμενες στην κ. Mενδώνη, την κ. Κεραμέως και στον κ. Τσιάρα αντίστοιχα, αφού τα υπουργεία τους εμπλέκονται θεσμικά ή νομικά με το θέμα.
Ωστόσο εκτός από τα στοχοποιημένα πρόσωπα προκύπτει ζήτημα τόσο για την επιτροπή του ΥΠΑΙΘ που είναι υπεύθυνη για τα θέματα των πανελλαδικών όσο και για εκείνη για τα κρατικά βραβεία. Μπορεί η ιδιότητα του ντετέκτιβ να μη θεωρείται απαραίτητη προϋπόθεση, ένα τσεκάρισμα όμως όφειλαν να το κάνουν ώστε να μη διακινδυνεύσουν την αξιοπιστία τους.
Για να είμαστε δίκαιοι, ειδικά για τη λογοτεχνία το νομικό πλαίσιο είναι ασαφές και η κλοπή πνευματικής ιδιοκτησίας δύσκολα αποδεικνύεται δικαστικά. Σκοντάφτει σε θεωρίες (όπως π.χ. του μεταμοντερνισμού), στους κοινούς λογοτεχνικούς τόπους που τροφοδοτούν την έμπνευση (όπως τα αισθηματικά και τα ιστορικά μυθιστορήματα), στην έννοια της πρωτοτυπίας και στο ταλέντο του καθενός συγγραφέα να χειριστεί και να μεταγράψει μια προγενέστερη και αλλότρια ιδέα. Οπως προαναφέραμε, ήδη από τον 19ο αιώνα είχε συνταχθεί ένας κατάλογος λογοκλόπων, μεταξύ των οποίων περιλαμβάνονταν ο Πασκάλ, ο Βολταίρος, ο Σταντάλ, ο Μπαλζάκ, ο Πόε, ο Ντίκενς κ.λπ.
Εκεί όμως που τα πράγματα αγριεύουν και η αντιγραφή γίνεται μαζικό άθλημα είναι οι μεταπτυχιακές εργασίες και οι διδακτορικές διατριβές. Πιο κραυγαλέα περίπτωση, ο βαρόνος Kαρλ-Tέοντορ τσου Γκούτενμπεργκ, υπουργός Αμυνας της Γερμανίας και θεωρούμενος διάδοχος της Μέρκελ, ο οποίος αναγκάστηκε να παραιτηθεί όταν αποκαλύφθηκε ότι το διδακτορικό του ήταν copy paste από κείμενα άλλων. Το να σφετερίζεσαι τον ιδρώτα και τα ξενύχτια κάποιου άλλου δεν είναι μόνο παράνομο αλλά και ηθικά απαράδεκτο. Το διαδίκτυο ωστόσο παραμένει ευλογία για τους καταφερτζήδες που κάνουν καριέρα με ξένους κόπους και κατάρα γι’ αυτούς που συλλαμβάνονται κλέπτοντες οπώρας.
H Χρύσα Κακατσάκη είναι φιλόλογος ιστορικός Τέχνης
