Οκτώ βασικές αρχές «συμβίωσης» με τις δυνάμεις ασφαλείας καταθέτει προς διάλογο το Ευρωπαϊκό Κέντρο για τον Τύπο και την Ελευθερία των ΜΜΕ
«Οι δημοσιογράφοι στοχοποιούνται συνειδητά από την αστυνομία: δέχονται επιθέσεις, τραυματίζονται, τους αφαιρείται η διαπίστευση, κατάσχεται παράνομα ο εξοπλισμός τους…». Τα λόγια της Ντομινίκ Πρανταλιέ, προέδρου της γαλλικής ένωσης δημοσιογράφων, απηχούν μια πραγματικότητα που γνωρίζουν πολύ καλά οι επαγγελματίες της ενημέρωσης σε ολόκληρη την Ευρώπη. Η Γαλλία μαζί με την Ελλάδα και την Ισπανία αποτελούν τις χώρες στις οποίες έχουν καταγραφεί τα περισσότερα περιστατικά αστυνομικής βίας σε βάρος δημοσιογράφων. Το γεγονός έχει αποτυπωθεί στα αμέτρητα φωτογραφικά στιγμιότυπα και τα εκατοντάδες δημοσιεύματα που καταγράφουν τις επιθέσεις και τις απειλές που έχουν δεχτεί κατά καιρούς πολλοί δημοσιογράφοι την ώρα που καλύπτουν κάποια διαδήλωση ή ακόμη και ενώ βρίσκονται στα γραφεία τους. Μάλιστα, ακόμη και η απουσία μέτρων προστασίας για τους δημοσιογράφους μπορεί να θεωρηθεί έμμεση επίθεση, καθώς σε πολλές περιπτώσεις οι επαγγελματίες της ενημέρωσης εκτίθενται σε κινδύνους παρουσία των αστυνομικών, οι οποίοι αδιαφορούν ή αποτυγχάνουν να τους προστατεύσουν.
Με αφορμή την κλιμάκωση της βίας εναντίον των δημοσιογράφων που καλύπτουν τις σχεδόν καθημερινές διαδηλώσεις των «κίτρινων γιλέκων», το Ευρωπαϊκό Κέντρο για τον Τύπο και την Ελευθερία των ΜΜΕ (ECPMF) μαζί με συνεργάτες του αποφάσισαν να ανοίξουν διάλογο με τις δυνάμεις ασφαλείας προκειμένου να συμβάλουν στη μείωση αυτών των περιστατικών.
Το πρώτο βήμα είναι η δημοσίευση του Press Freedom Police Codex, ενός κώδικα που περιλαμβάνει οκτώ θεμελιώδεις αρχές οι οποίες θα πρέπει να διέπουν τη σχέση ανάμεσα στους αστυνομικούς και τα ΜΜΕ. Οπως αναφέρεται, οι αρχές αυτές θα πρέπει να καθοδηγούν κάθε ατομική απόφαση των αστυνομικών όταν έχουν απέναντί τους εκπρόσωπο των Μέσων.
1) Καμία μορφή βίας από αστυνομικούς εναντίον δημοσιογράφων δεν είναι αποδεκτή.
Οι ασπίδες, τα κλομπ, τα δακρυγόνα… όλα τα εργαλεία που έχουν στη διάθεσή τους οι αστυνομικοί θεωρητικά για να προστατεύουν τους πολίτες και τον εαυτό τους έχουν στραφεί αμέτρητες φορές εναντίον δημοσιογράφων. Ορισμένοι τραυματίστηκαν σοβαρά με αποτέλεσμα να χρειαστούν νοσηλεία.
2) Οι δημοσιογράφοι έχουν το δικαίωμα να συλλέγουν πληροφορίες και η αστυνομία πρέπει να τους προστατεύει από κάθε παράνομη παρέμβαση, ειδικά κατά τη διάρκεια διαδηλώσεων. Η συλλογή πληροφοριών, φωτογραφιών, δηλώσεων κ.λπ. κατά τη διάρκεια διαδηλώσεων αποτελεί μια από τις πιο κοινές αποστολές που αναλαμβάνουν πολλοί δημοσιογράφοι στην καριέρα τους. Δεν είναι λίγες οι περιπτώσεις όμως κατά τις οποίες αυτή η εργασία τούς έχει φέρει αντιμέτωπους με το μένος και τη βία των διαδηλωτών ή άλλων ομάδων. Ειδικά στην Ελλάδα είναι αμέτρητες οι περιπτώσεις δημοσιογράφων που δέχτηκαν επανειλημμένα επιθέσεις από μέλη και υποστηρικτές της ΧΑ.
3) Οι δημοσιογράφοι πρέπει να έχουν το δικαίωμα να ταυτοποιούν αστυνομικούς, να καταγράφουν και να κάνουν ρεπορτάζ σχετικά με τη δουλειά των αστυνομικών δυνάμεων. Αν και οι επιθέσεις αστυνομικών εναντίον δημοσιογράφων δεν είναι σπάνιο φαινόμενο, η ταυτοποίηση των δραστών είναι εξαιρετικά σπάνια καθώς συχνά οι αστυνομικοί αποφεύγουν να φέρουν στοιχεία που θα βοηθήσουν στην αναγνώρισή τους. Αυτό σε συνδυασμό με την απροθυμία πολλών αστυνομικών να καταθέσουν εναντίον συναδέλφων τους έχει αποτέλεσμα να εμποδίζεται η σε βάθος έρευνα αυτών των περιστατικών.
4) Η αστυνομία δεν δικαιούται να σβήσει υλικό ή να κατασχέσει δημοσιογραφικό εξοπλισμό χωρίς ένταλμα.
Σε πολλές περιπτώσεις οι αστυνομικοί κατάσχουν δημοσιογραφικό υλικό και εξοπλισμό προκειμένου να αποτρέψουν τους λειτουργούς του Τύπου από την κάλυψη συγκεκριμένων περιστατικών ή από την πρόσβαση σε χώρους όπου γίνονται διαδηλώσεις ή άλλα γεγονότα. Σε ορισμένες περιπτώσεις ίσως να μη γνωρίζουν ότι δεν έχουν κανένα τέτοιο δικαίωμα και ότι χρειάζονται ειδικό ένταλμα για να ψάξουν τον εξοπλισμό των δημοσιογράφων. Ωστόσο σε πολλές περιπτώσεις αυτή η συμπεριφορά έχει συνειδητά στόχο τον εκφοβισμό των δημοσιογράφων.
5) Οι δημοσιογράφοι δεν πρέπει να κατηγορούνται, να υφίστανται διακρίσεις ή να στοχοποιούνται με βάση την πολιτική τους τοποθέτηση.
Τον Ιούλιο του 2017 αφαιρέθηκε η διαπίστευση 32 δημοσιογράφων που θα κάλυπταν τη σύνοδο των G20 στο Αμβούργο «για λόγους ασφαλείας». Οπως αποκαλύφθηκε στη συνέχεια, ο αποκλεισμός τους από τη σύνοδο βασιζόταν στις πολιτικές πεποιθήσεις τους.
6) Οι δημοσιογράφοι δεν πρέπει να τίθενται υπό αστυνομική παρακολούθηση. Σε πολλές περιπτώσεις οι δημοσιογράφοι και οι πηγές τους έχουν βρεθεί στο στόχαστρο παρακολούθησης από την αστυνομία. Αυτό αποτελεί σοβαρή απειλή εναντίον της ελευθερίας του Τύπου καθώς θέτει σε κίνδυνο τις δημοσιογραφικές πηγές.
7) Σε περίπτωση που αστυνομικοί χτυπήσουν, επιτεθούν ή παρενοχλήσουν δημοσιογράφους, οι ενέργειές τους πρέπει να καταδικαστούν, να ερευνηθούν και να δημοσιοποιηθούν από ανεξάρτητους ερευνητές.
Σύμφωνα με έρευνα του Συμβουλίου της Ευρώπης (2016), ο αστυνομικός εκφοβισμός αποτελεί μια από τις πιο συχνές μορφές παρέμβασης στη δημοσιογραφική εργασία. Σε πολλές περιπτώσεις οι αστυνομικές δυνάμεις έχουν χρησιμοποιηθεί από την εξουσία προκειμένου να εκφοβίσουν όσους αρθρογραφούν κριτικά εναντίον τους. Μάλιστα σε ορισμένες χώρες δημοσιογράφοι τέθηκαν υπό κράτηση και ανακρίθηκαν χωρίς να υπάρχει καμία νομιμότητα στις διαδικασίες ενώ τους αρνήθηκαν και το βασικό δικαίωμα της υπεράσπισης. Σε τέτοιες περιπτώσεις είναι απαραίτητο να υπάρξει ανεξάρτητη έρευνα από τρίτη αρχή και τα αποτελέσματά της να δημοσιοποιηθούν προκειμένου να ενημερωθεί το κοινό.
8 Οι αστυνομικοί πρέπει να εκπαιδεύονται και να ενημερώνονται τακτικά για τα δικαιώματα των δημοσιογράφων. Η εκπαίδευση των αστυνομικών σχετικά με τα δικαιώματα και τις υποχρεώσεις τους αλλά και τα δικαιώματα των δημοσιογράφων πρέπει να είναι διαρκής και συχνή, καθώς η προστασία της ελευθερίας του Τύπου αποτελεί υπέρτατη αξία.
