Ελεύθερη πτώση για την Ελλάδα του Κυριάκου Μητσοτάκη και στην αναθεωρημένη έκθεση του Civicus Monitor, που αξιολογεί τις θεμελιώδεις ελευθερίες των πολιτών. Σύμφωνα με τα νέα στοιχεία που συντάσσονται μέσα από την έρευνα 20 οργανώσεων, οι ελευθερίες των πολιτών στην Ελλάδα για το 2022 υποβαθμίστηκαν από «περιορισμένες» σε «παρεμποδισμένες».
«Αν και πρόκειται για την πατρίδα της Δημοκρατίας, η εν λόγω υποβάθμιση σημαίνει ότι θεμελιώδεις δείκτες, όπως η ελευθερία έκφρασης, του συνέρχεσθαι και συνεταιρίζεσθαι έχουν υπονομευθεί, κάτι που συμβαίνει στην Ουγγαρία, την Πολωνία και τη Σερβία», αιτιολογεί το Civicus Monitor που ανακοίνωσε τα νέα της «πορίσματα» στις 16 Μαρτίου.
Μάλιστα, στην έκθεση επισημαίνεται ότι το σκάνδαλο των παρακολουθήσεων αποτελεί έναν από τους κύριους λόγους της υποβάθμισης των δεικτών της Ελλάδας, όπως και η επανειλημμένη στοχοποίηση ακτιβιστών, η δυσανάλογη αντιμετώπιση των διαδηλώσεων, οι νομικές οχλήσεις σε δημοσιογράφους, τα SLAPPs και η έλλειψη πλουραλισμού στην ενημέρωση.
Στην έκθεση χρησιμοποιούνται ως παραδείγματα οι παρακολουθήσεις δημοσιογράφων και πολιτικών από την ΕΥΠ, η δίκη κατά των ακτιβιστών στη Λέσβο, η αστυνομική αυθαιρεσία στις διαδηλώσεις, η δολοφονία του Κώστα Φραγκούλη, αλλά και η λίστα Πέτσα.
Η Άαρτι Νάρσε, υπεύθυνη Πολιτικής και Συνηγορίας του ευρωπαϊκού δικτύου 100 οργανισμών από 29 ευρωπαϊκές χώρες το οποίο συμμετέχει στην κατάρτιση της έκθεσης Civicus Monitor, σημειώνει χαρακτηριστικά ότι: «τα ευρωπαϊκά θεσμικά όργανα θα πρέπει να λάβουν μέτρα για την προστασία της κοινωνίας των πολιτών και των υπερασπιστών των ανθρωπίνων δικαιωμάτων από τον συνεχόμενο εκφοβισμό, την παρενόχληση και τις επιθέσεις, αναπτύσσοντας μια πλατφόρμα- ευρωπαϊκό μηχανισμό που θα επιτρέπει στην κοινωνία των πολιτών να αναφέρει τακτικά αυτές τις επιθέσεις και τις αρνητικές εξελίξεις».
Αναλυτικά η έκθεση του Civicus Monitor για την Ελλάδα
Οι ελευθερίες του πολίτη στη Ελλάδα υποβαθμίστηκαν από «περιορισμένες» σε «παρεμποδισμένες» σύμφωνα με νέα έκθεση του CIVICUS Monitor, μιας παγκόσμιας ερευνητικής συνεργασίας που αξιολογεί και παρακολουθεί τις θεμελιώδεις ελευθερίες σε 197 χώρες και εδάφη. Σύμφωνα με την έκθεση People Power Under Attack 2022, η επανειλημμένη στοχοποίηση της κοινωνίας των πολιτών και των ακτιβιστών που εργάζονται με πρόσφυγες και αιτούντες άσυλο, η δυσανάλογη αντιμετώπιση των διαδηλώσεων και η συνεχής νομική παρενόχληση και παρακολούθηση δημοσιογράφων, οδήγησαν στην υποβάθμιση.
Για τη χώρα που ιστορικά θεωρείται ως η γενέτειρα της δημοκρατίας, αυτή η υποβάθμιση σημαίνει ότι οι ελευθερίες του πολίτη, συμπεριλαμβανομένων των ελευθεριών της έκφρασης, του συνέρχεσθαι και του συνεταιρίζεσθαι, υπονομεύονται πλέον συνεχώς στην Ελλάδα. Άλλες χώρες με παρεμποδισμένες ελευθερίες περιλαμβάνουν την Ουγγαρία, την Πολωνία και τη Σερβία.
Από νομικές παρενοχλήσεις έως και διαγραφές, η ελληνική κυβέρνηση συνεχίζει να στοχοποιεί οργανώσεις της κοινωνίας των πολιτών και ακτιβιστές που εργάζονται για την προώθηση των δικαιωμάτων των προσφύγων και των αιτούντων άσυλο. Τον Δεκέμβριο του 2022, η κυβέρνηση κατηγόρησε τον ακτιβιστή Παναγιώτη Δήμητρα για «σύσταση εγκληματικής οργάνωσης με σκοπό τη διευκόλυνση της παράνομης εισόδου και παραμονής στην Ελλάδα υπηκόων τρίτων χωρών», μετά την οποία απαγορεύτηκε στον ακτιβιστή να εμπλακεί με την οργάνωσή του, το Ελληνικό Παρατηρητήριο του Ελσίνκι, ενώ του επιβλήθηκε απαγόρευση εξόδου από τη χώρα.
Το Υπουργείο Μετανάστευσης και Ασύλου δεν έχει λάβει κανένα μέτρο για να ευθυγραμμίσει το νόμο του 2020 σχετικά με την καταγραφή των ΜΚΟ που εργάζονται με πρόσφυγες και μετανάστες με τα διεθνή πρότυπα ανθρωπίνων δικαιωμάτων. Επιπρόσθετα, νόμος του 2021 συνεχίζει να ποινικοποιεί τις επιχειρήσεις διάσωσης, ιδιαίτερα τις επιχειρήσεις θαλάσσιας έρευνας και διάσωσης, αναγκάζοντας ορισμένες MKO να τερματίσουν τις δραστηριότητές τους λόγω φόβου δίωξης.
Τον Ιανουάριο του 2023 ξεκίνησε η δίκη κατά των ακτιβιστών Sarah Mardini, Seán Binder, Νάσου Καρακίτσου και άλλων 21 εργαζομένων στον τομέα της ανθρωπιστικής βοήθειας·, οι οποίοι συμμετείχαν σε ομάδα έρευνας και διάσωσης στη Λέσβο το 2018. Οι 24 συγκατηγορούμενοι είχαν κατηγορηθεί για κατασκοπεία και πλαστογραφία, αλλά μετά την έναρξη της δίκης το ελληνικό εφετείο ακύρωσε την κλήτευση για όλους τους αλλοδαπούς κατηγορούμενους λόγω του ότι δεν είχε μεταφραστεί σε γλώσσα που μπορούσαν να κατανοήσουν καθώς και την κατηγορία της κατασκοπείας για όλους τους κατηγορούμενους λόγω έλλειψης ακρίβειας. Κατόπιν τούτου, ο Εισαγγελέας του Αρείου Πάγου άσκησε αίτηση ακύρωσης κατά της απόφασης του δικαστηρίου που ακύρωσε την κλήτευση. Γίνονται περαιτέρω έρευνες εναντίον της Mardini και των άλλων εργαζομένων στον τομέα της ανθρωπιστικής βοήθειας που ενδέχεται να επισύρουν ποινή κάθειρξης 20 ετών.
Καθώς οι αρχές συνεχίζουν να ποινικοποιούν όσους δείχνουν αλληλεγγύη στους πρόσφυγες και τους αιτούντες άσυλο, οι παράνομες επαναπροωθήσεις συνεχίζονται.
«Η ποινικοποίηση της αλληλεγγύης προκαλεί σοβαρές ανησυχίες στην Ελλάδα και όλο και περισσότερο σε όλη την ΕΕ. Τα θεσμικά όργανα της ΕΕ θα πρέπει να κάνουν χρήση όλων των διαθέσιμων εργαλείων του μηχανισμού για το κράτους δικαίου προκειμένου να διασφαλίσουν ότι οι ελληνικές αρχές δεν στοχοποιούν την κοινωνία των πολιτών και τους ακτιβιστές που εργάζονται για την υπεράσπιση των δικαιωμάτων των προσφύγων και των αιτούντων άσυλο» – Aarti Narsee, Υπεύθυνη Πολιτικής και Συνηγορίας, European Civic Forum.
Το CIVICUS Monitor και το European Civic Forum ανησυχούν για τη συνεχιζόμενη στοχοποίηση δημοσιογράφων, μέσω μεταξύ άλλων της παρακολούθησης, της χρήσης στρατηγικών αγωγών προς αποθάρρυνση της συμμετοχής του κοινού (SLAPPs) και της χρήσης περιοριστικών νόμων για τη στόχευση των ελευθεριών των μέσων ενημέρωσης.
Με πρόσχημα την εθνική ασφάλεια, η Εθνική Υπηρεσία Πληροφοριών (ΕΥΠ) έχει συστηματικά διατάξει παρακολουθήσεις, μεταξύ άλλων κατά ερευνητών δημοσιογράφων, ατόμων που εργάζονται με πρόσφυγες καθώς και άλλων, κυρίως τα τελευταία χρόνια και ιδιαίτερα μετά την τροποποίηση του νόμου για το απόρρητο των επικοινωνιών το 2021. Τουλάχιστον 33 άτομα, συμπεριλαμβανομένου του Έλληνα δημοσιογράφου Θανάση Κουκάκη και αρκετοί άλλοι, μεταξύ των οποίων και πολιτικοί της αντιπολίτευσης, στοχοποιήθηκαν με τη χρήση του παράνομου λογισμικό υποκλοπών Predator στις συσκεύες τους. Ο ερευνητής δημοσιογράφος Τάσος Τέλογλου που κάλυπτε το σκάνδαλο του λογισμικού υποκλοπών τέθηκε υπό παρακολούθηση από τις ελληνικές μυστικές υπηρεσίες για «αδιευκρίνιστους λόγους εθνικής ασφάλειας». Η κυβέρνηση και πιο πρόσφατα ο εισαγγελέας του Αρείου Πάγου προσπάθησαν να παρεμποδίσουν τις προσπάθειες της Ελληνικής Αρχής για την Ασφάλεια και την Προστασία των Επικοινωνιών (ΑΔΑΕ), μιας ανεξάρτητης αρχής, για τη διερεύνηση της παρακολούθησης που διενεργούν οι ελληνικές μυστικές υπηρεσίες.
Τον Δεκέμβριο του 2022, το κοινοβούλιο ψήφισε έναν νέο αμφιλεγόμενο κανονισμό, ο οποίος δημιουργεί μια ειδική επιτροπή για την παρακολούθηση της συμμόρφωσης των διαδικτυακών μέσων με τη δημοσιογραφική δεοντολογία και της δίνει την εξουσία να αποκλείει τα διαδικτυακά μέσα από την κρατική οικονομική υποστήριξη και τις κρατικές διαφημίσεις για διάστημα έως και δύο έτη. Ομάδες που ασχολούνται με την ελευθερία του Τύπου έχουν εκφράσει ανησυχίες ότι μπορεί να γίνει κατάχρηση του νόμου για να αποκλειστούν τα επικριτικά μέσα ενημέρωσης από τη λήψη κρατικών διαφημιστικών εσόδων.
Οι συνεχιζόμενες καταστολές κατά τη διάρκεια διαδηλώσεων προκαλούν επίσης ανησυχία, καθώς οι αρχές έχουν επανειλημμένα απαντήσει με χρήση υπερβολικής βίας και κράτηση διαδηλωτών. Τον Δεκέμβριο του 2022, χιλιάδες διαδήλωσαν σε Αθήνα και Θεσσαλονίκη για να τιμήσουν τη μνήμη του έφηβου μαθητή που πυροβολήθηκε από την αστυνομία το 2008 καθώς και μετά το θάνατο ενός άλλου έφηβου Ρομά τον Δεκέμβριο του 2022. Κατά τη διάρκεια των διαδηλώσεων, η αστυνομία χρησιμοποίησε δακρυγόνα, χειροβομβίδες κρότου λάμψης, σωματική βία και συνέλαβε δεκάδες άτομα. Διαμαρτυρίες που πραγματοποιήθηκαν από νέους κατά της πανεπιστημιακής αστυνομίας κατά τη διάρκεια του 2022 αντιμετωπίστηκαν επίσης με υπερβολική βία. Νωρίτερα αυτόν το μήνα, διαδηλώσεις που πραγματοποιήθηκαν από νέους και εργατικές ομάδες, μετά από σιδηροδρομικό δυστύχημα στο οποίο σκοτώθηκαν 57 άτομα, αντιμετωπίστηκαν με δακρυγόνα και χειροβομβίδες κρότου-λάμψης.
«Τα ευρωπαϊκά θεσμικά όργανα θα πρέπει να λάβουν μέτρα για την προστασία της κοινωνίας των πολιτών και των υπερασπιστών των ανθρωπίνων δικαιωμάτων από τον συνεχιζόμενο εκφοβισμό, την παρενόχληση και τις επιθέσεις, αναπτύσσοντας μια πλατφόρμα-ευρωπαϊκό μηχανισμό που θα επιτρέπει στην κοινωνία των πολιτών να αναφέρει τακτικά αυτές τις επιθέσεις και τις αρνητικές εξελίξεις. Ένας τέτοιος μηχανισμός θα πρέπει να παρέχει άμεση βοήθεια σε υπερασπιστές που κινδυνεύουν και να διασφαλίζει ότι τα κράτη μέλη λογοδοτούν» – Aarti Narsee, Υπεύθυνη Πολιτικής και Συνηγορίας, European Civic Forum.
Πάνω από 20 οργανώσεις συνεργάζονται με το CIVICUS Monitor, παρέχοντας στοιχεία και ερευνητκό υλικό που μας βοηθούν να παρακολουθούμε τις χώρες όπου κινδυνεύουν οι ελευθερίες των πολιτών. Το CIVICUS Monitor έχει δημοσιεύσει περισσότερες από 490 ενημερώσεις για το χώρο πολιτικής (civic space) τον τελευταίο χρόνο, οι οποίες αναλύονται στο People Power Under Attack 2022.
Οι ελευθερίες του πολίτη σε 197 χώρες και εδάφη κατηγοριοποιούνται ως κλειστές, καταπιεσμένες, παρεμποδισμένες, περιορισμένες ή ανοιχτές, βάσει μιας μεθοδολογίας που συνδυάζει διάφορες πηγές δεδομένων για τις ελευθερίες του συνεταιρίζεσθαι, του ειρηνικού συνέρχεσθαι και της έκφρασης.
Η Ελλάδα χαρακτηρίζεται πλέον «παρεμποδισμένη» στο CIVICUS Monitor. Υπάρχουν 41 άλλες χώρες με αυτήν την βαθμολογία (δείτε τις όλες). Για περισσότερες πληροφορίες επισκεφτείτε την αρχική σελίδα της Ελλάδας στο CIVICUS Monitor και σας συνιστούμε να ελέγχετε τακτικά τη σελίδα για τις πιο πρόσφατες ενημερώσεις.
