Η δημόσια υγεία εξαρτάται από έγκυρες και έγκαιρες πληροφορίες, άμεσα διαθέσιμες σε εθνικό και διεθνές επίπεδο.
Και όμως η κυβέρνηση Μητσοτάκη αρνείται συστηματικά να δημοσιοποιήσει πλήρως τα πρακτικά της Επιτροπής Λοιμωξιολόγων για τον κορονοϊό· τα οποία ωστόσο διαρκώς επικαλείται για να νομιμοποιήσει αμιγώς πολιτικές αποφάσεις. Οι εισηγήσεις των ειδικών αφορούν θέματα όπως ο αριθμός των μαθητών ανά τάξη σε σχολεία και πανεπιστήμια, ο συνωστισμός στα μέσα μαζικής μεταφοράς, αλλά και ο τουρισμός, το πρόχειρο άνοιγμα του οποίου έφερε τις καταστάσεις που προσπάθησε να προλάβει ο σχεδιασμός του Μαρτίου.
Συνιστά η πολιτική απόκρυψης στοιχείων μια πάγια κυβερνητική τακτική; Στις 10 Φεβρουαρίου 2010, ο καθηγητής ιστορίας του πανεπιστημίου του Yale, Frank Snowden, έκανε ένα πείραμα στους φοιτητές του. Στόχος του ήταν να αποδείξει ότι η απόκρυψη στοιχείων αποτελεί πάγια τακτική στη φαρέτρα των πολιτικών για την δημόσια υγεία.
Η ασιατική χολέρα ήταν η πιο φοβερή αρρώστια του 19ου αιώνα. Χτύπησε την Ευρώπη για πρώτη φορά στη δεκαετία του 1830 επανερχόμενη τακτικά με μικρές και συχνές εξάρσεις. Σύμφωνα με τον Παγκόσμιο Οργανισμό Υγείας και έντυπο υλικό της εποχής η τελευταία της εκδήλωση, ήταν στη δεκαετία του 1890. Κι όμως. Η μολυσματική αυτή ασθένεια ξαναεμφανίστηκε το 1911. Επίκεντρό της η Νάπολη και από εκεί ολόκληρη η Ιταλία.
Η Νάπολη δεν ήταν μια τυχαία πόλη. Ύστερα από τη καταστροφική χολέρα το 1884 είχε ανακατασκευαστεί δομικά και είχε «θωρακιστεί» ακριβώς για αποτραπεί τυχόν νέο ξέσπασμα. Όταν το 1911 εκδηλώθηκε νέα επιδημία, το ιταλικό κράτος έκανε τα αδύνατα δυνατά ώστε να μη μαθευτεί. Ιατρικά αρχεία εξαφανίστηκαν, ενημερωτικά έντυπα και φυλλάδια κατασχέθηκαν, και όλα τα ίχνη της επονομαζόμενης «υγειονομικής ηττοπάθειας» συστηματικά σβήστηκαν. Με λίγα λόγια διαγράφηκαν όλα όσα θα μπορούσαν να θεωρηθούν ως παραδοχή του προβλήματος. Ανάμεσά τους και η καλύτερη διαθέσιμη τότε ιατρική θεραπεία που θα μείωνε τη θνησιμότητα από το 50% στο 15%.
Η οργανωμένη αυτή αποσιώπηση ήταν εκτεταμένη. Σε αστυνομικά αρχεία που ήρθαν στην επιφάνεια 60 χρόνια μετά, βρέθηκαν στατιστικές υγειονομικές μελέτες, οι οποίες στέλνονταν στη Ρώμη και επιβεβαίωναν την επιδημία της ασιατικής χολέρας στις επαρχίες της Ιταλίας. Οι νομάρχες, ωστόσο που αποτελούσαν την ανώτατη αρχή των ιταλικών επαρχιών, επέστρεφαν τα στοιχεία αυτά με τη δικαιολογία ότι δεν επρόκειτο για καλές μελέτες, ότι δεν τις ήθελαν και έπρεπε να σταλούν καλύτερες αναφορές.
Αυτά είναι και τα στοιχεία πάνω στα οποία βασίζεται η ιστοριογραφία. Για αυτό δεν φαίνεται να υπάρχει – επίσημα – επιδημικό ξέσπασμα το 1911. Και αναφερόμαστε σε μία χώρα που είχε υπογράψει, το 1903, την Υγειονομική Σύμβαση του Παρισιού η οποία καθιστούσε υποχρεωτική την πλήρη αποκάλυψη εκδήλωσης μολυσματικών ασθενειών. Το ίδιο ισχύει και για τις ΗΠΑ, που είχαν επίσης υπογράψει και γνώριζαν το πρόβλημα, καθώς το επίκεντρο της μαζικής μετανάστευσης Ιταλών στις ΗΠΑ ήταν ακριβώς η Νάπολη, όπου γίνονταν υγειονομικές επιθεωρήσεις πριν τις αναχωρήσεις.
Το αποτέλεσμα ήταν μαζικοί θάνατοι, που θα μπορούσαν να έχουν αποφευχθεί.
Γιατί όμως απόκρυψη; Η Ιταλία του 1911 γιόρταζε τα 50 χρόνια του Risorgimento, της ενοποίησης των ανεξάρτητων κρατών της ιταλικής χερσονήσου στο ενιαίο κράτος της Ιταλίας. Η ανακοίνωση του ξεσπάσματος της χολέρας, εκείνο το διάστημα, θα είχε τεράστιες επιπτώσεις στον τουρισμό, στους εορτασμούς του έθνους και κατ’ επέκταση στην οικονομία, ταυτόχρονα με το πολιτισμικό στίγμα της εμφάνισης μιας μολυσματικής ασθένειας σε ένα δυτικό και προηγμένο – κατά τα άλλα – κράτος.
Σε ένα άλλο – επίσης κατά τα άλλα – προηγμένο και δυτικό κράτος της Μεσογείου, στην Ελλάδα, οι εορτασμοί και οι δράσεις για την επέτειο των 200 χρόνων από την Επανάσταση του 1821, έχουν ξεκινήσει ήδη να προβάλλονται διεθνώς, ταυτοχρόνως με την παρουσίαση της χώρας σαν μίας άλλης «θωρακισμένης» Νάπολης, ενάντια στον Covid-19, τη χολέρα της εποχής μας. Θα κρατήσουν, όμως, οι χοροί;
H Χρυσάνθη Καϊλάρη είναι πολιτικός επιστήμονας
