Το έργο «Η άνοδος του Αρτούρο Ούι», στο οποίο ο Μπέρτολτ Μπρεχτ αναδεικνύει τους μηχανισμούς που στηρίζουν τον φασισμό, ανεβάζει ο Αρης Μπινιάρης σε ένα νέο χώρο στην Κυψέλη, το θέατρο ARK. Ο Γερμανός συγγραφέας ανασυνθέτει την ιστορία και μεταφέρει τη δράση στο γκανγκστερικό περιβάλλον της Αμερικής του μεσοπολέμου την εποχή της μεγάλης οικονομικής κρίσης που ακολούθησε το κραχ του 1929. Λίγες μέρες πριν από την πρεμιέρα της παράστασης μιλήσαμε με τον Αρη Μπινιάρη για την πολιτική ταυτότητα του έργου και για τους συσχετισμούς με τη σημερινή εποχή.
Τις σας γοήτευσε στη μακάβρια φάρσα του Μπέρτολτ Μπρεχτ «Η μετ’ εμποδίων άνοδος του Αρτούρο Ούι»;
Το γεγονός ότι αναδεικνύει τους μηχανισμούς που στηρίζουν και εκτρέφουν τον φασισμό. Μηχανισμούς τους οποίους δημιουργεί και συντηρεί το ίδιο το σύστημα. Το έργο είναι μια αλληγορία που εξηγεί την άνοδο του Χίτλερ και την εφιαλτική εξάπλωση του φασισμού σε όλη την Ευρώπη. Ο Μπρεχτ παρουσιάζει την άρρηκτη σχέση ενός διεφθαρμένου συνόλου πολιτικών, δημοσιογράφων και επιχειρηματιών με τον αρχηγό των γκάνγκστερ Αρτούρο Ούι (Χίτλερ) και τη συμμορία του. Τα δύο σύνολα προελαύνουν χέρι χέρι, ανοίγοντας τον δρόμο για την άνοδο του νέου δικτάτορα, καθώς βεβηλώνουν το αξιακό σύστημα μιας ολόκληρης πόλης.
Αντιλαμβανόμαστε έτσι πως το απόλυτο κακό δεν πέφτει από τον ουρανό ούτε εμφανίζεται ξαφνικά ένας αιμοσταγής ψυχοπαθής, αλλά ότι έχουμε να κάνουμε με κάτι που μπορεί ανά πάσα στιγμή να επαναληφθεί.
Ο συγγραφέας μεταφέρει τη δράση στο γκανγκστερικό περιβάλλον της Αμερικής του μεσοπολέμου. Με ποιον τρόπο αυτή η επιλογή διαμορφώνει τη δυναμική του έργου;
Ο Μπρεχτ επιχειρεί να στήσει αυτή την αλληγορία και αντιστοιχεί πρόσωπα από τον πολιτικό κόσμο των ναζιστών με πρόσωπα από τον υπόκοσμο. Με αυτή την αντιστοίχιση επιτυγχάνει την άμεση σύνδεση των ναζιστών με ένα σύστημα διαφθοράς, διαπλεκόμενων συμφερόντων, αξιακού εκφυλισμού και εγκληματικών πρακτικών. Και δεν σταματάει εκεί αλλά προχωράει ένα βήμα παραπέρα, καθώς αποτολμά και τη γελοιοποίηση, τον εξευτελισμό των μεγάλων αυτών πολιτικών εγκληματιών βασισμένος στην πεποίθηση πως «οι μεγάλοι πολιτικοί εγκληματίες πρέπει να εξευτελιστούν πέρα για πέρα και κατά προτίμηση με τη γελοιοποίηση. Γιατί δεν είναι καταρχήν μεγάλοι πολιτικοί εγκληματίες, αλλά εκτελεστές μεγάλων πολιτικών εγκλημάτων, που είναι τελείως διαφορετικό».
Θεωρείτε ότι εξακολουθούμε να ζούμε με τον φόβο του φασισμού;
Ναι, ζούμε ακόμη με αυτό τον φόβο. Αρκεί να κοιτάξει κανείς τον παγκόσμιο χάρτη και τις πρόσφατες πολιτικές εξελίξεις. Εδώ έχουμε να κάνουμε με ιδεολογίες, πρακτικές και μεθόδους που είναι ακόμη ενεργές, λανθάνουν και κάποια στιγμή υπό δεδομένες συνθήκες είναι έτοιμες πάλι να αναδυθούν. Τι είναι αυτό που εξακολουθεί να τις τρέφει; Ο Μπρεχτ με το σύνολο του έργου του –και πολύ περισσότερο με το συγκεκριμένο έργο– αναλύει με καίριο τρόπο πώς η διαφθορά βιομηχάνων, πολιτικών, δημοσιογράφων, μεγαλεμπόρων, σε συνδυασμό με διαπλεκόμενα συμφέροντα, δοσοληψίες, σκάνδαλα καθώς και με τον ακραίο εκφυλισμό κάθε ηθικής έχουν ως αποτέλεσμα την εγκαθίδρυση απολυταρχικών εξουσιών που χρησιμοποιούν εγκληματικές πρακτικές και μεθόδους.
Ποια στοιχεία θα καθορίσουν σκηνοθετικά τη δράση; Θα κινηθείτε σε γνωστά μοτίβα ή θα πειραματιστείτε με νέες φόρμες;
Τόσο στο κομμάτι της σκηνοθεσίας όσο και της δραματουργίας, της μουσικής και του εικαστικού περιβάλλοντος έχουμε προσπαθήσει να διατηρήσουμε και να αναδείξουμε τα κινηματογραφικά στοιχεία που διακρίναμε στο έργο. Υπάρχει κινηματογραφικός ρυθμός παρουσίασης των γεγονότων με αποσπασματικές σκηνές, τραγούδια, γεγονότα που διαδραματίζονται ενδιάμεσα. Επίσης αντλούμε αισθητικά στοιχεία από το ιστορικό πλαίσιο της εποχής και προσπαθούμε να τα ενσωματώσουμε με τέτοιον τρόπο ώστε να αναδεικνύεται και το πόσο επίκαιρο είναι.
Με ποιον τρόπο θεωρείτε ότι το θέατρο συνομιλεί με την κοινωνική και πολιτική πραγματικότητα σήμερα;
Στα περισσότερα έργα έχουμε να κάνουμε με αποτυπώσεις αρχετυπικών καταστάσεων. Το άτομο, ο πολίτης, η οικογένεια, η κοινωνία, η χώρα, ο πλανήτης επικοινωνούν σαν ομόκεντροι κύκλοι. Ενα έργο που διαχειρίζεται ένα αμιγώς πολιτικό θέμα έχει ταυτόχρονα και υπαρξιακές προεκτάσεις. Ο κοινωνικός ιστός και ο άνθρωπος είναι σύνολα ετερόκλητων και συγκρουόμενων πραγμάτων τα οποία καλούνται να συγχρονιστούν. Οπότε είτε συλλειτουργούν είτε όχι.
Στο παρελθόν έχετε ασχοληθεί με το θέατρο δρόμου. Τι κρατάτε από εκείνη την εποχή;
Από το θέατρο δρόμου ξεκίνησα να ασχολούμαι επί της ουσίας ενεργά με το θέατρο. Ηταν για μένα ένα είδος σχολής. Τώρα που έχουν περάσει τα χρόνια μπορώ να μιλήσω για μια αίσθηση που με ακολουθεί από τότε. Στον τρόπο που δουλεύαμε –και δουλεύαμε καθημερινά σε επίπεδο άσκησης και θεατρικής έρευνας– υπήρχε αν θες «γκάζι», μια ώθηση προς ένα δικό μας προσωπικό αποτύπωμα. Με πιο απλά λόγια, νιώσαμε ότι μπορούμε να δημιουργήσουμε το θέατρο που μας εκφράζει πραγματικά.