Πέντε εκπρόσωποι της κοινότητας των ιθαγενών Αρουάκο της Κολομβίας βρέθηκαν στην Αθήνα, με αφορμή την Παγκόσμια Ημέρα της Γης, και μίλησαν για τη σχέση τους με το περιβάλλον καθώς και για την κλιματική κατάρρευση που απειλεί τη Γη.
Ο 71χρονος Μάμου Κούντσα ντυμένος με τη λευκή παραδοσιακή ενδυμασία των Αρουάκο μιλάει στην μητρική του γλώσσα, τα ίκου, για την κατασπατάληση των φυσικών πόρων από τους ανθρώπους και όσα μπορεί να συνεπάγεται αυτό για το κοινό μας μέλλον. Ο Μεγάλος Μάμου του Κανκούργουα, όπως αλλιώς αποκαλείται ο Μάμου Κούντσα, που είναι ο πολιτιστικός και πολιτικός ηγέτης των Αρουάκο, βρίσκεται στη σκηνή του Μουσείου Μπενάκη μαζί με άλλα τέσσερα μέλη της κοινότητάς του. Εχουν έρθει στην Αθήνα στο πλαίσιο του 16ου Φεστιβάλ ΛΕΑ με στόχο να φέρουν σε επαφή το ελληνικό κοινό με την πλούσια κοσμογονία του λαού τους, τη μεγάλη προφορική τους παράδοση και το μήνυμά τους για τη διαφύλαξη του περιβάλλοντος.
Οι Αρουάκο είναι μια κοινότητα αυτοχθόνων που κατοικεί στις δυτικές και νοτιοανατολικές πλαγιές της Σιέρα Νεβάδα της Σάντα Μάρτα, μιας οροσειράς της Κολομβίας που αποτελεί από μόνη της ένα απομονωμένο σύστημα της Οροσειράς των Άνδεων, στην Καραϊβική ακτή της Κολομβίας. Μοιράζονται την περιοχή με τους λαούς Κόγκι, Κανκουάμο και Γουΐγουα. Η επιβίωση τους εξαρτάται από την γεωργία και την κτηνοτροφία, επομένως βρίσκονται σε άμεση σχέση, σχέση εξάρτησης και επιβίωσης, με τη φύση, σε αντίθεση με άλλες περιοχές του πλανήτη στις οποίες λόγω της εκβιομηχάνισης και της τεχνολογίας οι άνθρωποι έχουν χάσει την επαφή τους. Οι Αρουάκο, οι «φύλακες» του υψηλότερου παράκτιου ορεινού συστήματος στον κόσμο πιστεύουν πως μόνο μέσω της αρμονικής σχέσης μας με τη φύση και τον σεβασμό στους ζωτικούς χώρους μπορούμε να επιτύχουμε ποιότητα ζωής.
Ο Μάμου Κούντσα επί σκηνής μιλάει για τους άγραφους νόμους που τους άφησαν οι πρόγονοί τους σύμφωνα με τους οποίους μπορούμε να χρησιμοποιούμε τη φύση αλλά με μέτρο. Μιλάει για τον σεβασμό που έχουν οι Αρουάκο στις ροές νερού που κυλούν από τα υψίπεδα και τα οροπέδια (τα μέρη που υπάρχει νερό θεωρούνται ιερά για εκείνους), γιατί χωρίς αυτές δεν μπορεί να υπάρξει ζωή. «Η Γη δεν μας χρειάζεται, εμείς τη χρειαζόμαστε για να ζήσουμε» λέει ενώ εκφράζει την ανάγκη για μεταλαμπάδευση της γνώσης στις επόμενες γενιές, καθώς σημαντικότερο από όλα είναι να σκεφτόμαστε συλλογικά. Σημειωτέον το σύστημα σκέψης που μοιράζονται οι Αρουάκο και οι γειτονικοί τους λαοί αναγνωρίζεται από την UNESCO ως άυλη κληρονομιά της ανθρωπότητας.
Ο Μάμου Κούντσα μιλάει για τις αλλαγές που έχει δει στη φύση από την παιδική του ηλικία έως σήμερα. Όπως περιγράφει με την πάροδο των δεκαετιών άλλαξε η βλάστηση και η συμπεριφορά των ζώων, ακόμη και η κατεύθυνση του οξυγόνου και όλων των αερίων. «Εμείς ευθυνόμαστε. Καταφέραμε να καταστρέψουμε τη Μητέρα Γη. Πρέπει να αναλάβουμε δράση για να ανατρέψουμε την κλιματική αλλαγή» λέει και εξηγεί πως ο ίδιος δεν έχει την απάντηση. Ο ίδιος γνωρίζει μόνο τι μπορούν να κάνουν οι Αρουάκο. Για την αλλαγή της κατάστασης σε παγκόσμιο επίπεδο όπως λέει πρέπει να φροντίσουν οι ισχυροί του κόσμου. «Έχει αλλάξει πολύ το ανθρώπινο πνεύμα. Εκατό χρόνια πριν ήταν πολύ διαφορετικό. Χάσαμε τη σχέση μας με τη Γη και γι’ αυτό χάσαμε την ευτυχία. Αλλοιώσαμε τον τρόπο ζωής μας αναζητώντας την άνεση και αυτό έφερε αλλαγές και στη φύση» λέει ο Μάμου Κούντσα.
Όσο μιλάει, τα υπόλοιπα μέλη της ομάδας, ο Μάμου Καμίλο, η νεαρή Άτι, ο Νοέλ και ο Λουίς Σαλσέδο τον ακούν με προσοχή. Τα λόγια του μεταφέρονται στα ισπανικά και φτάνουν στα αυτιά του κοινού σε ταυτόχρονη μετάφραση στα ελληνικά. Ο Μάμου Καμίλο παίρνει τον λόγο και μιλάει για τον τρόπο που αντιμετωπίζουν οι Αρουάκο το περιβάλλον, καθώς και για την ανάγκη να περάσει η γνώση της κοινότητάς τους στις επόμενες γενιές. Οι Αρουάκο παρά το γεγονός ότι διατηρούν τις παραδοσιακές τους ενδυμασίες και τις προγονικές τους αξίες δεν είναι απομονωμένοι από τον δυτικό κόσμο. Χρησιμοποιούν ρολόγια και έχουν πρόσβαση στην ηλεκτρική ενέργεια μέσω ηλιακών συλλεκτών στις κοινόχρηστες καλύβες τους. Μαθαίνουν από μικροί ισπανικά και κάποιες οικογένειες στέλνουν τα παιδιά τους να σπουδάσουν σε δημόσια πανεπιστήμια που βρίσκονται σε κοντινές πόλεις.
Η Άτι, το νεότερο μέλος της ομάδας που βρίσκεται στην Ελλάδα (27 ετών) μιλάει άπταιστα τα ίκου, καθώς και ισπανικά και αγγλικά. Μετά το τέλος της εκδήλωσης την πλησιάζω για να μάθω πώς είναι για έναν άνθρωπο της ηλικίας της να ζει μεταξύ δύο κόσμων, καθώς έχει σπουδάσει στην Μπογκοτά πολιτικές επιστήμες και είναι Συνήγορος της Νεολαίας των Αρουάκο και περιβαλλοντική ηγέτης, αναγνωρισμένη ως συνιδρύτρια της ΜΚΟ «Κλιματικές Υποτροφίες για τη Λατινοαμερικάνικη Νεολαία». Πέρυσι το Forbes Colombia την αναγνώρισε ως μία από τις 100 πιο σημαντικές γυναίκες της χώρας.
Μου εξηγεί πως η σχέση των Αρουάκο με τη φύση είναι άρρηκτη. Μαθαίνουν να τη σέβονται από μικρά παιδιά. Ακόμη και η επιλογή των ονομάτων τους –όπως π.χ. Μητέρα του Νερού, Μητέρα των Δέντρων– αυτό τους διδάσκει. Με αυτό τον τρόπο οι Αρουάκο δίνουν στα παιδιά τους να καταλάβουν πως έχουν προσωπική ευθύνη για τη διατήρηση το φυσικού περιβάλλοντος. Τη ρωτάω αν τα μέλη της κοινότητάς της έχουν ίσες ευκαιρίες στην εκπαίδευση και την εργασία με τους κατοίκους της Μπογκοτά. «Υπάρχουν περισσότερες ευκαιρίες από παλιά, καθώς έχει γίνει κατανοητό πως οι Αρουάκο κατέχουν ένα είδος γνώσης που μπορεί να φανεί πολύ χρήσιμο σε όλους» εξηγεί και προσθέτει πως οι νέες γενιές έχουν καλύτερη αίσθηση της καταστροφής που συντελείται και είναι έτοιμες να αντιμετωπίσουν το πρόβλημα.
Η εκδήλωση μεταδόθηκε ζωντανά στη Διεθνή Έκθεση Βιβλίου της Μπογκοτά (FILBo), η φετινή διοργάνωση της οποίας είναι αφιερωμένη στον φυσικό κόσμο και τους εναλλακτικούς τρόπους ζωής. Κατά τη διάρκεια της εκδήλωσης ανακοινώθηκε έναρξη μιας συνεργασίας για την αμοιβαία προώθηση τόσο της κολομβιανής όσο και της ελληνικής λογοτεχνίας μεταξύ της FILBo και του Φεστιβάλ ΛΕΑ.
Η επίσκεψη των μελών της κοινότητας των Αρουάκο στην Ελλάδα εντάσσεται στη μεγάλη συζήτηση σχετικά με την κλιματική κρίση, για την αποτροπή της οποίας ωστόσο χρειάζεται μια νομοθεσία σχετικά με το πλαίσιο λειτουργίας των μεγάλων βιομηχανιών. Επίσης, καιρός είναι να θιγεί σε ευρεία κλίμακα το θέμα των σπόρων οι οποίοι εξακολουθούν να παραμένουν στα χέρια πολυεθνικών, καθώς και το θέμα της ιδιωτικοποίησης του νερού, ειδικά σε μια εποχή που λόγω της υπερθέρμανσης του πλανήτη αυτό το ζωτικής αξίας αγαθό μοιράζεται με το δελτίο.
