Μετά την πανδημία του κορονοϊού καραδοκεί το «τέρας» της πείνας.
Το 2020 εξελίσσεται εφιαλτικά. Ο νόμος του ντόμινο δεν αφήνει πολλά περιθώρια για αμφισβήτηση: η συνέχεια δεν είναι στρωμένη με ροδοπέταλα. Τουναντίον, μοιάζει στρωμένη με αγκάθια έτοιμα να πληγώσουν και να ματώσουν για ακόμη μία φορά τους πιο αδύναμους, καθώς η πανδημία του κορονοϊού ανοίγει μια σειρά από ζητήματα, με το υγειονομικό σκέλος να φαντάζει ως η κορυφή του παγόβουνου.
Ένα εξαιρετικά σημαντικό σκέλος της επερχόμενης ύφεσης είναι η επισιτιστική κρίση, η πείνα. Κάθε χρόνο κοστίζει τη ζωή σε εκατομμύρια παιδιά αλλά και ενηλίκους, ενώ αναρίθμητα στομάχια γουργουρίζουν την ώρα του ύπνου. «Πάνω από 820 εκατομμύρια άνθρωποι δεν είναι σε θέση να φάνε όταν πεινάνε» δήλωσε χαρακτηριστικά ο γγ του ΟΗΕ Αντόνιο Γκουτέρες.
Ωστόσο οι προβλέψεις για την εξέλιξή της μετά την επέλαση της Covid-19 είναι ακόμη πιο μαύρες, καθώς εκτιμάται πως οι συνέπειές της ίσως οδηγήσουν σε περισσότερα θύματα από όσα άφησε η πανδημία του κορονοϊού, τα οποία έως τώρα ξεπερνούν τις 400.000. Πόσο πιθανό είναι κάτι τέτοιο;
«Πραγματικός κίνδυνος λιμού»
Την απάντηση στο ερώτημα δίνει στο Documento o Τζέιμς Μπέλγκρεϊβ από το Παγκόσμιο Πρόγραμμα Σίτισης του Οργανισμού Ηνωμένων Εθνών (WFP): «Μια “σιωπηλή” πανδημία πείνας είναι έτοιμη να σαρώσει όλο τον κόσμο, σπέρνοντας σπόρους λιμού στο πέρασμά της. Το 2019 υπέφεραν από την πείνα 135 εκατ. άνθρωποι. Λόγω της Covid-19 άλλα 130 εκατ. μπορεί να οδηγηθούν στην ίδια μοίρα εάν η κατάσταση συνεχίσει να επιδεινώνεται, φτάνοντας συνολικά τα 265 εκατ. το 2020».
«Φοβόμαστε τα χειρότερα» παραδέχεται μεταξύ άλλων και προσθέτει: «Πρέπει να διασφαλίσουμε ότι αυτή η υγειονομική κρίση δεν θα μετατραπεί σε επισιτιστική κρίση. Δηλαδή η κοινωνικοοικονομική επίπτωση από την πανδημία, συμπεριλαμβανομένης της απότομης αύξησης της πείνας και των σχετικών θανάτων, είναι πιθανό να είναι πολύ πιο σοβαρή από την ίδια την πανδημία».
Ποιοι κινδυνεύουν περισσότερο
Στην ερώτηση του Documento για το ποιοι πληθυσμοί θα βρεθούν στη δίνη του κυκλώνα ο εκπρόσωπος του WFP σχολίασε: «Πρόκειται για άτομα σε χώρες με χαμηλότερο και μεσαίο εισόδημα που, σύμφωνα με την ανάλυση και την παρακολούθηση του WFP, κινδυνεύουν να βυθιστούν στην πείνα λόγω περιορισμών που σχετίζονται με τον κορονοϊό και επηρεάζουν τις ευκαιρίες εισοδήματος και διαβίωσης».
Συγκεκριμένα, σε εμπόλεμες ζώνες, χώρες με υψηλό δημόσιο χρέος ή άμεση σχέση με τον τουρισμό υπάρχουν περισσότερες πιθανότητες να εκδηλωθεί επισιτιστική κρίση: «Σε χώρες με υψηλή, χρόνια και οξεία επισιτιστική ανασφάλεια και προϋπάρχοντα κλιματολογικά, οικονομικά και κοινωνικοπολιτικά προβλήματα οι μακροοικονομικές επιπτώσεις της Covid-19 θα είναι πιο σοβαρές. Αυτά τα προβλήματα θα μπορούσαν να περιλαμβάνουν την εξάρτηση από τις εξαγωγές όπως το πετρέλαιο, από τις εισαγωγές τροφίμων, από τα εμβάσματα ή τον τουρισμό καθώς και το υψηλό δημόσιο χρέος. Οσα κράτη έχουν αρκετά από τα προηγούμενα θεωρούνται τα πιο ευάλωτα» λέει ο Τζέιμς Μπέλγκρεϊβ. Οταν ζητήσαμε από τον κ. Μπέλγκρεϊβ να γίνει πιο συγκεκριμένος, έδειξε κυρίως προς την Αφρική: «Σκεφτείτε ότι στην Αφρική οι χώρες που είναι εξαρτημένες από την Κίνα, όπως το Μαλάουι ή η Ζιμπάμπουε, ή χώρες με προϋπάρχουσες συγκρούσεις και έντονα φαινόμενα κλιματικής αλλαγής έχουν προβλήματα επισιτιστικής ασφάλειας, όπως η Μπουρκίνα Φάσο ή το Νότιο Σουδάν ή ευάλωτα κράτη με αδύναμα συστήματα υγείας. Είναι επίσης ολοένα και πιο πιθανό ότι η πανδημία θα μπορούσε επίσης να έχει εκτεταμένες επιπτώσεις στην κοινωνικοπολιτική σταθερότητα. Αυτό θα μπορούσε να προκαλέσει νέες ανθρωπιστικές κρίσεις οδηγώντας σε νέους εκτοπισμούς πληθυσμών και αύξηση της ανάγκης για τρόφιμα».
Και στην Ευρώπη φυσικά η κατάσταση μόνο ρόδινη δεν είναι, καθώς οι απολύσεις, οι μειώσεις μισθών και η συρρίκνωση των εισοδημάτων έχουν οδηγήσει εκατοντάδες χιλιάδες κόσμο στα συσσίτια, στις λεγόμενες «ουρές πείνας». Στο επίκεντρο βρίσκονται οι χώρες που επλήγησαν περισσότερο, όπως η Ιταλία, η Ισπανία και η Βρετανία.
«Συγκεκριμένα στην ΕΕ, η Ευρωπαϊκή Επιτροπή πρωτοπορεί στη στρατηγική Farm to Fork που επιδιώκει να επανασχεδιάσει τα συστήματα τροφίμων με βιώσιμο τρόπο, χρησιμοποιώντας νέες τεχνολογίες και καινοτομίες παράλληλα με την ευαισθητοποίηση του κοινού και αυξάνοντας τη ζήτηση για τρόφιμα. Αυτό είναι σημαντικό επειδή στοχεύει στην αύξηση της ανθεκτικότητας των συστημάτων τροφίμων σε κρίσεις όπως η Covid-19» αναφέρει ο Τζέιμς Μπέλγκρεϊβ.
Πιο καταστροφική από τον ιό;
Τη στιγμή που το πρώτο κύμα πανδημίας της Covid-19 φαίνεται να βρίσκεται σε σχετική ύφεση, οι ειδικοί προσπαθούν να σκιαγραφήσουν την επόμενη ημέρα. Ωστόσο η προσέγγιση του WFP δεν αφήνει πολλά περιθώρια αισιοδοξίας.
«Εκτιμούμε», τονίζει ο κ. Μπέλγκρεϊβ, «ότι 30 εκατ. άνθρωποι θα μπορούσαν να πεθάνουν από την πείνα κατά τη διάρκεια της πανδημίας εάν το WFP χάσει τη χρηματοδότησή του ή δεν καταφέρει να προσφέρει βοήθεια. Ο αριθμός αυτός δεν περιλαμβάνει την αύξηση της πείνας λόγω της Covid-19. Αυτά τα 30 εκατ. είναι μεταξύ των 135 εκατ. ανθρώπων με έντονη επισιτιστική ανασφάλεια στον κόσμο. Ζουν σε χώρες και περιοχές που πλήττονται κυρίως από συγκρούσεις, όπως η Υεμένη, το Νότιο Σουδάν, η Σομαλία, και στα στρατόπεδα προσφύγων στο Μπανγκλαντές και στην Ουγκάντα. Είναι οι πιο ευάλωτοι από τους ευάλωτους».
Υπάρχει αρκετό φαγητό για όλους;
Τη στιγμή που αναρίθμητα παιδιά στη Δύση υποφέρουν από παχυσαρκία, κάποια άλλα στις λεγόμενες χώρες του «τρίτου κόσμου» δεν προλαβαίνουν να συμπληρώσουν το 5ο έτος της ηλικίας τους και «σβήνουν» από ασιτία. Γιατί συμβαίνει αυτό; Δεν επαρκεί η τροφή στον πλανήτη; «Έχουμε αρκετά τρόφιμα στον κόσμο για να τραφούν και να χορτάσουν όλοι. Ωστόσο, ο COVID-19 απειλεί να προκαλέσει ένα θανατηφόρο πλήγμα σε κοινότητες που επιβιώνουν οριακά», εξηγεί ο Μπέλγκρεϊβ.
«Σε παγκόσμιο επίπεδο, υπάρχει αρκετό φαγητό για όλους – ωστόσο ένας στους εννέα ανθρώπους εξακολουθεί να κοιμάται πεινασμένος κάθε βράδυ – αυτή είναι η τραγωδία της εποχής μας. Το 1/3 του συνόλου των τροφίμων που παράγουμε κάθε χρόνο χάνεται ή σπαταλάται, αλλά με τόσους πολλούς ανθρώπους σε όλο τον κόσμο να αντιμετωπίζουν την πείνα, πρέπει να βελτιώσουμε τα συστήματα διατροφής μας – και να αλλάξουμε τον τρόπο παραγωγής, αποθήκευσης και κατανάλωσης τροφίμων. Το ζήτημα δεν είναι η έλλειψη (σ.σ. φαγητού) αλλά μάλλον η πρόσβαση – όχι μόνο στις αγορές για την αγορά τροφίμων, αλλά στα μέσα παραγωγής και δημιουργίας εισοδήματος που δίνουν στους ανθρώπους την αγοραστική δύναμη», καταλήγει.