Πέταξαν στην Αττική τα νοικιασμένα και ακατάλληλα για την Ελλάδα, ενώ επικράτησε και αλαλούμ στον αεροσυντονισμό
Ανίκανο να προστατέψει τις περιουσίες των πολιτών από τις πυρκαγιές αποδείχτηκε ακόμη μια φορά το «επιτελικό κράτος» του Κυριάκου Μητσοτάκη. Εκατοντάδες χιλιάδες στρέμματα σε όλη τη χώρα έγιναν στάχτη τα τελευταία 24ωρα. Σπίτια και αυτοκίνητα κάηκαν. Οπως και δεκάδες ανυπεράσπιστα ζώα. Στο ίδιο έργο θεατές οι πολίτες. Επικοινωνιακές κορόνες και διαβεβαιώσεις από την πολιτική ηγεσία, οι οποίες στην πρώτη πυρκαγιά αποδεικνύονται κενές περιεχομένου. Από τη δημοσιογραφική έρευνα του Documento προκύπτει αβίαστα το συμπέρασμα ότι για άλλη μία φορά ο κρατικός μηχανισμός ήταν κατώτερος των περιστάσεων. Είναι χαρακτηριστικό ότι κατά τη διάρκεια των πυρκαγιών που ξέσπασαν στις περιοχές του Δήμου Σαρωνικού, του Λουτρακίου και σε Δερβενοχώρια – Μάνδρα επιχειρούσαν νοικιασμένα αεροσκάφη τα οποία δεν μπορούσαν να γεμίσουν με νερό από τη θάλασσα παρά μόνο από τη λίμνη Μαραθώνα ή από το αεροδρόμιο του Τατοΐου λόγω των καιρικών συνθηκών, με αποτέλεσμα να χάνεται πολύτιμος χρόνος στη μάχη της κατάσβεσης. Ολα αυτά την ώρα που το αρχηγείο του πυροσβεστικού σώματος εξέδωσε την εγκύκλιο-οδηγία για τα εναέρια μέσα πυρόσβεσης λίγες μέρες μόλις πριν από το ξέσπασμα των καταστροφικών πυρκαγιών, ενώ αλαλούμ επικράτησε και με τον εναέριο συντονισμό των αεροσκαφών σε ορισμένες περιπτώσεις, όπως στην πυρκαγιά στο Λουτράκι.
Δεν μπορούσαν να πάρουν νερό από τη θάλασσα
Δευτέρα 17 Ιουλίου, λίγο μετά τις 13.00. Δύο αεροσκάφη τύπου Air Tractor πραγματοποιούν εναέρια περιπολία. Στην περιοχή Κουβαράς ξεσπά φωτιά. Είναι μόλις η αρχή της μεγάλης πυρκαγιάς στον Δήμο Σαρωνικού που έκανε στάχτη 39.310 στρέμματα, σύμφωνα με τα επίσημα στοιχεία του Ευρωπαϊκού Συστήματος Πληροφόρησης για τις δασικές πυρκαγιές (EFFIS). Τα δύο Air Tractor φτάνουν στην περιοχή. Πραγματοποιούν μία ρίψη νερού και φεύγουν. Κι αυτό όχι επειδή οι καιρικές συνθήκες είναι τέτοιες που να καθιστούν τις ρίψεις απαγορευτικές, αλλά επειδή δεν μπορούν να πάρουν νερό από τη θάλασσα. Λίγα λεπτά μετά δόθηκε εντολή να απογειωθούν άλλα δύο αεροσκάφη τύπου Air Tractor από τη Νέα Αγχίαλο. Αυτά τα Air Tractor ήταν αμφίβια, δηλαδή μπορούσαν να εφοδιαστούν με νερό και από τη θάλασσα. Με την προϋπόθεση όμως οι άνεμοι να μην ξεπερνούν τα τέσσερα μποφόρ, κάτι που δεν συμβαίνει συχνά στη χώρα μας και ειδικά τις προηγούμενες ημέρες.
Καρέ καρέ η διαδρομή των Air Tractor
Η διαδρομή των αεροσκαφών αποτυπώνεται ξεκάθαρα στην εφαρμογή παρακολούθησης πτήσεων Flightradar24. Περιλαμβάνει διαδρομές πτήσης, προέλευση και προορισμούς, αριθμούς πτήσεων, τύπους αεροσκαφών, θέσεις, υψόμετρο, κατεύθυνση πορείας και ταχύτητες. Το Documento παρουσιάζει καρέ καρέ τις διαδρομές των αεροσκαφών.
Η ώρα είναι 13.16 της Δευτέρας. Τα δύο Air Tractor πραγματοποιούν εναέρια περιπολία πάνω από τα Γεράνεια Ορη στην Κόρινθο. Ξαφνικά λαμβάνουν εντολή να σπεύσουν στον Κουβαρά όπου έχει ξεσπάσει η πυρκαγιά. Τα δύο αεροσκάφη μεταβαίνουν στο σημείο, ρίχνουν το νερό που μεταφέρουν και στη συνέχεια αποχωρούν, καθώς δεν μπορούν να φορτώσουν νερό από τη θάλασσα. Λίγα λεπτά αργότερα δύο αμφίβια Air Tractor απογειώνονται από τη Νέα Αγχίαλο προκειμένου να συνδράμουν το έργο της κατάσβεσης.
Στις 15.19 τα Air Tractor σταθερής υδροληψίας απογειώνονται ξανά καθώς έχουν εφοδιαστεί με νερό στο αεροδρόμιο Τατοΐου. Δύο λεπτά αργότερα απογειώνεται και ένα ελικόπτερο τύπου Erickson από τη Νέα Αγχίαλο, ενώ στο μεταξύ η κατάσταση στο πύρινο μέτωπο του Δήμου Σαρωνικού έχει ξεφύγει.
Στο μεταξύ έχει ξεσπάσει πυρκαγιά και στο Λουτράκι. Τα πράγματα γίνονται ακόμη πιο δύσκολα για τις πυροσβεστικές δυνάμεις. Δύο αεροσκάφη τύπου PZL φτάνουν στην περιοχή και πραγματοποιούν ρίψεις νερού. Υστερα από λίγο αποχωρούν. Στο σημείο καταφτάνουν τέσσερα εναέρια μέσα: δύο αεροσκάφη Canadair και δύο ελικόπτερα. Πραγματοποιούν κάποιες ρίψεις νερού αλλά η επιχείρηση «βραχυκυκλώνει». Ο λόγος είναι ότι τα αεροσκάφη δεν έχουν εναέριο συντονισμό. Συνήθως, όπως εξηγούν στο Documento έμπειροι πυροσβέστες με αρκετές δεκαετίες εμπειρίας, όταν πετούν ταυτόχρονα τρία και περισσότερα αεροσκάφη είναι απαραίτητο να τα συνοδεύει και ένα συντονιστικό αεροσκάφος. Ο εναέριος συντονισμός είναι αναγκαίος προκειμένου τα αεροσκάφη να επιτελέσουν όσο πιο αποτελεσματικά γίνεται το έργο της κατάσβεσης. Δηλαδή το κάθε αεροσκάφος να ξέρει πού θα πραγματοποιήσει ρίψεις και να μην μπλεχτεί με τα υπόλοιπα εναέρια μέσα κ.λπ. Στην προκειμένη περίπτωση όμως συντονισμός δεν υπήρξε. Αποτέλεσμα ήταν δύο από τα τέσσερα εναέρια μέσα να αποχωρήσουν από το πύρινο μέτωπο του Λουτρακίου δίχως να συνεχίσουν τις ρίψεις νερού.
Στο μεταξύ, όπως φαίνεται από τα δεδομένα της εφαρμογής Flightradar24, δύο Air Tractor σταθερής υδροληψίας απογειώθηκαν από το Τατόι και μετέβησαν στο Λουτράκι. Εκαναν ρίψη νερού και επέστρεψαν στο Τατόι καθώς δεν μπορούσαν να πάρουν νερό από τη θάλασσα. Σε άλλη περίπτωση, δύο αμφίβια Air Tractor που επιχειρούσαν στα Δερβενοχώρια μετέβησαν για υδροληψία στη λίμνη Μαραθώνα προκειμένου να γεμίσουν νερό. Ο λόγος ήταν ότι στη λίμνη ο κυματισμός δεν ήταν τόσο έντονος όσο αυτός της θάλασσας και επομένως μπορούσαν να γεμίσουν νερό και να συνεχίσουν τις ρίψεις.
Γκουρμπάτσης: «Κατάλληλα μόνο για τις ΗΠΑ»
Ολα αυτά εγείρουν ερωτήματα που έχουν να κάνουν με τη μίσθωση των συγκεκριμένων αεροσκαφών. Ο πρώην υπαρχηγός της πυροσβεστικής, αντιστράτηγος ε.α. Ανδριανός Γκουρμπάτσης υπογραμμίζει στο Documento ότι τα αεροσκάφη τύπου Air Tractor είναι κατάλληλα για χώρες όπως οι ΗΠΑ αλλά όχι για τη χώρα μας λόγω κλιματικών συνθηκών.
«Με προχειρότητα, αφού δεν έχει εκπονηθεί ποτέ από το ΠΣ ενδελεχής μελέτη επιχειρησιακής αποτελεσματικότητας και σκοπιμότητας των μισθωμένων εναερίων μέσων, μισθώθηκαν πρώτη φορά το 2021 και εφεξής έως και την τρέχουσα αντιπυρική περίοδο για την αεροπυρόσβεση συνολικά 52 μέσα, εκ των οποίων και 20 αεροσκάφη Air Tractor. Τα συγκεκριμένα μέσα αεροπυρόσβεσης ορισμένα είναι αμφίβια και άλλα σταθερής υδροληψίας. Τα εν λόγω αεροσκάφη δοκιμάστηκαν και κατά τη χρήση τους ενόψει διαφορετικών και ιδιαίτερων σε σχέση με τις ΗΠΑ –όπου χρησιμοποιούνται κυρίως– συνθηκών παρουσιάζουν αρκετά μειονεκτήματα έναντι των λοιπών τύπων μισθωμένων πτητικών μέσων. Παράδειγμα, τα αμφίβια δεν μπορούν να κάνουν υδροληψία από θάλασσα με ένταση ανέμου άνω των 4 μποφόρ, οπότε πηγαίνουν σε λίμνη ή θάλασσα που δεν έχει κυματισμό. Επίσης τα σταθερής υδροληψίας γεμίζουν με νερό μόνο σε αεροδρόμιο. Δυστυχώς από ό,τι γνωρίζω η κυβέρνηση στον σχεδιασμό της έχει προγραμματίσει την αγορά 36 εξ αυτών των Air Tractor» τονίζει στο Documento ο Ανδρ. Γκουρμπάτσης.
Πολιτική προστασία για καθυστερήσεις και κλάματα
Η αλήθεια είναι ότι οι «αρρυθμίες» του κρατικού μηχανισμού είχαν φανεί σχετικά νωρίς και τη φετινή σεζόν. Ηταν 28 Απριλίου 2023 όταν η Γενική Γραμματεία Πολιτικής Προστασίας διαβίβασε σε μία σειρά από κρατικούς φορείς (αποκεντρωμένες διοικήσεις, περιφέρειες, δήμους, υπουργεία) την πέμπτη έκδοση του «Σχεδίου αντιμετώπισης εκτάκτων αναγκών εξαιτίας δασικών πυρκαγιών» με την κωδική ονομασία «Ιόλαος 2». Η ΓΓΠΠ είχε κρίνει ότι το σχέδιο έπρεπε να αναθεωρηθεί καθώς σε διάφορους φορείς της κεντρικής διοίκησης (υπουργεία, φορείς κ.λπ.) είχαν επέλθει διοικητικές και οργανωτικές αλλαγές.
Στόχος του σχεδίου «Ιόλαος» είναι «η άμεση και συντονισμένη απόκριση των εμπλεκόμενων Φορέων σε Κεντρικό, Περιφερειακό και Τοπικό επίπεδο για την υποστήριξη του έργου του Πυροσβεστικού Σώματος στην καταστολή των δασικών πυρκαγιών για την αποτελεσματική αντιμετώπιση εκτάκτων αναγκών εξαιτίας δασικών πυρκαγιών».
«Πάθαμε και δυστυχώς δεν μάθαμε από φονικές πυρκαγιές του απώτερου (2007) ή και πρόσφατου (2018 και 2021) παρελθόντος. Για ακόμη μία αντιπυρική περίοδο ο μηχανισμός πολιτικής προστασίας αποδεδειγμένα διαπιστώνεται στις πρόσφατες πυρκαγιές στις 17.7.2024 στον Κουβαρά, στα Δερβενοχώρια και στο Λουτράκι ότι είναι απροετοίμαστος και ανοργάνωτος. Και γι’ αυτό ευθύνεται πρωτίστως η ΓΓΠΠ και ακολούθως οι εμπλεκόμενες στη δασοπυρόσβεση δυνάμεις πολιτικής προστασίας, όπως οι ΟΤΑ Α΄ και Β΄ βαθμού κ.λπ.» τονίζει στο Documento ο Ανδρ. Γκουρμπάτσης και συμπληρώνει: «Αν δεν εμπλακεί η δασική υπηρεσία στον ετήσιο, δηλαδή πριν από την έναρξη της αντιπυρικής περιόδου, επιχειρησιακό σχεδιασμό του πυροσβεστικού σώματος για την αντιμετώπιση των πυρκαγιών έτσι ώστε να είναι ενιαίος και κατά λόγο αρμοδιότητας αυτών, δεν θα συγκεραστεί η αντιπαλότητά τους».
Στις 7 Ιουλίου η εγκύκλιος για τα εναέρια μέσα
Χαρακτηριστική των καθυστερήσεων είναι η ημερομηνία έκδοσης από το αρχηγείο του πυροσβεστικού σώματος της εγκυκλίου-οδηγίας για τα εναέρια μέσα πυρόσβεσης. Πρόκειται για τον «Κώδικα Διαχείρισης Εναερίων Μέσων Αντιπυρικής Περιόδου 2023». Την εγκύκλιο δηλαδή που «παρέχει τις απαραίτητες κατευθύνσεις για την εφαρμογή του προγράμματος εναέριας επιτήρησης και αεροπυρόσβεσης».
Οπως αποκάλυψε το documentonews.gr, η εγκύκλιος εκδόθηκε στις 3 Ιουλίου. Λίγες μέρες δηλαδή πριν από τις μεγάλες πυρκαγιές που κατέκαιγαν επί μέρες Σαρωνίδα, Δερβενοχώρια και Λουτράκι και δύο μήνες μετά την επίσημη έναρξη της αντιπυρικής περιόδου.
Στον «Κώδικα Διαχείρισης Εναέριων Μέσων» μια σειρά από ζητήματα σε ό,τι αφορά την υλοποίηση του σχεδιασμού πυρόσβεσης «επικαιροποιούνται και κωδικοποιούνται».
Μεταξύ αυτών «οι διαθέσιμες δυνάμεις και το είδος και επιχειρησιακή λειτουργία των επιχειρησιακών βάσεων των εθνικών και μισθωμένων μέσων καθώς και οι προπαρασκευαστικές ενέργειες για την υλοποίηση του ετήσιου επιχειρησιακού σχεδιασμού αεροπυρόσβεσης του ΠΣ». Αντιλαμβάνεται κανείς τη σημασία της εγκυκλίου στον συντονισμό των εναέριων μέσων.
Καθυστερήσεις και στους καθαρισμούς δασών
Με καθυστέρηση προχώρησαν επίσης και οι καθαρισμοί σε δασικές περιοχές σε ολόκληρη την επικράτεια μέσω του προγράμματος «Antinero II». Πρόκειται για πρόγραμμα το οποίο χρηματοδοτείται από το Ταμείο Ανάκαμψης αλλά και από τον τακτικό προϋπολογισμό και αφορά εργασίες καθαρισμού δασών και αρχαιολογικών χώρων ή και αρχαιολογικούς χώρους ανά την επικράτεια στο πλαίσιο της αντιπυρικής προστασίας. Το πρόγραμμα προληπτικών καθαρισμών «Antinero» χρηματοδοτείται με 50 εκατ. ευρώ από το Ταμείο Ανάκαμψης και με ακόμη 22 εκατ. ευρώ από τον τακτικό προϋπολογισμό.
Από τα τέλη του περασμένου Φλεβάρη η Κυβερνητική Επιτροπή Συμβάσεων Στρατηγικής Σημασίας είχε αναθέσει στο ΤΑΙΠΕΔ τη «διενέργεια διαγωνιστικών διαδικασιών και της παρακολούθησης της εκτέλεσης των συμβάσεων για την υλοποίηση του έργου “Σχέδιο Προστασίας Δασών”, με δικαιούχο το Υπουργείο Περιβάλλοντος και Ενέργειας». Στις 30 Μαρτίου το ΔΣ του ΤΑΙΠΕΔ αποφάσισε τη «διενέργεια διαδικασίας απευθείας ανάθεσης συμβάσεων ειδικών δασοτεχνικών έργων». Οι διαδικασίες προχώρησαν αλλά από ό,τι φαίνεται με αργούς ρυθμούς. Είναι χαρακτηριστικό ότι τα έργα καθαρισμού σε εκτάσεις αρμοδιότητας Δασαρχείου Αιγάλεω και Διεύθυνσης Δασών Αθηνών κατακυρώθηκαν στις 14 Ιουνίου και στις 12 Ιουνίου οι αναθέσεις εργασιών καθαρισμού σε εκτάσεις ευθύνης των Δασαρχείων Ιωαννίνων, Λαυρίου, Πεντέλης, Πόρου και Αιγάλεω.
