Φαίνεται τελικά πως ακόµη και αυτή η δειλή διαβούλευση που πήγε να ξεκινήσει µε τον Μεγάλο Περίπατο πέρυσι το καλοκαίρι δεν φτούρησε. Υπήρξαν εξαγγελίες πως θα χρησιµοποιηθεί η πειραµατική φάση του έργου για να γίνει αξιολόγησή του και να οργανωθεί ένας συστηµατικός διάλογος µε πολίτες και φορείς του κέντρου, έγιναν µια δυο συναντήσεις και στη συνέχεια έπεσε σιωπή για µήνες. Και ξαφνικά, από το καπέλο βγαίνει πάλι η οδός Πανεπιστηµίου, αυτήν τη φορά κατά έναν ποδηλατόδροµο λιγότερη και κατά λίγα πλατάνια πιο σκιερή.
Έκπληξη προκάλεσε το γεγονός πως η ανακοίνωση της παρέµβασης έγινε από τη δηµοτική αρχή χωρίς αυτή να έχει περάσει καν από το δηµοτικό συµβούλιο. Αυτό δείχνει µια πολύ επικίνδυνη τάση απαξίωσης ενός σηµαντικού δηµοκρατικού θεσµού – µε όλα τα προβλήµατα που αυτός µπορεί να έχει. Ας θυµίσουµε πως στην πρώτη φάση η αντιπολίτευση είχε στηρίξει το έργο, κάτι που της καταλογίζεται ακόµη και από τους επικριτές του. Όµως, µες στο δηµοτικό συµβούλιο υπήρξε µια γόνιµη συζήτηση µε προτάσεις για βελτιώσεις, κάποιες από τις οποίες µάλιστα υιοθέτησε ο δήµαρχος. Γιατί τόση περιφρόνηση για την αντιπολίτευση µες στον δήµο;
Επίσης, είναι µεγάλη κατάκτηση της αρχιτεκτονικής κουλτούρας πως τα τελευταία χρόνια οι µεγάλες παρεµβάσεις στην πόλη γίνονται µέσα από αρχιτεκτονικούς διαγωνισµούς. Στη συγκεκριµένη περίπτωση δεν υπήρξε προκήρυξη διαγωνισµού, αλλά η παρέµβαση βγήκε κατευθείαν µέσα από τις υπηρεσίες του δήµου (αν πράγµατι προέρχεται από αυτές). Οι επιφανείς αρχιτέκτονες που χειροκροτούν τις εξαγγελίες συµφωνούν άραγε µε την υποβάθµιση του θεσµού του διαγωνισµού;
Η άλλη περσινή υπόσχεση της δηµοτικής αρχής ήταν πως η πειραµατική φάση θα χρησιµοποιηθεί για να αξιολογηθεί η παρέµβαση. Αυτό που έχουµε στα χέρια µας αντί για αξιολόγηση είναι κυκλοφοριακά στοιχεία που αφορούν την Πανεπιστηµίου το 2020 και το 2021. ∆εν έχουµε στοιχεία για το ευρύτερο κέντρο, την προσβασιµότητα, τις επιπτώσεις στο εµπόριο, στην κατοικία κ.λπ. Όπως έχουµε πει στο παρελθόν, µια κυκλοφοριακή ρύθµιση δεν έχει µόνο κυκλοφοριακές επιπτώσεις. Με άλλα λόγια, αξιολόγηση δεν υπάρχει.
Όµως, η µεγαλύτερη απώλεια της περασµένης χρονιάς ήταν η περίφηµη διαβούλευση. Ο δήµος είχε πάνω από ένα χρόνο στη διάθεσή του για να την προετοιµάσει όπως έπρεπε, να επιλέξει τους φορείς µε τους οποίους θέλει να µπει σε διάλογο, να βρει τρόπο να στήσει ένα συνεχή και δηµόσιο διάλογο µε τους πολίτες. Η διαβούλευση εδώ δεν αφορά µόνο λεπτοµέρειες όπως αν θα βάλουµε πλατάνια ή ακακίες, αν θα βάψουµε τα παγκάκια πράσινα ή άσπρα – αν και µπορεί να περιέχονται και αυτά. Αυτό που είναι αναγκαίο είναι µια δηµόσια συζήτηση πάνω στο µέλλον του κέντρου, αλλά και το µέλλον της πόλης συνολικά. Ενώ δηλαδή είναι προφανές ότι έχουµε να κάνουµε µε συγκρουόµενα οράµατα για το «ποια πόλη θέλουµε;», αυτή η αντιπαράθεση δεν γίνεται ανοιχτά, αλλά αναγκαζόµαστε να κάνουµε ρεαλιστικές υποθέσεις για να αποφύγουµε τις θεωρίες συνωµοσίας που ακούγονται εδώ κι εκεί. Τι θέλουµε λοιπόν; Θέλουµε κατοικία στην πόλη; Κι αν ναι, για ποιους; Για τα ανώτατα εισοδήµατα; Θέλουµε το χονδρεµπόριο ή να τελειώνουµε µε αυτή την ανατολίτικη συνήθεια; Θέλουµε µια πόλη-καρτ ποστάλ; Και όλα αυτά πρέπει να αποτυπωθούν σε έναν χωρικό προγραµµατισµό και σχεδιασµό µε προβλέψεις για το µέλλον.
Αντ’ αυτού, ο ∆ήµος της Αθήνας επέλεξε να παρακάµψει όλες τις θεσµικές προβλέψεις που είναι εκεί για να προστατεύσουν τη διαφάνεια και τη λογοδοσία: το δηµοτικό συµβούλιο, τον αρχιτεκτονικό διαγωνισµό και τη δηµόσια διαβούλευση. Πατάει δε σε έναν χωρικό σχεδιασµό δεκαετιών που είχε εκπονηθεί σε άλλες εποχές, σε µια άλλη Αθήνα.
Είναι σίγουρο πως το βασικό αντεπιχείρηµα σε όλα αυτά είναι πως πρόκειται για κωλύµατα που καθυστερούν τη διαδικασία και δεν φέρνουν πάντα τα καλύτερα αποτελέσµατα. Ετσι είναι. Αλλά δεν παρακάµπτουµε τους δηµοκρατικούς θεσµούς γιατί έχουν προβλήµατα. Τους βελτιώνουµε.
Βερολίνο, 20 Οκτωβρίου 2021
Ο Άρης Καλαντίδης είναι πολεοδόμος, επισκέπτης καθηγητής Αστικής Διαχείρισης στο Μάντσεστερ
