Στα μέσα κοινωνικής δικτύωσης και όχι μόνο δεν τολμάμε να σκεφτούμε ότι μπορούμε να τα βάλουμε με τον ισχυρό και ξεσπάμε στον ανίσχυρο.
Παρακολουθήσαμε προσφάτως δύο περιπτώσεις απεικόνισης προσώπου που απασχόλησαν τα μέσα κοινωνικής δικτύωσης. Από τη μια έχουμε την εικονογράφηση της Σοφίας Νικολάου με μαγιό στο πλαίσιο ενός άρθρου άποψης και από την άλλη τη memeδοποίηση μιας κυρίας που συμμετείχε σε συγκέντρωση αρνητών της χρήσης μάσκας. Στην πρώτη περίπτωση ένα μέρος της δημόσιας σφαίρας άσκησε έντονη κριτική για σεξισμό, ενώ στη δεύτερη είχαμε απλώς την απόλυτη μπαναλοποίηση της εικόνας ενός κοινού ανθρώπου.
Ας δούμε όμως λίγο καλύτερα τι συνέβη. Ως προς τη Σοφία Νικολάου έχουμε ένα άρθρο άποψης του οποίου το αντικείμενο ήταν οι διακοπές του εν λόγω δημόσιου προσώπου που σύμφωνα με τον αρθρογράφο έγιναν δημοσία δαπάνη. Στο πλαίσιο της εικονογράφησης του συγκεκριμένου άρθρου η Σοφία Νικολάου παρουσιάστηκε με μαγιό και καπέλο –κλομπ αστυνομικού, ενδυμασία που παραπέμπει σαφώς τόσο στο δημόσιο αξίωμά της ως γενικής γραμματέα Αντεγκληματικής Πολιτικής όσο και στο αντικείμενο του άρθρου. Κατόπιν αναπαραγωγής μιας εκτύπωσης του άρθρου στα μέσα κοινωνικής δικτύωσης άρχισε σταδιακά να φουσκώνει ένα κύμα κριτικής που χαρακτήριζε την απεικόνιση της Σοφίας Νικολάου με μαγιό σεξιστική.
Καταλαβαίνω ότι πάρα πολλοί άνθρωποι, τους οποίους γνωρίζω προσωπικά, θίχτηκαν από τη συγκεκριμένη απεικόνιση που ερχόταν σε αντίθεση με την προσωπική τους κοσμοθέαση. Παρ’ όλα αυτά, θα καταλάβαινα απολύτως τη συγκεκριμένη απεικόνιση ως σεξιστική αν γινόταν στο πλαίσιο ενός ρεπορτάζ για τις συνηθισμένες δραστηριότητες της κ. γραμματέα. Ομως στην προκειμένη περίπτωση είχαμε την απεικόνιση ενός ανθρώπου που κάνει καλοκαιρινές διακοπές με την ενδυμασία που είθισται. Τώρα το αν η ενδυμασία με μαγιό είναι a priori σεξιστική, ασχέτως της περίστασης της εικονογράφησης, καλύτερα θα είναι να μην το σκεφτόμαστε καν, γιατί τότε εισερχόμαστε νοητικά σε εποχές νεοπουριτανισμού.
Και ερχόμαστε στην επίμαχη φωτογραφία της ανώνυμης κυρίας που συμμετείχε στη συγκέντρωση κατά της χρήσης μάσκας. Αυτό που στην αρχή ήταν η απεικόνιση από τον φωτογράφο ενός περιστατικού που απασχολεί τη δημόσια σφαίρα αφενός ως ένα γεγονός που θίγει ένα δημόσιο συμφέρον, αφετέρου ως ένα περιστατικό που σκοπίμως γίνεται σε δημόσιο χώρο προκειμένου να αποκτήσει ευρύτερη δημοσιότητα, εξελίχτηκε σε μια άνευ ορίου αναπαραγωγή ενός συγκεκριμένου ενσταντανέ μιας κυρίας που απεικονίζεται να χοροπηδά πάνω από έναν σωρό από μάσκες.
Ενα πρόσωπο που λόγω μιας σχετικά σύντομης χρονικά παρουσίας του σε ένα δημόσιο γεγονός, με σχετικό δηλαδή ενδιαφέρον για την κοινή γνώμη, ξαφνικά απέκτησε «virality» για λόγους που ξεφεύγουν από τον αρχικό λόγο για τον οποίο κρίθηκε ότι η απεικόνισή του μπορεί να γίνει για λόγους δημόσιου συμφέροντος. Και ξεχύθηκε μια ακατάσχετη ροή από memes όπου απεικονίζεται σε σκηνικά μαζί με καγκουρό έως και πάνω στη σκηνή του GNTM.
Ολοι σχεδόν όταν το πρωτοείδαμε μας φάνηκε χαριτωμένο και αστείο. Επειδή προφανώς είναι δόκιμο ως πρακτική. Γιατί είναι μια «θείτσα» με απλοϊκές ιδέες και το «αξίζει». Γιατί στα μέσα κοινωνικής δικτύωσης είναι δόκιμο να λοιδορούμε αυτόν που είναι «διαφορετικός» όταν αυτός θεωρείται «λάθος» από τον κύκλο μας. Αλλά και γιατί στα μέσα κοινωνικής δικτύωσης και όχι μόνο δεν τολμάμε να σκεφτούμε ότι μπορούμε να τα βάλουμε με τον ισχυρό και ξεσπάμε στον ανίσχυρο. Σε μια δημόσια σφαίρα που μέρα με τη μέρα μετατρέπεται σε αρένα. Ή σε ένα τσίρκο με curiosities. Ο καθένας με τις αναφορές του ας διαλέξει. Προσωπικά θα προτιμήσω να απέχω.
Ο Νικόλας Λιόλιος είναι δημοσιογράφος
