Με άλλο ένα «χάος» ήρθα αντιμέτωπη μαζί με άλλους εκατοντάδες επιβάτες, ως συχνή χρήστρια των σιδηροδρομικών υπηρεσιών του ΟΣΕ του θεωρούμενου ως οικολογικότερου και ασφαλέστερου μέσου μεταφοράς.
Στην πρόσφατη κακοκαιρία «Ιανός» η κυκλοφορία στη μοναδική σιδηροδρομική γραμμή της χώρας, τμήμα του ευρωπαϊκού δικτύου, διακόπηκε, απομονώνοντας τη βόρεια από τη νότια Ελλάδα και την πρωτεύουσα. Οι φωτογραφίες από τις προσπάθειες αποκατάστασης στις σήραγγες της Στίρφακας και τη νότια πλευρά της μεγάλης σήραγγας της Όθρυος παραπέμπουν σε σοβαρότατη καταστροφή της υποδομής ενώ καθαρά από τύχη δεν θρηνήσαμε ανθρώπινα θύματα καθώς στη γραμμή κινούνται τρένα υψηλών ταχυτήτων.
Δεν ήταν η πρώτη φορά που παρατηρούνται πλημμυρικά φαινόμενα και καταστροφές στην ευρύτερη περιοχή. Από το 2008 που ολοκληρώθηκε η σχετική μελέτη σημειώθηκαν προβλήματα από τις έντονες βροχοπτώσεις και τα πολλά φερτά υλικά. Βλέποντας την καταστροφή έξω από τις μάντρες και τις αυλές των σπιτιών τους οι κάτοικοι της Στίρφακας χωριού του Δήμου Λαμιέων, διαμαρτυρήθηκαν επανειλημμένα χωρίς όμως κανείς να αναλαμβάνει την ευθύνη για τυχόν αστοχίες του έργου. Ύστερα από μια δεκαετία συνεχών πλημμυρικών φαινομένων εκπονήθηκε νέα μελέτη για την οποία ο Δήμος Λαμιέων και η Περιφέρεια Στερεάς γνωμοδότησαν οριστικά το καλοκαίρι του 2019. Ακόμα εκκρεμεί η υπογραφή συμπληρωματικής σύμβασης ώστε να χρηματοδοτηθεί η οριστική μελέτη εφαρμογής από το Υπουργείο Υποδομών και Μεταφορών και να γίνουν οι απαραίτητες επεμβάσεις στην περιοχή της κατολίσθησης.
Κανένας άλλος τεχνολογικός σχεδιασμός ή κοινωνικός θεσμός δεν αντιπροσωπεύει τη νεωτερικότητα όσο ο σιδηρόδρομος γράφει ο Βρετανός ιστορικός Τόνυ Τζαντ αναφερόμενος στη «δόξα των σιδηροδρόμων». Διαχρονικά ο σιδηρόδρομος αποτελεί ένα έργο εθνικής σημασίας, μέσο για την τόνωση της εσωτερικής ανάπτυξης και δείκτη της ευρωπαϊκής προοπτικής της χώρας. Το ελληνικό κράτος χρειάστηκε 150 χρόνια για μπορέσει να ολοκληρώσει ένα σύγχρονο σιδηροδρομικό δίκτυο με ηλεκτροκίνηση. Το τελευταίο κομμάτι, μήκους 106 χιλιομέτρων από την Τιθορέα έως το Δομοκό, στο οποίο σημειώθηκαν οι καταστροφές, παραδόθηκε στην κυκλοφορία μόλις στις αρχές του 2019. Αντί βέβαια για τη μείωση του χρόνου μετάβασης από την Αθήνα στη Θεσσαλονίκη σε 3,5 ώρες που ήταν ο στόχος, παρατηρούνται σήμερα νέες καθυστερήσεις, χρήση λεωφορείων σε τμήμα της διαδρομής και τελικά επιστροφή στη χρησιμοποίηση της παλαιάς «τρικουπικής» σιδηροδρομικής γραμμής.
Τα τρένα και οι σιδηροτροχιές πάνω στις οποίες κινούνται συνδέονται με την κατάκτηση του χώρου. Μέσα από σημαντικά τεχνικά επιτεύγματα οι σιδηροδρομικές γραμμές επινοούν εκ νέου το τοπίο, περνούν από λόφους και διώρυγες, διασχίζουν κοιλάδες, κωμοπόλεις και εκβολές ποταμών. Έργα τέτοιας κλίμακας απαιτούν περιβαλλοντικές, γεωλογικές, υδρολογικές και γεωτεχνικές έρευνες και μελέτες μεγάλης κλίμακας που θα πρέπει να λαμβάνουν υπόψη τις λεκάνες απορροής των υδάτων στην ευρύτερη περιοχή. Ο κατακερματισμός περιβαλλοντικών μελετών είναι μεν σύννομος αλλά σε περιπτώσεις ακραίων καιρικών φαινομένων, όπως ο «Ιανός», δεν μπορεί να περιέχει πρόβλεψη για τις συνέπειες. Η κατάσταση περιπλέκεται ακόμα περισσότερο με την κατασκευή στην ίδια περιοχή του αυτοκινητόδρομου Ε65. Η απουσία μιας συνολικής περιβαλλοντικής μελέτης η οποία θα εξετάζει πρώτα τη δυναμικότητα της περιοχής και συνέχεια θα προβαίνει στην εκτέλεση των έργων δείχνει βιασύνη και προχειρότητα. Τα πλημμυρικά φαινόμενα εντείνονται, οι καταστροφές καλλιεργειών και περιουσιών πολλαπλασιάζονται και καθαρά από τύχη δεν υπάρχουν νεκροί.
Ως πότε οι αρμόδιοι θα κάνουν επισημάνσεις και διαπιστώσεις αντί να αναλαμβάνουν τις ευθύνες τους και να απολογούνται για τις παραλείψεις τους και να δίνουν λύσεις; Ποιες ενέργειες έχουν γίνει από το Υπουργείο Μεταφορών και Υποδομών για την χρηματοδότηση της μελέτης και την αντιμετώπιση των πλημμυρικών φαινομένων; Ως πότε θα κινδυνεύει η ασφάλεια των σιδηροδρομικών μεταφορών και των επιβατών και θα εκτίθεται η χώρα μας για τέτοιου είδους «αστοχίες»;
Η Βασιλική Λάζου είναι διδάσκουσα τμήματος Πολιτικών Επιστημών ΑΠΘ
