«Πόλεμος» σε δύο επίπεδα. Το πρώτο κάνει ήδη τον γύρο του κόσμου: Έλληνες και Τούρκοι συνοριοφύλακες εκσφενδονίζουν ένθεν κακείθεν χημικά. Στη μέση πρόσφυγες και μετανάστες ως «πιόνια» στη διεθνή σκακιέρα του προσφυγικού, σε μία προσπάθεια να πάρουν πίσω τις χαμένες ζωές τους. Εικόνες που παραπέμπουν περισσότερο μάχες στα παλαιστινιακά εδάφη. Σίγουρα δε θυμίζουν Ελλάδα, Ευρώπη.
Ακούγονται πυροβολισμοί. Σχεδόν ταυτόχρονα ξεκινά η δεύτερη φάση του «πολέμου». Παραπληροφόρηση. Fake news. Εκατέρωθεν καταγγελίες από τα δύο αντιμαχόμενους στρατούς που «αμύνονται του πατρίου εδάφους» και αντεπιτίθενται με πολιορκητικούς κριούς τα ΜΜΕ. Και σε αυτή την περίπτωση μεγάλοι ηττημένοι αποδεικνύονται οι πρόσφυγες που ονειρεύονται ένα καλύτερο «αύριο» για τα παιδιά τους στην Ευρώπη αλλά και οι κάτοικοι στις ακριτικές περιοχές που μετατράπηκαν ασκαρδαμυκτί σε… εμπόλεμη ζώνη. Με ένα… κλείσιμο του ματιού του Ερντογάν. Επειδή ξαφνικά ο «σουλτάνος» αποφάσισε να δώσει φρούδες υποσχέσεις σε δεκάδες χιλιάδες απελπισμένους ανθρώπους «δείχνοντας» προς τα ευρωπαϊκά σύνορα. Τα ελληνικά σύνορα.
Η Τουρκία, δια στόματος του Ρετζέπ Ταγίπ Ερντογάν, κάνει ανοιχτά λόγο για έναν νεκρό από πυρά Ελλήνων συνοριοφυλάκων. Η ελληνική κυβέρνηση διέψευσε από την πρώτη στιγμή, λέγοντας πως πρόκειται για «τουρκική προπαγάνδα». Άλλωστε, δε θα ήταν η πρώτη φορά καθώς η Άγκυρα γνωρίζει πολύ καλά πώς παίζεται το παιχνίδι των εντυπώσεων. Ωστόσο, εν τοιαύτη περιπτώσει ποια είναι η αλήθεια; Υπήρξε ή όχι θύμα στον Έβρο;
Το documentonews.gr επικοινώνησε με το Παρατηρητήριο Ανθρωπίνων Δικαιωμάτων σε μία προσπάθεια να πέσει περισσότερο φως στην υπόθεση, από έναν ουδέτερο παρατηρητή. Ο Bill Frelick, διευθυντής προσφυγικού προγράμματος του Human Rights Watch, αποδέχτηκε αμέσως το αίτημά μας, αφότου είχε φύγει από τον Έβρο και βρισκόταν στη Λέσβο. Είπαμε πολλά. Άλλωστε, λόγω της προσφυγικής κρίσης έχει βρεθεί ξανά στη χώρα μας και το 2016. Η κουβέντα μας δεν περιορίστηκε μόνο στον Έβρο αλλά μεταφέρθηκε στα νησιά, στα Κέντρα Υποδοχής και Ταυτοποίησης τα οποία παρομοίασε με «κολαστήρια» και για τα κλειστά κέντρα κράτησης, που προωθεί η κυβέρνηση Μητσοτάκη, τα οποία χαρακτήρισε «συνταγή καταστροφής». Από τα «βέλη» του φυσικά δεν ξέφυγε η πολιτική Ερντογάν ενώ άφησε σαφείς αιχμές για το πού καταλήγει η χρηματοδότηση της Ε.Ε. για το προσφυγικό/μεταναστευτικό.
Δείτε επίσης: «Καταπέλτης» το Παρατηρητήριο Ανθρωπίνων Δικαιωμάτων: «Η Ελλάδα παραβιάζει το διεθνές δίκαιο»
Πώς έζησες την πρόσφατη κατάσταση στα σύνορα Ελλάδας – Τουρκίας τον Έβρο
Ερεύνησα μαζικές επαναπροωθήσεις από την Ελλάδα στην Τουρκία το 2008 και παρακολουθούμε εδώ και πολλά χρόνια την κατάσταση στα σύνορα της Τουρκίας με την Ελλάδα, τη Βουλγαρία. Στη Συρία και το Ιράν. Αρκεί να πω ότι οι επαναπροωθήσεις δεν ξεκίνησαν το 2020, ή μόνο από τους Έλληνες συνοριοφύλακες, αλλά φαίνεται να συμβαίνουν πιο ανοιχτά και κατάφωρα τώρα.
Ο Τούρκος Πρόεδρος Ρετζέπ Ταγίπ Ερντογάν υποστήριξε ότι ένας μετανάστης έπεσε νεκρός από πυροβολισμό στον Έβρο. Η ελληνική κυβέρνηση το διέψευσε κατηγορηματικά. Τι γνωρίζετε για αυτό το θέμα;
Αυτή τη στιγμή δεν μπορούμε να επιβεβαιώσουμε το συγκεκριμένο περιστατικό, παρόλο που έχουμε ερευνητές του Human Rights Watch στην τουρκική πλευρά των συνόρων και σύντομα θα εκδώσουμε ανακοίνωση σχετικά με τα ευρήματά μας… Ωστόσο, μια έρευνα των New York Times σχετικά με το περιστατικό που δημοσιεύθηκε στις 10 Μαρτίου αποτελεί ισχυρή απόδειξη ότι οι Έλληνες συνοριοφύλακες ήταν υπεύθυνοι για πυροβολισμούς.
Δείτε επίσης: New York Times: Καταγγελία πρόσφυγα για ύπαρξη μυστικής τοποθεσίας κράτησης στα ελληνοτουρκικά σύνορα στον Έβρο
Αν καταλαβαίνω καλά μου λέτε πως πιστεύετε ή επιβεβαιώνετε ότι ένα άτομο έπεσε νεκρό από Έλληνες συνοριοφύλακες; Στο διαδίκτυο υπάρχουν δεκάδες αναρτήσεις και βίντεο για το θέμα. Ωστόσο, ποια είναι η δική σας άποψη;
Δεν πραγματοποιήσαμε τη δική μας έρευνα για το περιστατικό, αλλά η έρευνα της New York Times δίνει αποδείξεις πως οι Έλληνες συνοριοφύλακες ήταν υπεύθυνοι για πυροβολισμούς. Η έρευνα φαίνεται αξιόπιστη.
Πιστεύετε ότι γίνεται μια προσπάθεια πολιτικής εκμετάλλευσης της προσφυγικής κρίσης;
Τώρα και πάντα. Οι λαϊκιστές αρπάζουν κάθε ευκαιρία να αποβάλλουν τους πρόσφυγες και να τους χαρακτηρίζουν ως κάτι διαφορετικό, κάτι «άλλο». Αυτό τους μετατρέπει σε μια απειλή που φοβόμαστε και αντιστεκόμαστε. Είναι απλοί άνθρωποι, οι οποίοι αναγκάζονται να εγκαταλείψουν την ειρηνική ζωή και τα σπίτια τους, άτομα που έχουν μετατραπεί σε θύματα και με τα οποία θα πρέπει να συμπάσχουμε.
Θα λέγατε πως ότι η στάση της Τουρκίας απέναντι στους πρόσφυγες ήταν λάθος; Ξαφνικά, έδωσε ψεύτικες ελπίδες σε χιλιάδες ανθρώπους ότι θα μπορούσαν να περάσουν στην Ευρώπη, μεταφέροντας επί της ουσίας την πίεση στην Ελλάδα. Ήταν πολιτική απόφαση που στοχεύει σε κάτι άλλο;
Βεβαίως, ο Πρόεδρος Ερντογάν έχει χρησιμοποιήσει τους πρόσφυγες ως διαπραγματευτικά χαρτιά από την αρχή, όπως αποκαλύφθηκε με τη συμφωνία του 2016 μεταξύ ΕΕ και Τουρκίας, και συνεχίζει να το κάνει το 2020. Η Τουρκία φιλοξενεί επίσης τον μεγαλύτερο αριθμό προσφύγων, σε σύγκριση με οποιαδήποτε άλλη χώρα στον κόσμο. Η επανεγκατάσταση των προσφύγων από την Τουρκία στην Ευρώπη ήταν αρκετά μετριοπαθής, ειδικά σε σχέση με τους αριθμούς στη χώρα. Ένα καλύτερο σύστημα κοινής διεθνούς ευθύνης για τους πρόσφυγες θα μπορούσε να είχε οδηγήσει σε μεγαλύτερη συνεργασία από την Τουρκία.
Τη στιγμή αυτή έχετε μόλις φύγει από τον Έβρο και βρίσκεστε στη Λέσβο. Εκεί είχατε μεταβεί ξανά το 2016. Μπορείτε να εντοπίσετε διαφορές;
Όταν βρισκόμουν στη Λέσβο το 2016, σοκαρίστηκα βλέποντας, σε μια χώρα της ΕΕ, τις άθλιες και επικίνδυνες συνθήκες στις οποίες ζούσαν οι πρόσφυγες στο ΚΥΤ της Μόριας και δεν πίστευα ότι η κατάσταση θα μπορούσε να γίνει χειρότερη. Έκτοτε ο αριθμός των προσφύγων που βρίσκονται εκεί έχει τριπλασιαστεί σε πάνω από 20.000 και οι συνθήκες είναι πολύ χειρότερες. Αυτό συμπεριλαμβάνει χειρότερες υγειονομικές συνθήκες, περισσότερη ανασφάλεια, πολύ μεγαλύτερη συσσώρευση πληθυσμού. Την ίδια ώρα, είναι αυξημένη η αίσθηση, μεταξύ των αιτούντων άσυλο, ότι τα αιτήματα τους για προστασία καθυστερούν ή απορρίπτονται άδικα.
Πίσω στο 2015. Η εικόνα του μικρού Αϊλάν να κείτεται νεκρός σόκαρε την υφήλιο. Στην αρχή υπήρξε μεγάλη ευαισθητοποίηση για το μεταναστευτικό/προσφυγικό και ο Αϊλάν έγινε σύμβολο στη μάχη κατά της προσφυγικής κρίσης. Αλλά τελικά, δυστυχώς, δεν αλλάξαν πολλά.
Όπως οποιοσδήποτε άλλος που είδε την εικόνα του Alan Kurdi, η καρδιά μου πήγε σε αυτόν και στους γονείς του. Μόλις επισκέφθηκα τους πρόσφυγες στη Λέσβο, μιλώντας μαζί τους, έναν προς έναν στα καταλύματα τους, σαν πραγματικούς ανθρώπους. Εύχομαι και άλλοι να μπορούσαν να έχουν αυτή την εμπειρία. Αν μπορούσατε να καθίσετε και να συνομιλήσετε μεμονωμένα με αυτούς τους ανθρώπους, δεν θα τους βλέπατε ως «εισροές» ή «αριθμούς», αλλά ως ανθρώπους όπως εσείς ή εγώ.
Τι πιστεύετε για τη στάση των ΜΜΕ στο θέμα της προβολής της παραβίασης των ανθρωπίνων δικαιωμάτων;
Θα προσπεράσω αυτή την ερώτηση…
Έχετε ταξιδέψει ατελείωτα χιλιόμετρα, συναντώντας αναρίθμητους ανθρώπους, έχετε ζήσει μαζί τους, ακούσατε ιστορίες. Δυστυχώς, έχετε έρθει αντιμέτωπος με ανθρώπινα δράματα. Τι ήταν αυτό που δε θα ξεχνούσατε ποτέ;
Ναι, έχω δει δράματα. Εύχομαι οι άνθρωποι να το βλέπουν (σ.σ. την κατάσταση αυτή) λιγότερο ως «κρίση» και περισσότερο μέσα από τον φακό της ανθρωπιάς. Αυτό που δεν θα ξεχάσω ποτέ είναι ότι οι άνθρωποι που συνάντησα δεν διαφέρουν σε τίποτα από τη μητέρα και τον πατέρα μου, τα παιδιά μου και τα εγγόνια μου.
Πώς είναι η καθημερινή ζωή στα ΚΥΤ για παιδιά και γυναίκες;
Τα hotspots θα πρέπει να μετονομαστούν σε κολαστήρια. Είναι δύσκολο να πιστέψει κανείς ότι η ελληνική κυβέρνηση, ως αποτρεπτική στρατηγική δεν κράτησε σκόπιμα τους ανθρώπους στη δυστυχία, ούτε καν να τους παράσχει βασικό καταφύγιο -οι νεοαφιχθέντες πρέπει να αγοράσουν τις δικές τους σκηνές τις οποίες θα καταλύσουν-, αξιοπρεπείς συνθήκες υποδοχής ή ασφάλεια.
Πώς κρίνετε τη στάση της Ευρώπης αναφορικά με τη χρηματοδότηση της Ελλάδας στο ζήτημα των προσφύγων; Πιστεύετε ότι η λύση είναι να δίνονται χρήματα σε άλλες χώρες όπως η Ελλάδα ή η Τουρκία και όχι να τερματιστεί ο πόλεμος στη Συρία και σε άλλες εμπόλεμες χώρες;
Αν ήμουν δημοσιογράφος θα ακολουθούσα τη διαδρομή του χρήματος. Αφού έβλεπα τις άσχημες συνθήκες των hotspot, που χρηματοδοτούνται από την ΕΕ, θα ήθελα να μάθω πού έχουν πάει αυτά τα χρήματα. Είναι δύσκολο να φανταστεί κανείς ότι όλα τα χρήματα της ΕΕ, που προορίζονταν να στηρίξουν τους πρόσφυγες, έχουν χρησιμοποιηθεί σωστά για τον επιδιωκόμενο σκοπό τους.
Οι περισσότεροι στην Ελλάδα συμπάσχουν πραγματικά με το δράμα των Σύριων που αναγκάζονται να εγκαταλείψουν τη χώρα τους, τα σπίτια τους, τις οικογένειές τους για να σώσουν τις ζωές τους. Όμως, κάποιοι άλλοι θεωρούν ως «ύποπτο» ότι, μαζί με τους Σύριους, βρίσκονται μετανάστες από άλλες χώρες. Τι θα θέλατε να απαντήσετε σε αυτούς έχοντας ζήσει πλάι με αυτούς τους ανθρώπους;
Ο χαρακτηρισμός «πρόσφυγας» προορίζεται για ένα σχετικά περιορισμένο σύνολο ατόμων που χρειάζονται διεθνή προστασία. Έτσι, καταρχήν, ένα δίκαιο σύστημα θα καθορίσει ποιος χρειάζεται προστασία και ποιος όχι, αλλά πρέπει επίσης να αναγνωρίσουμε ότι ο ορισμός του πρόσφυγα από τη σύμβαση του 1951 για τους πρόσφυγες είναι πολύ συγκεκριμένος και δεν συμπεριέλαβε καν τη γενικευμένη βία από ένοπλες συγκρούσεις.
Η ΕΕ έχει αναγνωρίσει την ανάγκη ευρύτερης προστασίας αλλά πρέπει επίσης να γνωρίζουμε ότι υπάρχουν και άλλοι παράγοντες μετανάστευσης, όπως οι επιπτώσεις της κλιματικής αλλαγής, που μπορεί να απαιτούν την επανεξέταση της ιδέας για το τι είναι ο πρόσφυγας.
Τέλος, ενώ υπάρχουν μετανάστες που δεν χρειάζονται προστασία, δεν πρέπει να ξεχνάμε ότι είναι άνθρωποι ούτε να απορρίψουμε τους προσωπικούς λόγους, συμπεριλαμβανομένων των οικονομικών, που τους οδηγούν να αναζητήσουν νέες ζωές εκτός των χωρών καταγωγής τους.
Ορθολογικότερες και ομαλότερες πορείες μετανάστευσης εργατικού δυναμικού θα μείωναν τις επικίνδυνες και παράνομες μετακινήσεις ενώ θα ωφελούνταν ενδεχομένως τόσο οι μετανάστες όσο και οι χώρες αποστολής και υποδοχής.
Η ελληνική κυβέρνηση προωθεί τα κλειστά κέντρα για πρόσφυγες και μετανάστες στα ελληνικά νησιά. Οι κάτοικοι της Χίου και της Λέσβου αντέδρασαν έντονα σε αυτή την απόφαση. Ποιες είναι οι σκέψεις σας σχετικά με αυτό; Πιστεύετε ότι τα πράγματα θα γίνουν καλύτερα ή χειρότερα;
Τα κλειστά κέντρα θα ήταν συνταγή καταστροφής. Σκεφτείτε μία χύτρα ταχύτητας με χαλασμένη βαλβίδα ατμού (σ.σ. αποσυμπίεσης).
Τελευταίο αλλά όχι λιγότερο σημαντικό: Πώς θα επιλυθεί η προσφυγική κρίση;
Είναι πραγματικά μια κρίση; Οι αριθμοί, μέχρι στιγμής, είναι πολύ μικρότεροι από ό, τι το 2015. Εάν τα κράτη μέλη της ΕΕ συνεργάζονται μεταξύ τους και παρέχουν μεγαλύτερη υποστήριξη στις χώρες πρώτης υποδοχής, σε πνεύμα αλληλεγγύης και δικαιοσύνης, είμαι πεπεισμένος όλο αυτό είναι διαχειρίσιμο. Από την άλλη πλευρά, αν γίνει λάθος διαχείριση της κατάστασης τότε μπορεί πράγματι να γίνει μια πραγματική κρίση…