Με μια εκτενή ανακοίνωση η Αρχή Προστασίας Δεδομένων Προσωπικού Χαρακτήρα (ΑΠΔΠΧ) δημοσιοποίησε σήμερα τα αποτελέσματα της έρευνας που διεξήγαγε σχετικά με τις απόπειρες μόλυνσης κινητών τηλεφώνων με το κακόβουλο λογισμικό Predator, αποκαλύπτοντας ότι έχουν σταλεί πάνω από 350 SMS που σχετίζονται με αυτές τις απόπειρες.
Σύμφωνα με την ανακοίνωση της Αρχής, από αυτά τα 350 SMS, τα 220 περιείχαν παραπλανητικό σύνδεσμο ιστού, ενώ τα 120 πιθανολογείται ότι έχουν σταλεί για λόγους δοκιμής προς αταυτοποίητα κινητά προσωρινής, σύντομης χρήσης (“burner phones”).
Διαβάστε επίσης: Σκάνδαλο υποκλοπών: ΕΥΠ και Predator συνδέει η Δικαιοσύνη – Πλήρης δικαίωση του Documento
Μάλιστα η Αρχή έχει ήδη ενημερώσει γραπτά τους κατόχους 92 τηλεφωνικών αριθμών σχετικά με κακόβουλα SMS που έχουν λάβει, στην προσπάθεια των δραστών να επιμολύνουν το κινητό τους τηλέφωνο με το κακόβουλο λογισμικό παρακολούθησης, το οποίο, όπως έχει αποκαλύψει το Documento, έχει χρησιμοποιηθεί εναντίον περισσότερων από 100 πολιτικών, επιχειρηματιών, δημοσιογράφων κ.α..
Η έρευνα της ΑΠΔΠΧ επιβεβαιώνει το αποκαλυπτικό ρεπορτάζ του Documento που από τον Δεκέμβριο του 2022 είχε δημοσιεύσει τις ελληνικές «ουρές» του Predator στις οποίες είχε καταλήξει ύστερα από δημοσιογραφική έρευνα.
Όπως ανέφερε τότε το Documento, «ο διακομιστής (server) παραπέμπει στην Αθήνα και ανήκει στην εγχώρια εταιρεία Enartia Single Member SA, ενώ ο διακριτικός τίτλος του τομέα (domain) είναι top.host. Εκείνο το διάστημα ο παραπάνω οργανισμός ανήκε στη Φραγκούλης Μαούνης & Σία ΟΕ με έδρα το Ηράκλειο Κρήτης, ενώ εξαγοράστηκε τέσσερις μέρες πριν από το κλείσιμο του σάιτ (6/4/2021) από την ολλανδική εταιρεία team.blue».
Το ρεπορτάζ ανέφερε τότε επίσης ότι επιβεβαιώθηκε καθ’ οδόν από την Αρχή Προστασίας Δεδομένων Προσωπικού Χαρακτήρα (ΑΠΔΠΧ), η οποία παραδέχτηκε πως διεξάγει έλεγχο για την εν λόγω ιστοσελίδα.
«Η αρχή επιβεβαιώνει τη διεξαγωγή της συγκεκριμένης έρευνας, η οποία πραγματοποιήθηκε στο πλαίσιο των ερευνητικών και ελεγκτικών ενεργειών της για την υπόθεση των υποκλοπών με βάση τις αρμοδιότητές της. Δεδομένου ότι η έρευνα είναι σε εξέλιξη, δεν μπορεί να ανακοινωθεί κάτι περισσότερο», ανέφεραν τότε στο Documento πηγές της ΑΠΔΠΧ.
Διαβάστε επίσης: Οι ελληνικές «ουρές» του Predator
Αξίζει να σημειωθεί ότι η ΑΠΔΠΧ διαψεύδει την καταγγελία που είχε γίνει τον Ιανουάριο του 2023 και ενέπλεκε την εμφαρμογή για τους εμβολιασμούς κατά του COVID-19 με αποστολές τέτοιων κακόβουλων SMS. Όπως αναφέρει η ανακοίνωση, «ολιγάριθμα μηνύματα SMS φάνηκε αρχικά να σχετίζονται με την ηλεκτρονική εφαρμογή εμβολιασμού της ελληνικής Κυβέρνησης. Η ομάδα ελέγχου της Αρχής διενήργησε επιτόπιο έλεγχο στην εν λόγω εφαρμογή, από τον οποίο διαπιστώθηκε ότι τα παραπλανητικά αυτά μηνύματα δεν εστάλησαν εν τέλει από αυτή την εφαρμογή. Εξετάζοντας τα διαθέσιμα στοιχεία, η Αρχή έκρινε ότι δεν προκύπτει περιστατικό παραβίασης (διαρροής) δεδομένων από τους επίσημους φορείς της διαδικασίας εμβολιασμού».
Σημαντικό είναι επίσης να τονιστεί ότι η Αρχή ανακοίνωσε ότι έχει εκδοθεί απόφαση επιβολής προστίμου σε μία από τις ελεγχόμενες εταιρείες, λόγω μη συνεργασίας με την Αρχή, χωρίς ωστόσο να κατονομάζεται η εταιρεία.
Δείτε επίσης: Η Αρχή Προστασίας Δεδομένων εντόπισε πάνω από 20 στόχους του Predator στην Ελλάδα
Παράλληλα, απαντώντας έμμεσα στην πολιτική αμφισβήτηση της δικαιοδοσίας της να διεξάγει ελέγχους, σημειώνει στην αυτεπάγγελτη έρευνά της που ξεκίνησε τον Ιούλιο του 2022, έχουν συσχετισθεί και καταγγελίες-αναφορές που υποβλήθηκαν από πέντε φυσικά πρόσωπα.
«Η αρμοδιότητα της Αρχής σε τέτοιες περιπτώσεις πηγάζει τόσο από τον Γενικό Κανονισμό Προστασίας Δεδομένων (ΕΕ) 2016/679 (ΓΚΠΔ), όσο και από την ειδική νομοθεσία (e-privacy) για την προστασία των προσωπικών δεδομένων στις ηλεκτρονικές υπηρεσίες», σημειώνεται στην ανακοίνωση.
ΑΠΔΠΧ: Έτσι γίνεται η επιμόλυνση με Predator
Στην εκτενή ανακοίνωση της Αρχής Προστασίας Δεδομένων, περιγράφεται λεπτομερώς η διαδικασία που ακολουθούσαν οι δράστες για να επιμολύνουν μια τηλεφωνική συσκευή με το λογισμικό κάνοντας λόγο για απόπειρες εγκατάστασης «προς πολυάριθμους χρήστες κινητής τηλεφωνίας στην Ελλάδα».
Όπως αναφέρει χαρακτηριστικά, «μια τέτοια απόπειρα πραγματοποιείται μέσω αποστολής μηνύματος SMS προς τον αριθμό κινητού τηλεφώνου ενός αποδέκτη-στόχου. Τα μηνύματα SMS αυτού του είδους περιέχουν σύντομο κείμενο και σύνδεσμο σε ιστοσελίδα, ο οποίος είναι παραπλανητικός, καθώς έχει μεγάλη ομοιότητα με μια πραγματική ιστοσελίδα. Στην περίπτωση κατά την οποία ο αποδέκτης του μηνύματος SMS ενεργοποιήσει τον σύνδεσμο που περιέχεται σε αυτό, επιλέγοντάς τον, τότε λαμβάνει χώρα εγκατάσταση του κατασκοπευτικού λογισμικού στη συσκευή του. Τα μηνύματα SMS έχουν αποσταλεί μέσω υπηρεσιών διαδικτύου (Web to SMS) με χρήση προπληρωμένων καρτών. Επισημαίνεται ειδικά ότι σε αυτά τα μηνύματα SMS διαπιστώθηκε ότι τα στοιχεία του αποστολέα υπήρξαν τροποποιημένα και ότι δεν αντιστοιχούν στον πραγματικό αποστολέα, προκειμένου να παραπλανάται ο παραλήπτης τους για να ενεργοποιεί τον περιεχόμενο σύνδεσμο ιστοσελίδας και με τον τρόπο αυτό να εγκαθίσταται το κατασκοπευτικό λογισμικό».
Ολόκληρη η ανακοίνωση της ΑΠΔΠΧ έχει ως εξής:
Ενέργειες της Αρχής σε σχέση με δραστηριότητες εγκατάστασης και χρήσης κατασκοπευτικού λογισμικού στην Ελλάδα
Η Αρχή κίνησε από τα τέλη Ιουλίου 2022 αυτεπάγγελτη έρευνα σε σχέση με δραστηριότητες εγκατάστασης και χρήσης κατασκοπευτικού λογισμικού στην Ελλάδα, ιδίως σε σχέση με το λογισμικό παρακολούθησης που αναφέρεται ως «Predator». Η Αρχή συσχέτισε κατά την ερευνά της και τις καταγγελίες-αναφορές που υποβλήθηκαν από πέντε φυσικά πρόσωπα.
Η αρμοδιότητα της Αρχής σε τέτοιες περιπτώσεις πηγάζει τόσο από τον Γενικό Κανονισμό Προστασίας Δεδομένων (ΕΕ) 2016/679 (ΓΚΠΔ), όσο και από την ειδική νομοθεσία (e-privacy) για την προστασία των προσωπικών δεδομένων στις ηλεκτρονικές υπηρεσίες. Συγκεκριμένα, οι δραστηριότητες εγκατάστασης και χρήσης λογισμικού παρακολούθησης σε τερματικές συσκευές κινητής τηλεφωνίας χρηστών, εν αγνοία τους, συνιστούν παραβίαση της οικείας νομοθεσίας (άρθρο 4 παρ. 5 του ν. 3471/2006, όπως έχει τροποποιηθεί και ισχύει ‒ ο εν λόγω νόμος μεταφέρει στο εθνικό δίκαιο την οδηγία 2002/58/ΕΚ μετά και την τροποποίησή της από την οδηγία 2009/136/ΕΚ), ενώ και η τυχόν συνακόλουθη συλλογή και επεξεργασία των προσωπικών δεδομένων, τα οποία συλλέγονται από τέτοιο λογισμικό, εμπίπτει εντός του πεδίου εφαρμογής του ΓΚΠΔ, στον βαθμό που τα συλλεγόμενα δεδομένα σχετίζονται με τις ενέργειες ενός συνδρομητή ή χρήστη φυσικού προσώπου (υποκειμένου των δεδομένων).
Η Αρχή συνέστησε ομάδα έρευνας για την εν λόγω υπόθεση και έχει προβεί σε συγκεκριμένες ενέργειες, με βάση τα ευρήματα που προέκυψαν κατά την εξέλιξη της έρευνάς της, στις οποίες συγκαταλέγονται η έκδοση προσωρινών διαταγών για την αναστολή διαγραφής προσωπικών δεδομένων, η διενέργεια ερευνών και επιτόπιων ελέγχων σε ιδιωτικές εταιρείες και δημόσιους φορείς, η συλλογή στοιχείων και πληροφοριών από εταιρείες και φορείς εντός και εκτός Ελλάδας (όπως ενδεικτικά από την Εθνική Αρχή Διαφάνειας (ΕΑΔ), την Ανεξάρτητη Αρχή Δημοσίων Εσόδων (ΑΑΔΕ), το Citizen Lab, την Google, τη Meta, εταιρείες παροχής υπηρεσιών αποστολής μηνυμάτων SMS μέσω διαδικτύου, εταιρείες παροχής υπηρεσιών φιλοξενίας ιστοσελίδων), η έκδοση απόφασης επιβολής προστίμου σε μία από τις ελεγχόμενες εταιρείες, λόγω μη συνεργασίας με την Αρχή, και η ενημέρωση των εισαγγελικών αρχών επί των ευρημάτων στον αντίστοιχο χρόνο εντοπισμού τους.
Με βάση τα έως τώρα στοιχεία, έχει διαπιστωθεί ότι πραγματοποιήθηκαν απόπειρες εγκατάστασης κατασκοπευτικού λογισμικού προς πολυάριθμους χρήστες κινητής τηλεφωνίας στην Ελλάδα. Μια τέτοια απόπειρα πραγματοποιείται μέσω αποστολής μηνύματος SMS προς τον αριθμό κινητού τηλεφώνου ενός αποδέκτη-στόχου. Τα μηνύματα SMS αυτού του είδους περιέχουν σύντομο κείμενο και σύνδεσμο σε ιστοσελίδα, ο οποίος είναι παραπλανητικός, καθώς έχει μεγάλη ομοιότητα με μια πραγματική ιστοσελίδα. Στην περίπτωση κατά την οποία ο αποδέκτης του μηνύματος SMS ενεργοποιήσει τον σύνδεσμο που περιέχεται σε αυτό, επιλέγοντάς τον, τότε λαμβάνει χώρα εγκατάσταση του κατασκοπευτικού λογισμικού στη συσκευή του. Τα μηνύματα SMS έχουν αποσταλεί μέσω υπηρεσιών διαδικτύου (Web to SMS) με χρήση προπληρωμένων καρτών. Επισημαίνεται ειδικά ότι σε αυτά τα μηνύματα SMS διαπιστώθηκε ότι τα στοιχεία του αποστολέα υπήρξαν τροποποιημένα και ότι δεν αντιστοιχούν στον πραγματικό αποστολέα, προκειμένου να παραπλανάται ο παραλήπτης τους για να ενεργοποιεί τον περιεχόμενο σύνδεσμο ιστοσελίδας και με τον τρόπο αυτό να εγκαθίσταται το κατασκοπευτικό λογισμικό.
Κατά τις έρευνές της η Αρχή εντόπισε πάνω από 350 μηνύματα SMS τα οποία σχετίζονται με τις παραπάνω απόπειρες, εκ των οποίων πάνω από 220 περιείχαν παραπλανητικό σύνδεσμο ιστού. Πάνω από 120 μηνύματα πιθανολογείται ότι έχουν σταλεί για λόγους δοκιμής προς αταυτοποίητα κινητά προσωρινής, σύντομης χρήσης (“burner phones”). Η Αρχή έχει ήδη αποστείλει αναλυτική ενημέρωση προς τους συνδρομητές και χρήστες 92 τηλεφωνικών αριθμών οι οποίοι έλαβαν μήνυμα SMS με τα παραπάνω χαρακτηριστικά.
Επισημαίνεται, ειδικά, ότι ολιγάριθμα μηνύματα SMS φάνηκε αρχικά να σχετίζονται με την ηλεκτρονική εφαρμογή εμβολιασμού της ελληνικής Κυβέρνησης. Η ομάδα ελέγχου της Αρχής διενήργησε επιτόπιο έλεγχο στην εν λόγω εφαρμογή, από τον οποίο διαπιστώθηκε ότι τα παραπλανητικά αυτά μηνύματα δεν εστάλησαν εν τέλει από αυτή την εφαρμογή. Εξετάζοντας τα διαθέσιμα στοιχεία, η Αρχή έκρινε ότι δεν προκύπτει περιστατικό παραβίασης (διαρροής) δεδομένων από τους επίσημους φορείς της διαδικασίας εμβολιασμού.
Η Αρχή έχει ενημερώσει και θα συνεχίζει να ενημερώνει τις εισαγγελικές αρχές για τα ευρήματα της έρευνάς της, όσο αυτή είναι σε εξέλιξη. Στην παρούσα φάση, η Αρχή δεν διαθέτει στοιχεία, από τα οποία να είναι δυνατή η ταυτοποίηση συγκεκριμένου υπευθύνου επεξεργασίας (φυσικού ή νομικού προσώπου) για τις δραστηριότητες εγκατάστασης και χρήσης του υπό διερεύνηση κατασκοπευτικού λογισμικού, αλλά επισημαίνει ότι τόσο οι έρευνές της, όσο και η εξέταση της υπόθεσης, βρίσκονται ακόμα σε εξέλιξη.
Επιπλέον, η Αρχή, στο πλαίσιο των αρμοδιοτήτων της που απορρέουν από τον Γενικό Κανονισμό (ΕΕ) 2016/679 για την Προστασία Δεδομένων έχει κινήσει τις διαδικασίες συνεργασίας με τις εποπτικές αρχές άλλων κρατών μελών για τη διερεύνηση της υπόθεσης και τον έλεγχο των εταιρειών και φορέων που ενδέχεται να εμπλέκονται σε αυτή και βρίσκονται εντός Ε.Ε., αλλά εκτός Ελλάδας.
Δείτε επίσης: Από το Predator στην «ομάδα Jorge» η Ελλάδα του Μητσοτάκη