Ο υπουργός Υγείας Θάνος Πλεύρης σε δηλώσεις του για τις τραγικές ελλείψεις φαρμάκων στη χώρας μας:
•« Φταίνε οι γιατροί που υπερσυνταγογραφούν» (30.12.2022, σε πρωινή τηλεοπτική εκπομπή του Mega)
• «Φταίει η συμπεριφορά των γονιών που επιτείνει το πρόβλημα επειδή στοκάρουν φάρμακα» (2.1.2023, σε πρωινή τηλεοπτική εκπομπή του Ant1)
• «Φταίνε η Ινδία και η Κίνα για την έλλειψη πρώτων υλών» (2.1.2023, στην ίδια εκπομπή).
Η στάση του Θ. Πλεύρη απέναντι στο μείζον θέμα της έλλειψης ακόμη και απλών φαρμάκων συμφωνεί απόλυτα με το μότο της κυβέρνησης των «αρίστων», που αποποιείται κάθε ευθύνη για τα έργα και τις ημέρες της. Νωπό είναι άλλωστε το κυβερνητικό αφήγημα περί της ατομικής ευθύνης των πολιτών κατά τη διάρκεια της πανδημίας την ώρα που η αποκλειστικά κρατική ευθύνη για δημιουργία ΜΕΘ, ενίσχυση του ΕΣΥ, αύξηση των δρομολογίων των μέσων μαζικής μεταφοράς, μείωση του αριθμού των μαθητών ανά τάξη, συνταγογράφηση των τεστ είχε βγει… τσάρκα στον μεγάλο περίπατο της πρωτεύουσας.
Και στην περίπτωση των φαρμάκων, δυστυχώς, παρά το γεγονός ότι οι φαρμακευτικοί σύλλογοι έκρουαν τον κώδωνα του κινδύνου εδώ και πολλούς μήνες σχετικά με τις ελλείψεις και οι ειδικοί μιλούσαν για έξαρση των ιώσεων που θα προκληθεί από την αφαίρεση της μάσκας, η κυβέρνηση αγρόν ηγόραζε. Το αποτέλεσμα είναι οι πρωτόγνωρες εικόνες που συνεχίζουν να εκτυλίσσονται στα φαρμακεία με τις ουρές των πολιτών και τα άδεια ράφια και με την κατάσταση να βαίνει επιδεινούμενη.
«Πιο εύκολα κερδίζεις λαχείο από το να βρεις εισπνεόμενο για το παιδί σου. Δεν φταίνε οι γονείς, φταίει η πολιτεία που δεν μπορεί να εξασφαλίσει το αίσθημα εμπιστοσύνης ότι δεν θα μείνουν οι άνθρωποι χωρίς φάρμακα» λένε φαρμακοποιοί στο Documento, περιγράφοντας τις τραγικές ελλείψεις στην αγορά και δικαιολογώντας ταυτόχρονα την αγωνία των γονιών που αναζητούν αντιπυρετικά χωρίς πάντα να τα χρειάζονται.
«Ολο και περισσότεροι πολίτες με προβλήματα υγείας προσέρχονται στα επείγοντα των εφημερευόντων νοσοκομείων για αντιμετώπιση επειδή δεν βρίσκουν τα φάρμακά τους στην αγορά» σημειώνει ο πρόεδρος της ΠΟΕΔΗΝ Μιχάλης Γιαννάκος περιγράφοντας την απόγνωση του κόσμου αλλά και την κατάσταση στα νοσοκομεία.
Γνώριζαν και καθυστέρησαν
Ανθρωποι που βρίσκονται στην αγορά φαρμάκου από διάφορα πόστα μιλούν για το πολυσύνθετο αλλά και παγκόσμιο πρόβλημα, αλλά και για τις ιδιαιτερότητες της ελληνικής αγοράς, επισημαίνοντας ταυτόχρονα ότι τα μέτρα που τελικά ανακοινώθηκαν από την πλευρά της κυβέρνησης την περασμένη Τετάρτη λαμβάνονται με μεγάλη καθυστέρηση.
Οπως εξηγούν, η κυβέρνηση γνώριζε εδώ και μήνες τόσο για τις διαχρονικές ελλείψεις της ελληνικής αγοράς –προκύπτουν μεταξύ άλλων και από τις παράλληλες εξαγωγές– όσο και για το πρόβλημα με τις πρώτες ύλες που προέρχονται από την Ινδία και την Κίνα και αφορούν κυρίως φάρμακα που έχουν μεγάλη ζήτηση λόγω της έξαρσης των ιώσεων. Οι αρμόδιοι όμως δεν ήλεγξαν νωρίτερα τα αποθέματα της αγοράς ούτε πάγωσαν τις παράλληλες εξαγωγές στα φάρμακα σε έλλειψη τη σωστή χρονική στιγμή και για το απαραίτητο χρονικό διάστημα.
Ασυδοσία παράλληλων εξαγωγών
Οπως μάλιστα κατήγγειλε ο υπουργός Υγείας επί ΣΥΡΙΖΑ Ανδρέας Ξανθός, τον Ιανουάριο του 2022, πάλι εν μέσω σοβαρών ελλείψεων φαρμάκων στη αγορά, ο Εθνικός Οργανισμός Φαρμάκου (ΕΟΦ) αποφάσισε την πλήρη άρση της προσωρινής απαγόρευσης παράλληλων εξαγωγών που βρισκόταν σε ισχύ μέχρι τότε. Το θέμα είχαν αναδείξει ήδη οι βουλευτές της ΚΟ ΣΥΡΙΖΑ – ΠΣ με ερώτηση στη Βουλή, η οποία ποτέ δεν απαντήθηκε από την πολιτική ηγεσία του υπουργείου Υγείας.
Ο Ανδρ. Ξανθός μαζί με την αναπληρώτρια τομεάρχη Υγείας Δώρα Αυγέρη είχαν υποβάλει αναφορά στον εισαγγελέα του Αρείου Πάγου ότι το ΙΦΕΤ (η κρατική φαρμακαποθήκη, ο ρόλος της οποίας είναι η εισαγωγή φαρμάκων προκειμένου να καλυφθεί η χώρα) εξάγει φάρμακα παρανόμως!
«Τους είχαμε προειδοποιήσει»
Μπορεί λοιπόν ιδιαίτερα το τελευταίο διάστημα οι ελλείψεις σε φάρμακα να αποτελούν πονοκέφαλο για τις κυβερνήσεις παγκοσμίως, ωστόσο η κάθε κυβέρνηση επιλέγει από μόνη της τον τρόπο που θα διαχειριστεί το πρόβλημα, με στόχο να προκαλέσει τις λιγότερες πιθανές δυσκολίες στους πολίτες.
Πολλώ δε μάλλον στην περίπτωση της Ελλάδας η οποία, όπως εξηγούν άνθρωποι που κινούνται στην αγορά του φαρμάκου, λόγω των χαμηλών τιμών αποτελεί πόλο έλξης για τις παράλληλες εξαγωγές, οι οποίες διαχρονικά προκαλούν ντόμινο φαρμακευτικών ελλείψεων στην εγχώρια αγορά. Οπως υποστηρίζουν φαρμακοποιοί, o σωστός έλεγχος της αγοράς για να καταγραφούν τα αποθέματά της την κατάλληλη στιγμή θα μείωνε την ένταση του προβλήματος. Είναι προφανές όμως ότι κάτι τέτοιο δεν έγινε.
«Αυτά τα μέτρα θα έπρεπε να είχαν δρομολογηθεί προτού προκύψει αυτή η άσχημη κατάσταση. Τώρα πλέον είναι πολύ αργά. Επρεπε να είχε ελεγχθεί η αγορά προτού αρχίσουν οι ελλείψεις. Ο Φαρμακευτικός Σύλλογος Αττικής εδώ και τέσσερις μήνες με δελτία Τύπου και με έγγραφα στο υπουργείο έχει επιστήσει την προσοχή ότι υπήρχαν ελλείψεις και πως έρχονται και άλλες. Δεν μας απάντησε κανείς» σχολιάζει ο πρόεδρος του Φαρμακευτικού Συλλόγου Αθηνών Κωνσταντίνος Λουράντος.
«Γνώριζαν για την παρακεταμόλη ότι η Ινδία είχε πάρει μέτρα να μην εξάγει τόσο πολλή πρώτη ύλη επειδή την κρατούσε για την υγεία των πολιτών της. Αρα γνώριζαν ότι θα υπήρχε έλλειψη πρώτης ύλης. Τι μέτρα πήραν γι’ αυτό;» αναρωτιέται.
Ο Κων. Λουράντος εξηγεί στο Documento και τους λόγους για τους οποίους αμφιβάλλει για την αποτελεσματικότητα των μέτρων, σε σχέση και με τις ιδιαιτερότητες της ελληνικής αγοράς: «Ξέρω πολύ καλά ότι πρώτες ύλες θα εξακολουθήσουν να μην υπάρχουν για πολύ καιρό. Ξέρω πολύ καλά ότι οι ελληνικές εταιρείες δυσανασχετούν για τις τιμές των φαρμάκων διότι κάποια φάρμακά τους κοστίζουν πολύ ακριβότερα από όσο αποζημιώνονται από τον ΕΟΠΥΥ, ότι έλεγχος 100% στις φαρμακαποθήκες για εξαγωγική δραστηριότητα δεν μπορεί να υπάρξει, ότι αποταμιεύσεις μπορούν να γίνουν και σε χώρους εκτός φαρμακαποθηκών».
Την ίδια ώρα οι ελλείψεις προσωπικού στους ελεγκτικούς μηχανισμούς αποτελούν ακόμη ένα πρόβλημα. «Ο ΕΟΦ είναι υποστελεχωμένος και δεν μπορεί να κάνει τους ελέγχους τόσο καλά και με την ένταση που θα θέλαμε σχετικά με τις παράλληλες εξαγωγές αλλά και με τα αποθέματα των φαρμακοβιομηχανιών» αναφέρει στο Documento το μέλος του ΔΣ του Φαρμακευτικού Συλλόγου Αττικής Ιωάννης Δαγρές.
Εξηγεί ότι ο νόμος υποχρεώνει τις βιομηχανίες να διατηρούν απόθεμα τριμήνου για όλα τα φάρμακα για λόγους ασφαλείας. Τονίζει όμως ότι «δεν είμαστε σίγουροι αν διατηρούν τα αποθέματα αυτά. Η εικόνα ωστόσο που έχουμε μας κάνει να υποψιαζόμαστε ότι δεν το κάνουν».
Τι είναι οι παράλληλες εξαγωγές
Οι παράλληλες εξαγωγές είναι νόμιμη πρακτική. Συγκεκριμένα αφορούν φάρμακα που έχουν εισαχθεί στη χώρα αλλά δεν παραμένουν εδώ, καθώς εξάγονται προς άλλες χώρες της Ευρώπης, στις οποίες η τιμή τους είναι κατά πολύ ακριβότερη.
«Η πολιτική πολλών ετών στην Ελλάδα για φτηνό φάρμακο έχει οδηγήσει τις πολυεθνικές να μην κατευθύνουν στην πατρίδα μας επαρκείς ποσότητες, αλλά να προτιμούν άλλες ακριβότερες αγορές, με εμφανές κίνητρο την κερδοφορία τους. Αυτό έχει αποτέλεσμα ο Ελληνας ασθενής να δυσκολεύεται και πολλές φορές να μην μπορεί καν να ακολουθήσει την προτεινόμενη γι’ αυτόν αγωγή» εξηγεί η Τζένη Μαυρίδη, μέλος του ΔΣ του Πανελλήνιου Φαρμακευτικού Συλλόγου και γενική γραμματέας του Ομίλου Πειραϊκού Φαρμακευτικού Συνεταιρισμού (ΠΕΙΦΑΣΥΝ).
Οπως επισημαίνει, «δυστυχώς η Ελλάδα, ούσα κατά μέσο όρο η φτηνότερη χώρα στην Ευρώπη, γίνεται πόλος έλξης δραστηριότητας παράλληλων εξαγωγών προς λοιπά κράτη.
Οι εξαγωγές είναι δύο ειδών: αφορούν φάρμακα που πραγματικά βρίσκονται σε περίσσεια –είτε παράγονται στην Ελλάδα είτε εισάγονται σε μεγαλύτερη ποσότητα από την τοπική ανάγκη–, αφορούν όμως και φάρμακα που πραγματικά λείπουν από την τοπική αγορά. Σχετικά με αυτά η κυβέρνηση κατά καιρούς βγάζει κάποιες απαγορευτικές λίστες και έτσι για μια περίοδο διασφαλίζεται παύση των εξαγωγών. Αυτήν τη φορά η λίστα απαγόρευσης είναι αόριστου χρόνου. Τέλος, το κλείσιμο των εταιρειών την περίοδο των Χριστουγέννων επιδεινώνει το πρόβλημα και θέλουμε να ελπίζουμε ότι από την ερχόμενη εβδομάδα θα αρχίσει να ομαλοποιείται η κατάσταση σε κάποιο βαθμό».
«Επαναλαμβανόμενοι έλεγχοι»
Αυτό που ζητούν επανειλημμένα οι φαρμακοποιοί και οι σύλλογοί τους είναι επαναλαμβανόμενοι έλεγχοι της αγοράς, ώστε τα φάρμακα που χρειάζεται ο ελληνικός λαός για να καλύψει τις ανάγκες του να παραμένουν στην Ελλάδα. «Δεν αναπτύχθηκαν σημαντικοί ελεγκτικοί μηχανισμοί από τη μεριά του κράτους ώστε να παρακολουθείται η δραστηριότητα της κάθε φαρμακαποθήκης και να αντιλαμβάνεται άμεσα αν ο σκοπός κατ’ ουσία είναι ο εφοδιασμός της
ελληνικής αγοράς. Aφησε να δημιουργηθούν και να δραστηριοποιούνται φαρμακαποθήκες που μοναδικό στόχο έχουν την εξαγωγική δραστηριότητα… Αυτό είναι ευθύνη της πολιτείας γιατί με βάση τον πληθυσμό μας έχουμε πάρα πολλές φαρμακαποθήκες και με την εξέλιξη της τεχνολογίας, χωρίς καν διά ζώσης ελέγχους, θα μπορούσε οποιοσδήποτε αρμόδιος από το γραφείο του να εξάγει ασφαλή πρώτα συμπεράσματα» καταλήγει η Τζ. Μαυρίδη.
Nόμιμες και παράνομες
«Οποιαδήποτε ενδοκοινοτική διακίνηση προϊόντων γίνεται από πλευράς των φαρμακαποθηκών και μέσω των νόμιμων παράλληλων εξαγωγών μόνο στα προϊόντα που επιτρέπει ο ΕΟΦ δηλώνεται σε πραγματικό χρόνο στον ΕΟΦ και τότε μόνο γίνεται η εξαγωγή» ξεκαθαρίζει η πρόεδρος φαρμαποθηκάριων Ελλάδας Ειρήνη Μαρκάκη.
Οπως υποστηρίζει, κακώς βάλλεται ο κλάδος τους, καθώς «δηλώσαμε τα αποθέματα των φαρμάκων που είναι σε έλλειψη σε ειδική πλατφόρμα του ΕΟΦ, όπως μας ζήτησε το υπουργείο, ώστε όποτε θέλει να μπορεί να μας ελέγξει. Μεγαλύτερη διαφάνεια από αυτή δεν μπορεί να υπάρξει».
Επισημαίνει ωστόσο ότι χρειάζεται προσοχή στις μη νόμιμες εξαγωγές: «Γίνονται από κάποιους επιτήδειους που δημιουργήθηκαν με βάση την εργαλειοθήκη του ΟΟΣΑ, με την οποία τους έγινε εύκολο να στήσουν τέτοιου είδους μαγαζιά και οι οποίοι συλλέγουν φάρμακα από φαρμακεία είτε με γνώση είτε με άγνοια των φαρμακοποιών. Αυτό μπορεί να ελεγχθεί με την υποχρεωτική συνταγογράφηση. Δεν αναφέρομαι στο Depon, το σιρόπι και γενικά στα μη συνταγογραφούμενα φάρμακα, αλλά σε αυτά που αφορούν σοβαρές παθήσεις. Μπορεί να είναι μειωμένες οι ποσότητες που εισάγουν οι εταιρείες και να είναι σε πιθανή έλλειψη. Υποχρεωτικά πρέπει να δίνονται με ιατρική συνταγή φυλασσόμενη, ώστε να μπορεί να ελέγχεται και το φαρμακείο. Πρέπει και οι τρεις κρίκοι της αλυσίδας να ελέγχονται. Οι εταιρείες για το αν κάνουν σωστές εισαγωγές, οι φαρμακαποθήκες για το αν κάνουν σωστά τη δουλειά τους –τους έχουμε δώσει όλα τα μέσα για να μας ελέγξουν– και το φαρμακείο για το αν το φάρμακο που παίρνει ο φαρμακοποιός στα χέρια του καταλήγει στον ασθενή».