Η ευρύτερη Αριστερά στη Λατινική Αμερική καβαλά έπειτα από καιρό ένα παλιρροϊκό κύμα που μπορεί να δρομολογήσει προοδευτικές εξελίξεις στην ταλαιπωρημένη από τον νεοφιλελευθερισμό (και τις ΗΠΑ) περιοχή, καθώς και να επανακαθορίσει τους συσχετισμούς μες στο εσωτερικό της πολιτικό φάσμα.
Τα κέρδη της Αριστεράς σε όλη την ήπειρο είναι σημαντικά: στην Ονδούρα εκλέχτηκε η πρώτη γυναίκα πρόεδρος της χώρας, η Σιομάρα Κάστρο, υποσχόμενη να ανατρέψει την πολιτική της μακροχρόνιας διακυβέρνησης της Δεξιάς στη χώρα, ο πρόεδρος της οποίας είναι μπλεγμένος με υποθέσεις διακίνησης ναρκωτικών! Στο Εκουαδόρ, αν και βγήκε πρόεδρος ο πρώην τραπεζίτης Γκιγέρμο Λάσο, ο εκλεκτός του Ραφαέλ Κορέα, Αντρές Αραούς, πάλεψε μέχρι το τέλος, ενώ ακόμη και οι ιθαγενείς έκαναν για πρώτη φορά αξιοπρεπή εκλογική εμφάνιση. Στο Περού ο πρώην δάσκαλος και συνδικαλιστής Πέδρο Καστίγιο νίκησε την Κέικο Φουτζιμόρι, στο πρόσωπο της οποίας οι Περουβιανοί έβλεπαν τη σκληρότητα του καθεστώτος του πατέρα της Αλμπέρτο Φουτζιμόρι, ο οποίος βρίσκεται στη φυλακή για εγκλήματα κατά της ανθρωπότητας. Στη Βολιβία αποκαταστάθηκε η τάξη μετά τη σύλληψη της πραξικοπηματία Ζανίν Ανιές.
Η Βενεζουέλα και η Κούβα
Φυσικά δεν ξεχνάμε τη Βενεζουέλα και την Κούβα που έχουν αριστερά καθεστώτα εδώ και καιρό ούτε τη Νικαράγουα, όπου αν και ο Ντανιέλ Ορτέγα φαίνεται να γλιστρά σε όλο και πιο αυταρχικές ατραπούς, ακόμη θεωρείται αριστερός. Η στροφή αυτή δεν έχει ολοκληρωθεί ακόμη: οι εκλογές σε Βραζιλία και Κολομβία σε λίγους μήνες αναμένεται να βγάλουν αριστερές κυβερνήσεις. Ο Ινάσιο Λούλα ντα Σίλβα που απαλλάχτηκε από τις κατηγορίες διαφθοράς αναμένεται να σαρώσει εναντίον του Ζαΐρ Μπολσονάρο, ενώ οι διαδηλώσεις στην Κολομβία εναντίον της κυβέρνησης του Ιβάν Ντούκε και η άγρια καταστολή –ιδιαίτερα εις βάρος των ιθαγενών στο Κάλι– αναμένεται να βαρύνουν εναντίον του.
Ξεχωριστή περίπτωση αποτελεί ο Γκαμπριέλ Μπόριτς στη Χιλή, ο νεότερος πρόεδρος στην ιστορία της χώρας, ο οποίος φαίνεται να ξεφεύγει από τα στερεότυπα της Αριστεράς όπως τα ξέρουμε μέχρι τώρα.
Το πηγαίνει παραπέρα
Πολλοί εκτιμούν ότι ο Χιλιανός νέος πρόεδρος Μπόριτς ενσαρκώνει την «Αριστερά των millennials», η οποία χτίζει στις ίδιες βάσεις όπως και η παραδοσιακή Αριστερά (τα συνδικάτα και τα σοσιαλιστικά κόμματα), χρησιμοποιώντας όμως άλλες μεθόδους διοίκησης και ενίσχυσης της δυναμικής τους, όπως η χρήση των μέσων κοινωνικής δικτύωσης.
Πολλές αριστερές κυβερνήσεις της περιοχής έδειξαν χαιρεκακία με την εκλογή του Μπόριτς, όμως οι δυνάμεις που τον υποστήριξαν στους δύο γύρους των εκλογών στη Χιλή είναι αρκετά διαφορετικές: από το Κομμουνιστικό Κόμμα μέχρι τους Χριστιανοδημοκράτες η διαφορά είναι μεγάλη. Επίσης, η ρητορική του «μαλάκωσε» από τον πρώτο γύρο στον δεύτερο, αφού έκανε άνοιγμα σε πιο μετριοπαθείς δυνάμεις, όπως οι πρώην πρόεδροι της χώρας Ρικάρντο Λάγος και Μισέλ Μπατσελέτ. Επομένως οι ισορροπίες που πρέπει να κρατήσει είναι πολύ λεπτές. Ο Μεξικανός δημοσιολόγος και πολιτικός Χόρχε Καστανιέδα, γνωστός για τα φιλοαμερικανικά του αισθήματα, εκτιμά ότι ο νεαρός Χιλιανός πολιτικός θα ακολουθήσει διαφορετικό μονοπάτι από τους κλασικούς Λατίνους λαϊκιστές –σύμφωνα με τον ίδιο– πολιτικούς, με τη διακυβέρνησή του να θυμίζει περισσότερο εκείνη ενός Ευρωπαίου σοσιαλδημοκράτη, φέρνοντας ως παράδειγμα τον Φελίπε Γκονθάλεθ της Ισπανίας τη δεκαετία του 1980.
Καλή και κακή Αριστερά
Με την εκλογή του Μπόριτς στη Χιλή ήρθε ξανά στην επιφάνεια η συζήτηση για τα «δύο είδη Αριστεράς» στη Λατινική Αμερική. Στη Δύση είναι διαδεδομένη η συγκεκριμένη πεποίθηση, η οποία ως ιδέα προπαγανδίστηκε από τον Χόρχε Καστανιέδα και έγινε ευρέως αποδεκτή ύστερα από άρθρο του στο «Foreign Affairs» το 2006, τη ναυαρχίδα του αμερικανικού κατεστημένου σχετικά με τις εξωτερικές υποθέσεις. Σε αυτό ο Καστανιέδα υποστηρίζει ότι η επαναστατική προοπτική έχει πεθάνει μαζί με τη Σοβιετική Ενωση και χωρίζει τα αριστερά κινήματα, κάπως χονδροειδώς, σε δύο μεγάλες κατηγορίες: τη «σωστή Αριστερά» («right left», κάνοντας λογοπαίγνιο με τη διπλή έννοια της λέξης «right» που μπορεί να σημαίνει τόσο «σωστός» όσο και «δεξιός») που έχει προσαρμοστεί στη νέα πραγματικότητα και έχει προχωρήσει σε δημοκρατικές εκλογικές μεταρρυθμίσεις μαζί με ένα πραγματιστικό άνοιγμα της οικονομίας στο διεθνές εμπόριο, δείχνοντας τη μεταδικτατορική Χιλή ως παράδειγμα προς μίμηση. Από την άλλη πλευρά είναι η «λάθος Αριστερά», που ενσαρκωνόταν από τους Ούγκο Τσάβες και Φιντέλ Κάστρο, η οποία πρεσβεύει μια κλειστή, εθνικά περιχαρακωμένη οικονομία με μικρό σεβασμό στις αστικές δημοκρατικές διαδικασίες και φανατικά αντιαμερικανική.
«Ροζ πλημμυρίδα»;
Δεν είναι η πρώτη φορά που η Λατινική βιώνει μια έξαρση αριστερών κυβερνήσεων. Στις δεκαετίες του 1990 και του 2000 την περιοχή σάρωσαν διαφορετικά κύματα της λεγόμενης «ροζ πλημμυρίδας», με χώρες όπως η Αργεντινή, η Βραζιλία και η Βενεζουέλα να δείχνουν τον δρόμο για μια στροφή σε πιο φιλολαϊκές πολιτικές μετά τη νεοφιλελεύθερη λαίλαπα που έφεραν αμερικανοκίνητες κυβερνήσεις.
Αναλυτές εκτιμούν ότι η στροφή που συντελείται τα τελευταία περίπου πέντε χρόνια στην περιοχή, παρά το γεγονός ότι είναι γενικά προοδευτική και ερείδεται στις εμπειρίες των λαών από την απορρύθμιση που έφερε ο νεοφιλελευθερισμός, έχει λιγότερο τα χαρακτηριστικά μιας ιδεολογικά φορτισμένης επιλογής και είναι περισσότερο επικεντρωμένη στους νέους ψηφοφόρους που είναι κοινωνικά ευαισθητοποιημένοι. Επίσης, τα θέματα περιβάλλοντος και φεμινισμού προβάλλονται περισσότερο απ’ ό,τι στο παρελθόν.
