Τετάρτη 2 Νοεμβρίου 2011, στο Palais des Festivals et des Congrès των Καννών, στο κτίριο όπου φιλοξενείται το γνωστό φεστιβάλ κινηματογράφου, εξελίσσεται ένα από τα πιο τρομακτικά πολιτικά θρίλερ. Μέρκελ και Σαρκοζί… σέρνουν τον τότε Ελληνα πρωθυπουργό Γιώργο Παπανδρέου έως τις Κάννες, στο περιθώριο της σύσκεψης των G20, για να απολογηθεί για την πολιτική του απόφαση να πάει σε δημοψήφισμα που θα αφορούσε την άποψη των Ελλήνων πολιτών για τη δεύτερη δανειακή σύμβαση και το δεύτερο μνημόνιο.
Ρεπορτάζ: Αντιγόνη Μιχοπούλου, Νατάσα Ρουγγέρη
Η συζήτηση στο δείπνο ήταν τόσο έντονη και η αντιμετώπιση του Ελληνα πρωθυπουργού από τους ηγέτες της ΕΕ τόσο απαξιωτική ώστε αποτέλεσε το πρώτο βήμα σημαντικών πολικών εξελίξεων στην Ελλάδα: την πτώση της κυβέρνησης Παπανδρέου μέσα σε μια εβδομάδα και την ανατροπή του παραδοσιακού πολιτικού σκηνικού στη χώρα.
Χαρακτηριστικό της έντασης που επικρατούσε στο δείπνο είναι, σύμφωνα με δημοσιεύματα της εποχής, ότι τα πιάτα έρχονταν και έφευγαν χωρίς να αγγίζει κανείς το φαγητό.
Οσα αποκάλυψαν οι «Financial Times» και ο δημοσιογράφος Πήτερ Σπίγκελ στις 11 Μαΐου του 2014 αλλά και όσα κατά καιρούς έχουν διαρρεύσει είτε από επώνυμες μαρτυρίες είτε από ανώνυμες στελεχών του ΠΑΣΟΚ είναι κυνικά και σοκαριστικά.
Ο Ελληνας πρωθυπουργός οδηγήθηκε στις Κάννες σαν έπαρχος αποικίας, με τον Σαρκοζί να τον αποκαλεί «γαμημένο ψυχάκια». Στη συνέχεια έπεσε λόγω συνωμοσίας του Ευάγγελου Βενιζέλου, ο οποίος πήρε εντολή από τον Μπαρόζο «να σκοτώσει το δημοψήφισμα» και να οδηγήσει σε ανατροπή την κυβέρνηση.
Ο κ. Βενιζέλος δεν διέψευσε ποτέ το δημοσίευμα των «FT» για την αποκάλυψη πως δέχτηκε εντολή από τον Μπαρόζο. Ο ίδιος υποστήριξε ότι με προτροπή της κόρης του προχώρησε η οποία μάλιστα, σύμφωνα πάντα με τον κ. Βενιζέλο, του έστειλε με email γράφοντας: «Μπαμπά, ό,τι είναι να κάνεις κάν’ το τώρα».
Λίγες μέρες μετά το δημοσίευμα των «FT», στις 22 Μαΐου του 2014 το περιοδικό Hot Doc ασχολήθηκε με το πολιτικό θρίλερ που παίχτηκε στις Κάννες καταγράφοντας μαρτυρίες από σχεδόν όλους τους πρωταγωνιστές της εποχής, οι οποίοι προτίμησαν να μιλήσουν σε εκείνη τη χρονική στιγμή χωρίς να αναφερθούν τα ονόματά τους.
Η αντίστροφη μέτρηση
Η ιστορία της υπόθεσης Κάννες ξεκινάει δύο μήνες πριν από τη μοιραία συνάντηση του Παπανδρέου με το δίδυμο Μέρκελ – Σαρκοζί στις Κάννες, στο γραφείο του υπουργού Οικονομικών Ευάγγ. Βενιζέλου και συγκεκριμένα στις 2 Σεπτεμβρίου 2011, όταν οι εκπρόσωποι της τρόικας αποχωρούν από την Ελλάδα. Από το περιβάλλον Βενιζέλου αφήνουν να διαρρεύσει ότι ο υπουργός έδιωξε την τρόικα γιατί πίεζε και για άλλα μέτρα μετά το μεσοπρόθεσμο. Η επίσημη δικαιολογία είναι πως για τα μέτρα αυτά πρέπει να ενημερωθεί ο πρωθυπουργός.
Το κλίμα είναι πολύ κακό και ο κόσμος βράζει καθώς χάνει τα κεκτημένα μιας ζωής. Στις 30 Οκτωβρίου 2011 ο Χάρης Καστανίδης, υπουργός Εσωτερικών και στενός συνεργάτης του Γ. Παπανδρέου, βρίσκεται στη Θεσσαλονίκη και δέχεται τηλεφώνημα από τον πρωθυπουργό. Του ζητάει να κατέβει στην Αθήνα για να συζητήσουν για τη διενέργεια δημοψηφίσματος για την υπογραφή ή όχι του δεύτερου μνημονίου.
Ο κ. Καστανίδης συνταξιδεύει στο αεροπλάνο με τον Ευάγγ. Βενιζέλο. Ο υπουργός Οικονομικών τον ρωτάει γιατί κατεβαίνει Κυριακή στην Αθήνα και ο Χ. Καστανίδης του απαντάει πως τον θέλει ο πρωθυπουργός για να συζητήσουν για το δημοψήφισμα. Αρα ο Βενιζέλος μαθαίνει, αν δεν το ξέρει ήδη με άλλο τρόπο, πως ο Παπανδρέου ετοιμάζει δημοψήφισμα.
Το βράδυ της 30ής Οκτωβρίου, έπειτα από σύσκεψη με τον Βενιζέλο για τα οικονομικά, ο Παπανδρέου ανακοινώνει στον Φίλιππο Πετσάλνικο, τον Δημήτρη Ρέππα, τον Χ. Καστανίδη, τη διευθύντρια του γραφείου του Ρεγγίνα Βάρτζελη και τον Παύλο Γερουλάνο πως θα προχωρήσει σε δημοψήφισμα. Οι παριστάμενοι συμφωνούν και ο Ρέππας ρωτάει αν έχει ενημερώσει γι’ αυτό τη Μέρκελ. Σύμφωνα με τη μαρτυρία του Χ. Καστανίδη, ο Παπανδρέου ανακοίνωσε πως αρχές Οκτωβρίου είχε ενημερώσει την καγκελάριο της Γερμανίας και αυτή δεν είχε αντίρρηση, αλλά ζήτησε να μη γίνουν ανακοινώσεις έως τη σύνοδο κορυφής στις 26 Οκτωβρίου. Την επόμενη μέρα ο Παπανδρέου ανακοίνωσε το δημοψήφισμα στην Κοινοβουλευτική Ομάδα του ΠΑΣΟΚ καταχειροκροτούμενος. «Για όσους τον ακούγαμε» λέει υπουργός του «φάνταζε ως λύση, γιατί μας έφευγε από τις πλάτες ένα βάρος. Μόλις τελείωσε, τον λόγο πήρε ο Βενιζέλος, ο οποίος χαρακτήρισε το δημοψήφισμα λύτρωση».
Πραγματικά ο Βενιζέλος στην ομιλία του αποκαλεί το δημοψήφισμα «λύτρωση», ενώ προσθέτει πως με αυτό «ο ίδιος ο πολίτης, μετά τη στήριξη που θα προσφέρει, θα κληθεί να απαντήσει με μια λογική συνοχή και συνέπεια, με αρχή, μέση και τέλος. Είμαστε υπέρ της Ευρώπης; Είμαστε υπέρ της ευρωζώνης; Είμαστε υπέρ του ευρώ;» Δηλαδή ο Βενιζέλος τοποθετεί ως ζητούμενο στο δημοψήφισμα «ναι ή όχι στο ευρώ», «ναι ή όχι στην ευρωζώνη». Υστερα από τρεις μέρες, όταν γυρνάει από τις Κάννες έχοντας την εντολή από τον Μπαρόζο να «σκοτώσει» το δημοψήφισμα, ως επιχείρημα της αλλαγής στάσης θα χρησιμοποιήσει ακριβώς το αντίθετο επιχείρημα: «Η θέση της Ελλάδας μέσα στο ευρώ είναι ιστορική κατάκτηση της χώρας που δεν μπορεί να τεθεί υπό αμφισβήτηση. Το κεκτημένο αυτό του ελληνικού λαού δεν μπορεί να εξαρτηθεί από την διεξαγωγή δημοψηφίσματος». Τα συστημικά μέσα ενημέρωσης τον εμφανίζουν να εκπλήσσεται στην Κοινοβουλευτική Ομάδα γιατί δεν γνώριζε, ενώ είχε ενημερωθεί από τον Χ. Καστανίδη.
Πονάει η κοιλιά του Βενιζέλου και κάνει δηλώσεις η Καϊλή
Ο Βενιζέλος υπερασπίστηκε το δημοψήφισμα φεύγοντας από την ΚΟ του ΠΑΣΟΚ για να μιλήσει στο δελτίο ειδήσεων του Αnt1. Την 1η Νοεμβρίου ο Παπανδρέου συγκαλεί υπουργικό συμβούλιο. Στη συζήτηση που γίνεται για το δημοψήφισμα διαφωνούν οι υπουργοί Γιάννης Ραγκούσης και Ανδρέας Λοβέρδος, ενώ εκφράζει επιφυλάξεις και η Αννα Διαμαντοπούλου. Μετά τις αποκαλύψεις των «FT», εμφανίζονται στον Τύπο και άλλοι υπουργοί ως διαφωνούντες, αλλά αυτό δεν είναι αλήθεια. Το υπουργικό συμβούλιο δεν παίρνει καμιά απόφαση για το δημοψήφισμα, αφού το θέμα δεν μπαίνει σε ψηφοφορία. Κατά τη διάρκεια του υπουργικού συμβουλίου ο Βενιζέλος αποχωρεί λέγοντας πως έχει πονόκοιλο. Θα νοσηλευτεί στην Κεντρική Κλινική Αθηνών για εξετάσεις. Η πιθανότητα η ασθένεια του Βενιζέλου να ήταν διπλωματικός ελιγμός σχολιάστηκε τις μέρες εκείνες έντονα από το ΠΑΣΟΚ. Οσο ήταν στην κλινική τον συνόδευε η βουλευτής Ελένη Κούρκουλα. Η κλινική εικόνα του Βενιζέλου, όπως λένε όσο τον επισκέφτηκαν, όχι μόνο έμοιαζε καλή αλλά μιλούσε συνεχώς στα τηλέφωνα με τον Γιούνκερ, τον Σόιμπλε και ενδεχομένως με τον Μπαρόζο. Οσο ο Βενιζέλος είναι στην κλινική, η βουλευτής Εύα Καϊλή στέλνει επιστολή στον Παπανδρέου με την οποία τάσσεται κατά του δημοψηφίσματος. Ολοι θεωρούν πως είναι κίνηση Βενιζέλου και περιμένουν τη συνέχεια, την οποία δεν μπορούν να υποθέσουν ποια θα είναι, γιατί ο Βενιζέλος έχει ταχθεί υπέρ του δημοψηφίσματος. Ο Παπανδρέου καλείται από τη Μέρκελ και τον Σαρκοζί στις Κάννες, όπου συνεδριάζει η G20, για να λήξουν το θέμα με το δημοψήφισμα. Τα μηνύματα που φτάνουν στον πρωθυπουργό είναι πως οι μεγάλοι είναι έξαλλοι μαζί του.
Ο Σαρκοζί σηκώνει την κάννη και ο Βενιζέλος πυροβολεί
Φτάνοντας στις Κάννες ο Παπανδρέου παίρνει SMS από τον πρόεδρο της Βουλής Φ. Πετσάλνικο πως βουλευτές του κόμματος εκδηλώνουν διαφωνίες και πως είναι πιθανό να μην έχει πια τους απαιτούμενους βουλευτές για την ψηφοφορία στη Βουλή. Στο Palais des Festivals et des Congrès των Καννών τα πράγματα είναι ακόμη πιο δύσκολα. Ο Σαρκοζί αναλαμβάνει να επιτεθεί στον Παπανδρέου και, όπως διέρρευσε αργότερα, τον αποκαλεί «γαμημένο ψυχάκια που θα τους καταστρέψει». Η Μέρκελ συναινεί και αποδέχεται ήπια τις κατηγορίες. Είναι μια εξευτελιστική διαδικασία, όπου συμπεριφέρονται σαν να απευθύνονται όχι σε πρωθυπουργό αλλά σε υποτακτικό τους. Εκτός από τη Μέρκελ και τον Σαρκοζί, παρόντες είναι η Κριστίν Λαγκάρντ, ο Γάλλος υπουργός Εξωτερικών Αλέν Ζιπέ, ο Γάλλος υπουργός Οικονομικών Φρανσουά Μπαρουέν, ο Ολι Ρεν, ο Ζοσέ Μπαρόζο, ο Χέρμαν Βαν Ρομπέι, ο Ζαν-Κλοντ Γιούνκερ και ο Βόλφγκανγκ Σόιμπλε. Ο Σαρκοζί κατηγορεί τον Ελληνα πρωθυπουργό ότι τινάζει στον αέρα την Ευρώπη και στο τέλος της διαδικασίας απαιτούν από τον Παπανδρέου να αποσύρει το δημοψήφισμα ή να το κάνει με το ερώτημα «ναι ή όχι στο ευρώ».
Κάπου εκεί, σύμφωνα με τους «FT», ο Μπαρόζο διέκρινε «τη γλώσσα του σώματος του Βενιζέλου», τον πήρε στην άκρη και του είπε: «Πρέπει να σκοτώσεις αυτό το δημοψήφισμα». Ο Βενιζέλος συμφώνησε. Ο Μπαρόζο είχε τηλεφωνήσει νωρίτερα στον Σαμαρά, από τον οποίο ζήτησε να προχωρήσει σε συμμαχική κυβέρνηση. Ο Σαμαράς δέχτηκε βάζοντας όρο να μην είναι ο Παπανδρέου πρωθυπουργός. Λίγο αργότερα ο Σαμαράς όχι μόνο θα έκανε κυβέρνηση καθ’ υπόδειξη, αλλά θα έκανε στροφή υπέρ του μνημονίου και της Μέρκελ. Οι επιθυμίες σας διαταγές. Επιστρέφοντας στην Ελλάδα, στις 5.30 τα ξημερώματα «σκότωσε» το δημοψήφισμα, όπως ήταν η επιθυμία του Μπαρόζο, και μαζί την κυβέρνηση Παπανδρέου. Εγραψε μια επιστολή με την οποία απέρριπτε το δημοψήφισμα γιατί το ευρώ, όπως ισχυριζόταν, δεν μπαίνει υπό αμφισβήτηση σε δημοψήφισμα. Αυτός που μερικές μέρες πριν υποστήριζε πως αυτό ακριβώς είναι το δίλημμα και αυτό πρέπει να μπει σε δημοψήφισμα. Οπως υποστηρίζουν κύκλοι του Παπανδρέου στο Hot Doc, «ο Βενιζέλος ουδέποτε ενημέρωσε τον πρωθυπουργό πως άλλαξε η στάση του. Το έκανε με επιστολή δημόσια. Ούτε ενημέρωσε τον Γ. Παπανδρέου ότι του ζήτησε κάτι τέτοιο ο Μπαρόζο. Οφειλε να ενημερώσει και για τα δύο τον πρωθυπουργό, αλλά τότε δεν θα ήταν συνωμοσία».
Ο Παπανδρέου επικοινώνησε με τον Βενιζέλο στον οποίο επιθετικά είπε: «Με πούλησες». Παρ’ όλα αυτά, λίγες ώρες αργότερα τον όρισε διαπραγματευτή με τη ΝΔ για τη συγκυβέρνηση, τον δέχτηκε ως υπουργό Οικονομικών και αντιπρόεδρο στην κυβέρνηση Παπαδήμου και του παρέδωσε το ίδιο το ΠΑΣΟΚ. Το επιχείρημά του σήμερα είναι ότι φοβόταν μην προκληθεί ανωμαλία, η οποία θα παρέσερνε την οικονομία και τη χώρα.
«Πρέπει να του πάρουμε το κόμμα»
Την πρώτη και σοβαρότατη καταγγελία περί υπονόμευσης του Γ. Παπανδρέου από τον Ευάγγ. Βενιζέλο είχε κάνει ο πρώην γραμματέας του ΠΑΣΟΚ και τότε υποψήφιος βουλευτής με το Κίνημα Δημοκρατών Σοσιαλιστών (σ.σ.: το κόμμα που ίδρυσε ο Γ. Παπανδρέου, μετά την αποχώρησή του από το ΠΑΣΟΚ) Μιχάλης Καρχιμάκης σε συνέντευξή του στο Αθηναϊκό Πρακτορείο τον Ιανουάριο του 2015.
Οπως είχε πει ο Μ. Καρχιμάκης, ο ίδιος ήταν αυτήκοος μάρτυρας της προτροπής του κ. Βενιζέλου προς τον τότε βουλευτή του ΠΑΣΟΚ Παναγιώτη Κουρουμπλή να ψηφίσει το μεσοπρόθεσμο και μετά να του πάρουν το κόμμα (σ.σ.: του Γ. Παπανδρέου): «Προσωπικά, ο ίδιος είχα ακούσει τον κ. Βενιζέλο να προσπαθεί να πείσει τον τότε βουλευτή μας κ. Κουρουμπλή να ψηφίσει το μεσοπρόθεσμο και μετά να του πάρουν το κόμμα, όπως είχε χαρακτηριστικά πει… Μάρτυς μου ο ίδιος ο Κουρουμπλής»!
Ο κ. Καρχιμάκης είχε μάλιστα υπενθυμίσει δηλώσεις βουλευτών προσκείμενων στον κ. Βενιζέλο και είχε αναφερθεί σε δημοσίευμα των «Financial Times» σύμφωνα με το οποίο «υπήρξε μυστική συνεννόηση του Εμ. Μπαρόζο με τον Ευάγγ. Βενιζέλο και τον Αντ. Σαμαρά για την ανατροπή του Γ. Παπανδρέου»!
«Να σας θυμίσω τις δηλώσεις Λιντζέρη στο περιστύλιο της Βουλής περί του ότι ο Παπανδρέου, ο εκλεγμένος πρωθυπουργός και πρόεδρός του, αποτελεί παρελθόν; Ξεχάσατε τις προειδοποιήσεις άλλων βουλευτών και βουλευτίνων ότι είναι η τελευταία φορά που ψηφίζουν (σ.σ.: σε ψηφοφορία πριν από το κούρεμα του Οκτώβρη του ’11), τις επιστολές βουλευτών του που υποδείκνυαν στον πρωθυπουργό και αρχηγό τους να παραιτηθεί; Ξεχάσατε τις αποκαλύψεις την περασμένη άνοιξη των “FT” περί συμφωνίας στα κρυφά του Μπαρόζο με τον Βενιζέλο για επικοινωνία με Σαμαρά και ανατροπή του Παπανδρέου; Ξεχάσατε τη σύνταξη δήλωσης με εντολή Βενιζέλου μέσα στο αεροπλάνο από τις Κάννες, πίσω από την πλάτη του πρωθυπουργού; Τη δήλωση την οποία θα διένειμε μετά την προσγείωση και όπου αποκήρυσσε το δημοψήφισμα που λίγες ώρες πριν χαρακτήριζε λυτρωτικό;» είχε πει χαρακτηριστικά ο Μιχ. Καρχιμάκης.
Να σημειωθεί ότι ο Παν. Κουρουμπλής, o οποίος σήμερα βρίσκεται στον ΣΥΡΙΖΑ, ουδέποτε μίλησε δημόσια για το θέμα – δηλαδή, ούτε επιβεβαίωσε τα λεγόμενα Καρχιμάκη, αλλά ούτε και τα διέψευσε!
«Τα ήξερε όλα, δρομολογούσε κόντρα πριν από τις Κάννες»
Σύμφωνα με πληροφορίες που προέρχονται από κορυφαία στελέχη του ΠΑΣΟΚ, τα οποία έζησαν από κοντά τις δραματικές εξελίξεις στο κόμμα τους το 2011, πολύ πριν από την υπόθεση του δημοψηφίσματος που εισηγήθηκε ο Γ. Παπανδρέου και τις αντιδράσεις στις Κάννες είχε ήδη δρομολογηθεί κόντρα Βενιζέλου – Παπανδρέου, «η οποία, όμως, απεφεύχθη», όπως μας είπαν, «επειδή ο Παπανδρέου έδωσε την αντιπροεδρία της κυβέρνησης και το υπουργείο Οικονομικών στον Βενιζέλο»! Με λίγα λόγια, καταρρίπτεται το επιχείρημα που χρησιμοποιεί ακόμη και σήμερα ο κ. Βενιζέλος ότι δέχτηκε να αναλάβει ένα βάρος που δεν του αναλογούσε, δηλαδή την ευθύνη του υπουργείου Οικονομικών στις 17 Ιουνίου του 2011…
Επιπλέον, ένα ερώτημα που διατυπώνουν ακόμη και σήμερα είναι «γιατί δεν είχε διαφωνήσει ο κ. Βενιζέλος στο υπουργικό συμβούλιο που έγινε την 1η Νοεμβρίου του 2011, στο οποίο και ελήφθη η απόφαση για δημοψήφισμα;».
Στο μεταξύ οι εξελίξεις στο πολιτικό σκηνικό ήταν ραγδαίες, καθώς ο Γ. Παπανδρέου είχε ήδη γνωστοποιήσει την πρόθεσή του να ζητήσει ψήφο εμπιστοσύνης από τη Βουλή και στη συνέχεια να προχωρήσει στη διεξαγωγή του δημοψηφίσματος.
Εξι μέλη του Εθνικού Συμβουλίου του ΠΑΣΟΚ καθώς και η τότε βουλευτής Ε. Καϊλή είχαν ζητήσει την παραίτηση του πρωθυπουργού, την ώρα που η κυβερνητική πλειοψηφία δεχόταν ήδη ισχυρούς κλυδωνισμούς μετά τη δήλωση ανεξαρτητοποίησης της βουλευτή, Μιλένας Αποστολάκη (σ.σ.: προσκείμενης στον κ. Βενιζέλο), η οποία μείωσε τη δύναμη της Κοινοβουλευτικής Ομάδας του ΠΑΣΟΚ στους 152 βουλευτές.
Συγκεκριμένα, την παραίτηση του Γ. Παπανδρέου είχαν ζητήσει σε κοινή επιστολή τους έξι μέλη του Εθνικού Συμβουλίου του ΠΑΣΟΚ, οι οποίοι υπήρξαν στενοί συνεργάτες του Κώστα Σημίτη κατά την περίοδο της πρωθυπουργίας του: οι Γιώργος Θωμάς, Βαγγέλης Μαλέσιος, Στέφανος Μανίκας, Δημήτρης Μπατζελής, Γιάννης Νικολάου και Μηνάς Σταυρακάκης.
Μάλιστα, η τότε βουλευτής του ΠΑΣΟΚ και πρώην υπουργός Βάσω Παπανδρέου σε δήλωσή της στο περιστύλιο της Βουλής, λίγο μετά την ανακοίνωση ανεξαρτητοποίησης της Μ. Αποστολάκη, είχε ζητήσει υπό το βάρος των εξελίξεων τη συγκρότηση κυβέρνησης εθνικής σωτηρίας.
Υπενθυμίζεται ότι η κυβέρνηση του Γ. Παπανδρέου πήρε τελικά ψήφο εμπιστοσύνης στις 4 Νοεμβρίου 2011, αφού όμως προηγουμένως είχε εξαναγκαστεί ουσιαστικά σε παραίτηση ο τότε πρωθυπουργός και είχε δεσμευτεί για σχηματισμό κυβέρνησης εθνικής ενότητας, το οποίο οδήγησε στη συγκυβέρνηση ΠΑΣΟΚ – ΝΔ – ΛΑΟΣ υπό τον Λουκά Παπαδήμο στις 11 Νοεμβρίου 2011.