Η θρυλική Κουβανέζα τραγουδίστρια των Buena Vista Social Club μιλάει αποκλειστικά στο Documento και την Αφροδίτη Ερμίδη για μουσική και πολιτική.
Πριν από λίγους µήνες άκουγα για χιλιοστή φορά στο YouTube την Οµάρα Πορτουόντο και τον Ιµπραΐµ Φερέρ να ερµηνεύουν µε τη συγκλονιστική, αβίαστη απλότητά τους το «Quizás». Και για άλλη µια φορά σκεφτόµουν ότι πρέπει να πάω στην Κούβα για να ακούσω ζωντανά τη θεϊκή φωνή της. Λίγες ηµέρες αργότερα ανακοινώθηκε η συναυλία της στην Αθήνα (όταν δεν πάει ο Μωάµεθ στο βουνό…).
H Οµάρα Πορτουόντο είναι 89 χρόνων. Αυτό δεν την εµποδίζει να πραγµατοποιήσει την τελευταία –ωστόσο– παγκόσµια περιοδεία της µε τίτλο «Last kiss tour». Η ντίβα των Buena Vista Social Club έχει συνεργαστεί µε πολλούς σηµαντικούς Kουβανούς µουσικούς κατά τη διάρκεια της µακρόχρονης καριέρας της. Η µαγευτική φωνή της µας έχει χαρίσει µοναδικές µουσικές στιγµές ερµηνεύοντας από µπολέρο µέχρι τζαζ και κουβανικό σον και από ρούµπα µέχρι µάµπο και γκουαράτσα.
Οι γονείς που πήραν τη ζωή στα χέρια τους
Η Πορτουόντο γεννήθηκε στην Αβάνα της Κούβας το 1930. Οι γονείς της δεν ήταν τυπικό ζευγάρι. Η µητέρα της Εσπεράνσα Πελάες προερχόταν από πλούσια ισπανική οικογένεια και προκάλεσε σκάνδαλο στην τοπική κοινωνία όταν το έσκασε και παντρεύτηκε έναν µαύρο παίκτη του µπέιζµπολ, τον Μπαρτόλο Πορτουόντο. Ηταν µια γυναίκα που τόλµησε να πάρει τη ζωή στα χέρια της. Τη ρωτώ εάν νιώθει ότι κληρονόµησε αυτήν τη δύναµη από τη µητέρα της. «Μακάρι! Εχω τεράστια ευγνωµοσύνη και αγάπη για τους γονείς µου. Ηταν δυο άνθρωποι εξαιρετικά αποφασιστικοί και γενναίοι και έβαλαν την αγάπη τους πολύ πιο πάνω από τις κοινωνικές συµβάσεις και τις κυρίαρχες προκαταλήψεις. Είναι η αναφορά µου για πολλά πράγµατα στη ζωή. Γενικώς η οικογένειά µου· όπως και η αδερφή µου, ο γιος µου και η ανιψιά µου».
Είναι οι γονείς της αυτοί που της µετέδωσαν την αγάπη για τη µουσική; «Στο σπίτι µου ακούγαµε πολλή µουσική. Οι γονείς µου άκουγαν συνεχώς ραδιόφωνο και µε την αδερφή µου τραγουδούσαµε τραγούδια του Benny Moré, των Trío Matamoros, του Sindo Garay. O πατέρας µου αγαπούσε πολύ τη µουσική. Ακόµη θυµάµαι όταν ήµουν τεσσάρων χρόνων που µου έβαλε να ακούσω το “Veinte años” της Maria Teresa Vera».
Στην ηλικία των 17 χρόνων ξεκίνησε ως τραγουδίστρια της µπάντας Loquibambia, δίπλα στον πιανίστα Φρανκ Εµίλιο και τον κιθαρίστα Aντόνιο Mέντεζ. Το 1950 εντάχτηκε στο χορευτικό σύνολο Las Μulatas de Fuego του θρυλικού καµπαρέ Tropicana στην Αβάνα, ακολουθώντας τη µεγαλύτερη αδερφή της Χαϊντέ. Θα χορέψει σε πολλά θέατρα της Κούβας προτού συµµετάσχει στο κουαρτέτο του Orlando de la Rosa µε το οποίο ταξίδεψε στις Ηνωµένες Πολιτείες και στον Καναδά. Σηµείο-σταθµός ωστόσο στην καριέρα της ήταν το θρυλικό γυναικείο συγκρότηµα Cuarteto d’Aida. «Οι Las d’Aida Quartet δηµιουργήθηκαν το 1953 από την πιανίστρια Αΐντα Ντιέστρο που µε επέλεξε µαζί µε την Ελένα Μπουρκ, τη Μαραΐµα Σεκάντα και την αδερφή µου Χαϊντέ. Η Αΐντα πίστευε ότι θα ήταν πρωτοποριακό το κουαρτέτο να αποτελείται αποκλειστικά από γυναίκες. Στην αρχή ξεκινήσαµε να τραγουδάµε σε κάποια τηλεοπτικά προγράµµατα και να δίνουµε συναυλίες σε διάφορες αίθουσες στην Αβάνα, τραγουδήσαµε µαζί µε τον Νατ Κινγκ Κόουλ στην Tropicana και στη συνέχεια περιοδεύσαµε και στις Ηνωµένες Πολιτείες».
Η τραγουδίστρια των Pink Martini µιλά αποκλειστικά στο Docville του Documento
Η Οµάρα συνέχισε να τραγουδάει µε το κουαρτέτο έως το 1967 οπότε άρχισε να εστιάζει στην ατοµική της καριέρα που θα περιλάµβανε πολυάριθµους δίσκους, εµφανίσεις σε ολόκληρο τον κόσµο, ρόλους σε ταινίες (το 2007 έπαιξε στο µιούζικαλ «Vida» της Lizt Alfonso που παρουσίαζε την ιστορία της σύγχρονης Κούβας µέσα από τα µάτια και τις αναµνήσεις µιας ηλικιωµένης γυναίκας) αλλά και δικές της τηλεοπτικές σειρές.
Κάτι παραπάνω από ένα απλό… Social Club
Και φτάνουµε στο κεφάλαιο της παγκόσµιας µουσικής που ακούει στο όνοµα Buena Vista Social Club και από τη σύνθεση του οποίου δεν θα µπορούσε να λείπει η Πορτουόντο (πρέπει να σηµειώσουµε ότι είναι η µόνη που επιβιώνει από το αρχικό συγκρότηµα). Ηταν το 1996 όταν θρυλικοί Κουβανοί µουσικοί επανασυνδέθηκαν έπειτα από πρόταση του Κουβανού µουσικού Χουάν ντε Μάρκος Γκονσάλες και του Αµερικανού κιθαρίστα Ράι Κούντερ για να αναβιώσουν το Club (µουσική λέσχη) που µεσουρανούσε στην Αβάνα τη δεκαετία του 1940 και να παρουσιάσουν τις µουσικές εκείνες ζωντανά στο Αµστερνταµ και στη Νέα Υόρκη.
Η επιτυχία του άλµπουµ και του οµώνυµου ντοκιµαντέρ (1999) του Βιµ Βέντερς στη συνέχεια «οδήγησαν στο αυξηµένο ενδιαφέρον για τη µουσική παράδοση της Κούβας, στην παγκόσµια αναγνώριση της κουβανέζικης µουσικής. Κανείς από εµάς δεν φανταζόταν ότι εκείνο το πρότζεκτ θα κατέληγε σε κάτι τόσο µεγάλο. Νιώθω πολύ τυχερή και χαρούµενη που συµµετείχα» µου λέει. Αυτό οδήγησε και στους δυο επόµενους δίσκους της, «Buena Vista Social Club presents: Omara Portuondo» (2000) και «Flor de amor» (2004).
H Πορτουόντο, η Κουβανέζα Μπίλι Χόλιντεϊ όπως την έχουν αποκαλέσει, είναι αναµφισβήτητα µια από τις πιο γνωστές Κουβανές καλλιτέχνιδες στον κόσµο, µια πρέσβειρα του πολιτισµού της χώρας της. «Αισθάνοµαι πάρα πολύ περήφανη γι’ αυτό. Ακόµη κοκκινίζω όταν το λέω. Είναι κάτι που µε γεµίζει µε δέος αλλά ταυτόχρονα και µε πολλή υπευθυνότητα γιατί µεταχειρίζοµαι κατά κάποιον τρόπο και µεταδίδω προς τα έξω την κουλτούρα της χώρας µου, την πολιτισµική µας ταυτότητα ως λαού». ∆εν µπορώ να αποφύγω το σχόλιο πάνω στο κοµµουνιστικό καθεστώς της Κούβας που η ∆ύση συνηθίζει να κατηγορεί για φτώχεια και έλλειψη ελευθερίας του λαού, σε αντιπαράθεση µε την εικόνα που διαµορφώνουν όσοι την επισκέπτονται και κάνουν λόγο για έναν λαό χαρούµενο. Ποια είναι η αλήθεια; Μου απαντά διπλωµατικά: «∆εν µπορώ να απαντήσω σε πολιτικές ερωτήσεις. Ο καθένας έχει τη δική του αλήθεια. Aλλά η δική µας κουλτούρα, αυτό που εκφράζουµε µέσω της τέχνης µας, λέει πολλά για το ποιοι είµαστε ως λαός».
Πρόσφατα η αειθαλής τραγουδίστρια κυκλοφόρησε τον δίσκο της µε τίτλο «Omara siempre» (Οµάρα πάντα). «Είναι ένας δίσκος που αγαπώ πολύ γιατί έγινε εξ ολοκλήρου στην Κούβα. ∆ηλαδή ηχογραφήθηκε εδώ και η παραγωγή έγινε µε τη σφραγίδα της Egrem, της εθνικής δισκογραφικής εταιρείας της Κούβας. Είµαι πολύ χαρούµενη και ευγνωµονούσα µιας και ήταν υποψήφιο για το Grammy καλύτερου άλµπουµ παραδοσιακής τρόπικαλ λάτιν µουσικής. Συνεργάζοµαι µε σηµαντικούς τραγουδιστές όπως ο Juan Formell, ο Fito Páez, η Lila Downs, η Diana Fuente η Aymée Nuviola».
Σε ηλικία 89 χρόνων πραγµατοποιεί την τελευταία της παγκόσµια περιοδεία. Καθόλου άσχηµα. «Πρέπει να κάνεις αυτό που αγαπάς, να βάζεις πολλή αγάπη, καλή πρόθεση και αφοσίωση. Αυτό είναι το µυστικό που µε κρατάει ακόµη ενεργή». Τη ρωτώ εάν θα αισθανθεί ποτέ έτοιµη να σταµατήσει αυτή την πορεία. «Μπορεί το “Last kiss” να είναι η τελευταία µου παγκόσµια περιοδεία αλλά είναι σαν να λέω απλώς “hasta pronto” (εις το επαναδείν) µιας και νιώθω ότι έχω ακόµη αρκετές δυνάµεις να συνεχίσω να τραγουδάω. Τώρα είµαι στην Αµερική, αλλά θα επισκεφτώ την Ευρώπη, την όµορφη χώρα σας και την Ασία. Αυτό είναι η κινητήρια δύναµη στη ζωή µου».
*Η συνέντευξη δημοσιεύτηκε στην εφημερίδα Documento
Ντανιέλ Μελίνγκο: “Το τάνγκο είναι το μητρικό μου γάλα” -Συνέντευξη στο Docville