Αποσπάσματα και σκίτσα από το καινούργιο βιβλίο του Βαγγέλη Χερουβείμ «Η κιβωτός του No» που κυκλοφόρησε από τις Εκδόσεις Τόπος
Η ήπειρος πάνω στην οποία απλωνόταν η Εσπερινή Ουνία ήταν στο κέντρο του κόσμου που είχε αποφασίσει να έχει τον εαυτούλη του για κέντρο. Ως υπερεθνικό μόρφωμα δεν ήταν και πολύ ανοιχτό. Παρότι στα βάθη των χρόνων είχε συγκροτηθεί από τη συρροή στο έδαφός της πολύ διαφορετικών και πολύ εξωτικών εισβολέων και επιδράσεων, έσπαγε το κεφάλι της μέχρι να το ξεχάσει. Ετσι, τα τείχη των πόλεων, των ηγεμονιών και όλης της Ουνίας υψώνονταν όλο και πιο ψηλά. Οι οχυρώσεις γίνονταν όλο και πιο αλαζονικές και κατά φαντασίαν σθεναρές. Μάλιστα η Εσπερινή Ουνία είχε υπογράψει εκείνα τα χρόνια συμφωνίες μεταξύ των ομόσπονδων ηγεμονιών της που δέσμευαν όλα τα μέλη πως θα κάνουν ό,τι είναι απανθρωπίνως δυνατό για να κρατήσουν έξω απ’ τα τείχη τους όποιον φτωχό πλησίαζε για να επιβιώσει.
Θα ύψωναν κι άλλα τείχη, πιο θανατερά από τα παλιά. Οι συμφωνίες αυτές λέγονταν εύγλωττα Τούβλινο Ι και Τούβλινο ΙΙ. Ομως ο φόβος που φυλούσε τα εσπερινά ήταν φόβος για τον φτωχό μόνο. Δεν ήταν καθε ξενοφοβία. Ήταν αυτοτρομοκράτηση των Εσπερινών. Γιατί είχαν χεσμένη τη φωλιά τους. Και, πολύ περισσότερο, όλες τις φωλιές των γύρω λαών. Που είχαν επισκεφτεί ως αποικιοκράτες, ως «εκπολιτιστές», ως ιεραπόστολοι, ως τεχνοκράτες. Και είχαν κάνει τις φωλιές γης Μαδιάμ. Κι όταν οι μαδιαμένοι ιθαγενείς τις εγκατέλειπαν για να επιβιώσουν, στην Εσπερία που τους είχε «εκπολιτίσει», οι Εσπερινοί Ουνίτες ύψωναν τούβλινα και εξαπέλυαν θαλασσινά σαφάρι για να τους σταματήσουν. Όλους; Ναι, όλους τους φτωχούς. Τους πτωχευμένους.
Κοινωνικό πείραμα στην Γκρεκονία
Αυτήν τη φορά είχαν αφιέρωμα στο γκρεκονικό πείραμα και είχαν φέρει ακριβώς γι’ αυτό ένα συνηθισμένο γκρεκονικό αμφίβιο, έναν βάτραχο μεσαίου μεγέθους της οικογένειας greconouille hilarious saltaris. Το είδος αυτό ήταν γνωστό για την αντοχή και την προθυμία του να εκτελεί άλματα, ακόμη και χωρίς προφανή χρησιμότητα. Το αμφίβιο πειραματόζωο συνόδευε με επισημότητα ο ίδιος ο Γκρεκόνος Ηγεμόνας Ανεξικέραμος, ο οποίος με την ευκαιρία του πάρτι των Ευγενών Χομπιστών θα έκανε ορισμένες άτυπες συνομιλίες με θέμα το γκρεκονικό χρέος. Ο Καρδινάλιος Μοναχολυκόδρομος Αποσόιμπλε είχε την ευθύνη και την ευχαρίστηση να παρουσιάσει τον βάτραχο-άλτη στο κοινό. Τον ελευθέρωσε πάνω σε έναν άνετο πάγκο που έμοιαζε λίγο με τραπέζι αντισφαίρισης δωματίου αλλά και με επιφάνεια κοπής κρεοπωλείου. Ηταν από ανθεκτικό υλικό και είχε στη μέση ένα διαχωριστικό φιλέ.
Οι ευγενείς περιτριγύρισαν το επίπεδο με ενδιαφέρον, κρατώντας στο χέρι ο καθένας το κοκτέιλ του. Ο Καρδινάλιος με έναν μεταλλικό χάρακα έδωσε στον βάτραχο το παράγγελμα κι εκείνος πήδηξε απότομα απ’ τη μια μεριά του πάγκου στην άλλη περνώντας πάνω από το πλέγμα. Ενα αυθόρμητο χειροκρότημα έκανε τον Αποσόιμπλε να σηκώσει την παλάμη του με σεμνότητα και τευτονική μετριοφροσύνη. Κατόπιν έφερε τον βατραχάκο σε μικρότερη απόσταση, δίνοντάς του δύο ζαλισμένες μύγες που κρατούσε. Με μια απότομη χαρακιά έκοψε το πίσω αριστερό πόδι του Γκρεκονούιγ. Εκείνο ουσιαστικά δεν αντέδρασε, μόνο μισόκλεισε τα μάτια του περιμένοντας το επόμενο παράγγελμα. Ο Καρδινάλιος έδωσε για δεύτερη φορά τη διαταγή και ο βάτραχος με λίγη δυσκολία ξαναπήδηξε τον φράχτη μοιράζοντας τη δύναμή του και στα μπροστινά βατραχοπόδαρα.
Στο αποκομμένο μέλος που είχε φέρει μπροστά του ο Καρδινάλιος είχαν καθίσει δυο τρεις μύγες, τις οποίες ο Αποσόιμπλε άρπαξε αστραπιαία και τις έδωσε έπαθλο στον δόκιμο άλτη. Μόλις τις κατάπιε, ο Μοναχολυκόδρομος του τραβάει άλλη μια σπαθιά με τον κοφτερό χάρακα και του αφαιρεί ένα απ’ τα μπροστινά του πόδια. Μετά του λέει «πήντα»! Και το αμφίβιο –αν και με τα μισά άκρα– ξανασαλτάρει και κατορθώνει να περάσει το φιλέ! Ο Αποσόιμπλε εισπράττει ξανά το χειροκρότημα των ευγενών. Επαναλαμβάνει τρίτη και μετά τέταρτη φορά την επιβράβευση και αμέσως μετά τον τρίτο και τέταρτο ακρωτηριασμό. Η αγωνία και το επιστημονικό ενδιαφέρον κορυφώνονται. Ο Γκρεκονούιγ τώρα είναι ένα ηρωικό πειραματόζωο χωρίς άκρα.
Ο Καρδινάλιος του δίνει κι άλλα δύο έντομα και τον διατάζει ξανά: «Πήντα τώγα πάλι, Γκρεκονούιγ»! Το ζωντανό σαλεύει, αλλά αδυνατεί να πηδήξει. Τότε ο Μοναχολυκόδρομος Αποσόιμπλε σηκώνει το χέρι κηρύσσοντας την ολοκλήρωση του πειράματος και ανακοινώνει το επιστημονικό συμπέρασμα: «Οταν κόβεις και τα τέσσεγα πόδια ενός Γκγεκόνου ιλαγοβατγάχου άλτη, τότε πγοφανώς αυτός κουφαίνεται. Είναι η ακοή, ανόητε». Ο τευτονικός θετικισμός και το δόγμα της νεοφιλιόκβε απολυτότητας ζούσαν μια από τις πιο λαμπρές –κατά τους μεσαίους χρόνους– στιγμές τους.
Κι ενώ στην Γκρεκονία τα τευτονικά πειράματα συνεχίζονται, ο γνωστός σκιτσογράφος παρεμβαίνει με το δεύτερο βιβλίο του για τη μυθική χώρα
Πώς ένας νομικάριος της Κομοτηνής βρίσκεται να διατυπώνει σαρκαστικό λόγο μέσω του σκίτσου και των ερτζιανών;
Αγαπημένη πόλη η Κομοτηνή! Εζησα, σπούδασα και δούλεψα εκεί μια από τις πιο ανήσυχες δεκαετίες μου. Για το «νομικάριος», που λέτε, τι να πω; Οι νομικές σχολές –ανάμεσα σε αυτές και της Θράκης– είναι πολύ παραγωγικές. Εχουν βγάλει σαρκοβόρους, σαρκαστές και πολλούς άλλους…
Μετά το πρώτο σου βιβλίο «Περί Γκρεκόνων σκιάς» σε λίγες ημέρες κυκλοφορεί το δεύτερο μέρος του χρονικού της μεσαιωνικής Γκρεκονίας «Η κιβωτός του Νο – Το μέλλον ενός μεσαίωνα στην Γκρεκονία και την Εσπερινή Ουνία» (Εκδόσεις Τόπος). Για ποιον λόγο κάνεις την ιστορική μεταφορά των γεγονότων που ζούμε στους Μέσους Χρόνους;
Οταν ξεκίνησε αυτή η σειρά σύντομων αφηγήσεων στον 105,5 Στο Κόκκινο, οι σταυροφορίες των μνημονίων κάλπαζαν ήδη για τρίτο χρόνο. Οι άνθρωποι κουβαλούσαν τον σταυρό τους και τους οδηγούσαν πίσω στον χρόνο. Ενας νέος μεσαίωνας σκέπαζε ήδη τις εργασιακές σχέσεις, τα δικαιώματα και τις προσδοκίες των πολλών. Ο νέος μεσαίωνας ερχόταν και έδενε με υπολείμματα του παλιού σε διάφορες πτυχές της δημόσιας ζωής. Δεν ήταν δύσκολο να γεννηθεί ένα παραμύθι που, αλλάζοντας τα ονόματα και σκιτσάροντας τις καταστάσεις, θα περιέγραφε αυτές τις συνθήκες σε χρόνο φανταστικό, 1.000 χρόνια πριν.
Πώς μπορεί να αντιδράσει ο σκιτσογράφος σήμερα όταν έρχεται αντιμέτωπος με το πνεύμα του άπληστου για ανθρώπινη σάρκα καπιταλισμού;
Δεν έχει πολλή δύναμη. Απλώς με τα εργαλεία του μπορεί να συμβάλει στην κατανόηση της πραγματικότητας, την αποκάλυψη των ανισοτήτων, των αντιφάσεων και των σχέσεων κυριαρχίας. Δηλαδή να κάνει μικρές δολιοφθορές ή έστω μικρές ρωγμές στα πέτρινα τείχη που έχουν χτίσει παντού γύρω μας, στα μάτια, τα αυτιά και τα όνειρά μας.
Πώς μπορείς να αποτυπώσεις στο χαρτί τη φρίκη των θυσιασμένων στον βωμό του κέρδους των πολεμικών βιομηχανιών νεκρών παιδιών και των εκατοντάδων χιλιάδων ξεριζωμένων από τις πατρογονικές τους εστίες ανθρώπων που στοιβάζονται σε στρατόπεδα συγκέντρωσης των «αναπτυγμένων» χωρών;
Ολη αυτή η φρίκη είναι αδύνατον να ειπωθεί. Ομως με το μικρό μερίδιο της παρέμβασης στον δημόσιο λόγο που διαθέτουμε έχουμε ευκαιρίες να γίνουμε η φωνή αυτών που βομβαρδίζονται και δεν προλαβαίνουν να φωνάξουν και όσων πνίγονται προσπαθώντας να γλιτώσουν τη σφαγή. Και βέβαια των κάπως πιο τυχερών που επέζησαν και γι’ αυτό θεωρούνται παράνομοι.
Στους καιρούς μας ποια προκαλεί περισσότερο γέλιο και περίσκεψη: η σκιτσογραφία ή η πραγματικότητα;
Αυτή η πραγματικότητα θέλει περίσκεψη και κριτικό αναστοχασμό. Οι άνθρωποι δικαιούνται να κατσουφιάζουν και να πικραίνονται με τη γνώση της. Αν στο κάτω κάτω της γραφής αυτό έχει κι ένα χαμόγελο μαζί με τη βούληση να ανατραπούν οι αιτίες της κατήφειας, τότε ευλογημένος θα είναι ο κόσμος που θα γεννηθεί.
Τα τελευταία χρόνια στον τόπο μας έχει δημιουργηθεί μεγάλη σύγχυση αναφορικά με τον ρόλο που επιτελούν οι σκιτσογράφοι: κάποιοι από κεντρί εναντίον της εξουσίας έχουν μεταβληθεί σε τζουτζέδες της. Και το χειρότερο όλων είναι ότι έχουν πείσει μεγάλη μερίδα του κόσμου ότι δεν είναι στραβός ο γιαλός αλλά ότι εμείς αρμενίζουμε στραβά.
Οι σκιτσογράφοι ανήκουν στο δημοσιογραφικό σόι. Δεν θα ήταν δυνατό να μείνει αυτή η μερίδα εντελώς αθώα του αίματος. Δυστυχώς, πολλοί… λειτουργοί της ενημέρωσης, οι πιο επιφανείς σε ένα σύνολο χιλιάδων που κανένα κοινό χαρακτηριστικό δεν έχουν με αυτούς, έπαιξαν ρόλο μάγων, αρχιερέων και όχι απλώς διαφημιστών του στραβού γιαλού. Εγιναν εξομολόγοι και κατηχητές της πλειονότητας των αθώων και τους πέρασαν συστηματικά και μαεστρικά την ενοχή του «μαζί τα φάγαμε». Ε όχι, δεν τα φάγαμε μαζί! Το σκίτσο και η σάτιρα όταν επιλέγουν τη μεριά των κυριάρχων, του ιεροεξεταστή, του φεουδάρχη, του βασιλιά, στην πραγματικότητα μαραζώνουν. Αν ο βασιλιάς είναι γυμνός, ο γελωτοποιός του είναι σε ακόμη μεγαλύτερη ένδεια. Ενας τύπος που γελάει εναντίον των υποτελών δεν είναι γελοίος. Είναι θλιβερός!
Ο δημοσιογραφικός κλάδος στο σύνολό του –θες από αδυναμία, θες από αμηχανία– δεν έχει να επιδείξει τα τελευταία χρόνια πολλές πρωτοβουλίες και διάθεση αντίστασης. Κλείνοντας, όμως, θέλω να πω ότι οι σκιτσογράφοι στο σύνολό τους έχουν παρέμβει εκτός από την καθημερινή τους γραφή με τρεις μεγάλες εκθέσεις σκίτσου στο κεντρικότερο σημείο της Αθήνας (μετρό Συντάγματος). Πρόπερσι με σκίτσα για το προσφυγικό, τα οποία ταξίδεψαν και στα περισσότερα από τα νησιά του ανατολικού Αιγαίου και σε ευρωπαϊκές αίθουσες. Πέρυσι με σκίτσα που προβληματίζονταν για το πού πάει αυτή η «γλυκιά Ευρώπη». Αυτή η έκθεση συζητήθηκε πολύ και λογοκρίθηκε στις Βρυξέλλες από φοβισμένους γραφειοκράτες. Και φέτος τον Μάιο συνεχίζονται αυτές οι μικρές παρεμβάσεις με σκίτσα όλων μας για τον πόλεμο. Η φετινή έκθεση θα έχει τίτλο «Πόλεμος ΑΕ».
INFO
Το βιβλίο «Η κιβωτός του No – Το μέλλον ενός μεσαίωνα στην Γκρεκονία και την Εσπερινή Ουνία» του Βαγγέλη Χερουβείμ κυκλοφορεί από τις Εκδόσεις Τόπος