Η εποχή που η κυβέρνηση έξυνε τον πάτο του βαρελιού για να βρει κέρματα και να πληρώσει μισθούς και συντάξεις ανήκει στο παρελθόν.
«Τον Ιανουάριο του 2015 στο ταμείο του ελληνικού κράτους υπήρχαν 1,5 δισ. ευρώ και 3,4 δισ. ευρώ αν βάλουμε και τα αποθεματικά τοπικής αυτοδιοίκησης. Τώρα έχει πάνω από 30 δισ. ευρώ» είπε την Τετάρτη από την ΕΡΤ ο Ευκλείδης Τσακαλώτος, γεγονός που ξύπνησε μνήμες από το πολυτάραχο πρώτο εξάμηνο διακυβέρνησης ΣΥΡΙΖΑ – ΑΝΕΛ.
Ποια ήταν η κατάσταση του ελληνικού κράτους και των βασικών τομέων λειτουργίας του το 2015 και πώς είναι σήμερα; Η σύγκριση είναι καταλυτική διότι συμβαίνουν τα εξής πρωτοφανή:
Τα ταμεία τώρα είναι γεμάτα (περίπου 32-35 δισ. ευρώ), ενώ τότε είχαν μόλις 1,5 δισ. που έφτανε δεν έφτανε για υποχρεώσεις 45 ημερών (χωρίς βεβαίως την εξόφληση δανεικών του ΔΝΤ).
Οι τράπεζες τώρα έχουν εισέλθει σε φάση ομαλοποίησης, Είναι πλήρως ανακεφαλαιοποιημένες, Το 2018 εισέρρευσαν νέες καταθέσεις περίπου 15 δισ. ευρώ και τον Γενάρη του 2019 υπήρχαν 157,7 δισ., από τα οποία το 70% ήταν ιδιωτικές καταθέσεις. Τότε, αρχές του 2015, οι τράπεζες ήταν διαλυμένες από το PSI. Οι δύο ανακεφαλαιοποιήσεις είχαν πάει στον βρόντο και δεκάδες δισ. ευρώ μικρών και μεγάλων επενδυτών, ασφαλιστικών ταμείων και funds είχαν εξατμιστεί. Οι καταθέτες αγωνιούσαν μήπως επαναληφθεί το «κούρεμα» όπως στην Κύπρο και όλα αυτά με τους Αντώνη Σαμαρά και Αδωνη Γεωργιάδη να καλούν τους Ελληνες να βγάλουν τα λεφτά τους εκτός Ελλάδας.
Δεν είναι όμως μόνον αυτά…
Flashback στο 2015
Δεν είναι μυστικό ότι κάποιοι είχαν καλλιεργήσει τις δημοσιονομικές συνθήκες για τη λεγόμενη «αριστερή παρένθεση» ποντάροντας στο εκρηκτικό κοκτέιλ των άδειων ταμείων και της οικονομικής ασφυξίας που θα προκαλούσαν οι δανειστές έναντι της απροθυμίας της κυβέρνησης να κλείσει την αξιολόγηση που εκκρεμούσε από την κυβέρνηση Σαμαρά – Βενιζέλου. Βέβαια, το γεγονός ότι το χαλί του δημοσιονομικού στραγγαλισμού ήταν ήδη στρωμένο αποδεικνύεται και από τις κυνικές ομολογίες ή έμμεσες προτροπές των πρωταγωνιστών της συγκυβέρνησης ΝΔ – ΠΑΣΟΚ.
«Δεν θα χρειαστεί να γίνουν εκλογές, και μόνο με την πιθανότητα της προκήρυξης με αυτά που έχει πει ο κ. Τσίπρας, τότε θα φύγουν τα λεφτά από τις τράπεζες. Δεν θα μείνει ούτε ένα ευρώ» έλεγε ο Αντ. Σαμαράς στα τέλη του 2014 σε βουλευτές του στο εντευκτήριο της Βουλής, με τον Αδωνη Γεωργιάδη να παίρνει τη σκυτάλη της τρομολαγνείας. «Αν ο ΣΥΡΙΖΑ κρατικοποιήσει το Ταμείο Χρηματοπιστωτικής Σταθερότητας, οι τράπεζες θα κλείσουν» ήταν η φράση του εκ ΛΑΟΣ προερχόμενου αντιπροέδρου της ΝΔ σε πρωινή εκπομπή του Mega, η οποία προκάλεσε σάλο και εσωκομματικές έριδες στο «γαλάζιο» στρατόπεδο. Μάλιστα ο Αδ. Γεωργιάδης το είχε προχωρήσει κι ένα βήμα παραπέρα, προαναγγέλλοντας τη μεταφορά των καταθέσεών του στο εξωτερικό. «Θα αφήσω εγώ τα λεφτά μου να τα φάει ο Βαρεμένος;» κινδυνολογούσε.
Ακολούθησε ο εκλογικός θρίαμβος του ΣΥΡΙΖΑ τον Ιανουάριο του 2015 και ο άμεσος σχηματισμός κυβέρνησης με τη συνεργασία των ΑΝΕΛ. Χωρίς περιθώρια για χάσιμο χρόνου, η κυβέρνηση κλήθηκε να μπει στην αρένα της διαπραγμάτευσης προσπαθώντας να ισορροπήσει ανάμεσα στις ετερόκλητες απαιτήσεις των δανειστών και τη νωπή λαϊκή εντολή για οριστική λήξη της λιτότητας και των συνεπειών της. Στο Eurogroup της 20ής Φεβρουαρίου αποφασίζεται η παράταση της δανειακής σύμβασης κατά τέσσερις μήνες, με το Βερολίνο να βάζει νερό στο κρασί του αφού επέμενε στη συνέχιση του προγράμματος. Το e-mail Βαρουφάκη το οποίο συμπεριλάμβανε μέτρα που αφορούσαν την πρόωρη συνταξιοδότηση, τη συνέχιση ήδη δρομολογημένων ιδιωτικοποιήσεων και τη συγχώνευση ασφαλιστικών ταμείων προκαλεί τριγμούς στο εύθραυστο κυβερνητικό οικοδόμημα. Την επομένη η «Καθημερινή» σημειώνει στο πρωτοσέλιδό της ότι το Eurogroup αποφάσισε τη μεταφορά 10,6 δισ. ευρώ από το ΤΧΣ στον EFSF προκειμένου να μην μπορεί η κυβέρνηση να τα αξιοποιήσει «για την κάλυψη των χρηματοδοτικών αναγκών του δημοσίου ή για τη χρηματοδότηση άλλων σχεδίων». Το μαρτύριο της σταγόνας είχε μόλις ξεκινήσει.
Εναν μήνα αργότερα και με τις διαπραγματεύσεις σε πλήρη εξέλιξη γίνεται γνωστό ότι 1,2 δισ. ευρώ του ΤΧΣ έκανε φτερά. Αποδέκτης και πάλι ο EFSF, με την τότε διευθύνουσα σύμβουλο του ταμείου Αναστασία Σακελλαρίου να αναλαμβάνει την ευθύνη χωρίς να παραιτείται. Ετσι ένα ποσό που σήμερα πιθανώς να φαντάζει αμελητέο αλλά τότε ήταν αναντίρρητα αναγκαίο έγινε αντικείμενο διαπραγμάτευσης ενώ θεωρούνταν κεκτημένο της χώρας. Παράλληλα, τα πρώτα δημοσιεύματα περί δημοσιονομικού εκτροχιασμού ή πενιχρής ρευστότητας και ασφυκτικής κατάστασης της αγοράς ήδη πλαισίωναν το ρευστό διαπραγματευτικό σκηνικό εντείνοντας την κοινωνική ανησυχία όσο οι εταίροι και κυρίως ο Ντράγκι κρατούσαν κλειστή τη στρόφιγγα.
Στις 22 Απριλίου το πρωτοσέλιδο του «Εθνους» κάνει λόγο για «εξέγερση δημάρχων για τα αποθεματικά». Η κυβέρνηση, καταβάλλοντας από τα γλίσχρα ταμειακά αποθέματα του κράτους τις δανειακές υποχρεώσεις της χώρας καθώς είχε κληρονομήσει άδεια ταμεία, είχε στραφεί στα αποθεματικά των ΟΤΑ προκειμένου να καλύψει την ανάγκη πληρωμής μισθών και συντάξεων. Λίγες μέρες αργότερα στην πρώτη του μετεκλογική συνέντευξη ο πρωθυπουργός πετά για πρώτη φορά το χαρτί του δημοψηφίσματος, στέλνοντας ένα προμήνυμα για αυτό που εντέλει ανακοίνωσε το βράδυ της 27ης Ιουνίου.
Στα τέλη Μαΐου οι διαπραγματεύσεις με τους θεσμούς συνεχίζουν να έχουν τη μορφή σκληρού πολέμου νεύρων, με την κυβέρνηση να προσπαθεί να αξιοποιήσει τις αντιφάσεις που παράγουν οι παρεκκλίνουσες θέσεις των δανειστών και συγκεκριμένα όσων αντιλαμβάνονταν τις στυγνές διαθέσεις ΔΝΤ – Σόιμπλε. Τότε ο Αλέξης Τσίπρας γνωστοποιεί στον υπουργό Οικονομικών των ΗΠΑ ότι η Ελλάδα δεν θα καταβάλει τη δόση που οφείλει στο ταμείο εάν στις τελικές διαπραγματεύσεις που θα ακολουθούσαν δεν έβγαινε λευκός καπνός. Στις 3 Ιουνίου η συνάντηση Τσίπρα – Γιούνκερ καταλήγει σε απόλυτη αποτυχία εξαιτίας των σκληρών μέτρων που προτείνουν οι πιστωτές. Οι διαβουλεύσεις εντατικοποιούνται και το σκηνικό πλέον μοιάζει με διαπραγματευτική σχοινοβασία. Εξίσου άκαρπες αποδεικνύονται και οι συζητήσεις Τσίπρα με Ολάντ και Μέρκελ στις Βρυξέλλες, με τον Γιάννη Στουρνάρα να διαδραματίζει τον ρόλο που τόσο καλά γνωρίζει: αυτόν του υποβολέα της «τρόικας εσωτερικού» που έρχεται να βάλει λάδι στη φωτιά του Grexit. Ειδικότερα, στις 17 Ιουνίου «Τα Νέα» κυκλοφορούν με τίτλο «Χρεοκοπία εντός ευρώ δεν υπάρχει», ο οποίος βασίζεται σε έκθεση νομισματικής πολιτικής από την Τράπεζα της Ελλάδος.
Εν συνεχεία το ΔΝΤ δίνει τη χαριστική βολή στις διαπραγματεύσεις κόβοντας το νήμα. Ο Αλ. Τσίπρας επιστρέφει στην Αθήνα από τις Βρυξέλλες και ανακοινώνει τη διεξαγωγή δημοψηφίσματος με ερώτημα την αποδοχή ή μη του τελεσίγραφου Γιούνκερ. Ταυτόχρονα οι τράπεζες –λίγους μήνες πριν είχαν περάσει stress tests– κλείνουν, με το στρατηγείο των Βρυξελλών να εντείνει τον εκβιασμό πολιτών και κυβέρνησης. Ακολουθούν τα capital controls και όσα έγραψε στη συνέχεια η γραφίδα της Ιστορίας.
Επιστροφή στο μέλλον
Η ανεργία από 28,5% το 2014 έπεσε στο 18% το 2019. Ο κατώτατος μισθός από 581 ευρώ αυξήθηκε στα 650 ευρώ (11%) το 2019, ενώ ο αυτός των νέων κάτω των 25 ετών από 510,95 ευρώ το 2014 είναι σήμερα 650 ευρώ (+27%). Σε ό,τι αφορά την κοινωνική πολιτική, οι δαπάνες το 2014 ήταν μόλις 0,4% του ΑΕΠ (700 εκατ. ευρώ) και το 2019… 2% (3,6 δισ. ευρώ). Οι δαπάνες για την παιδεία από 4,6 δισ. ευρώ το 2014 ανέβηκαν στα 5,394 δισ. ευρώ το 2015, ενώ στον τομέα της έρευνας – καινοτομίας τα κονδύλια διπλασιάστηκαν, από 0,6 δισ. ευρώ το 2015 σε 1,3 δισ. ευρώ το 2018.
Ολα αυτά είναι απλώς μια ενδεικτική επιλογή. Κυρίως όμως τώρα υπάρχει ένας αξιόπιστος προϋπολογισμός που εφαρμόζεται και αφήνει 6,5 δισ. ευρώ πρωτογενές πλεόνασμα τον χρόνο, γεγονός που σημαίνει ότι το χρέος όχι μόνον δεν αυξάνεται αλλά δημιουργούνται προϋποθέσεις για τη μείωσή του. Τότε –το 2012-2014– ελέω Στουρνάρα και Χαρδούβελη αλλά και ΔΝΤ, οι προβλέψεις για τα ελλείμματα και το ΑΕΠ έπεφταν 3, 4 και 7 μονάδες έξω τον χρόνο. Τώρα πραγματοποιούνται με χειρουργική ακρίβεια.
Αντί επιλόγου
Η σύγκριση των δύο περιόδων είναι καταλυτική για τα δημόσια οικονομικά σε όλους τους τομείς. Μια διαλυμένη στην κυριολεξία οικονομία ξαναστάθηκε στα πόδια της. Τα όσα παρατέθηκαν είναι μόνον ενδεικτικά. Υπάρχουν πολλοί ακόμη τομείς με εμβληματική σημασία και κυρίως αυτός που αφορά την αναδιάρθρωση του χρέους και τον περίφημο «καθαρό διάδρομο» για την επόμενη δεκαετία.
Η επόμενη κυβέρνηση:
• Δεν έχει να ξεπληρώσει χρέη για όλη τη θητεία της.
• Μπορεί να δανείζεται για δέκα και πλέον χρόνια με επιτόκια κάτω από 3% (το 2015 δεν μπορούσε ούτε με 9%)
• Δεν έχει τους «κορσέδες» των μνημονίων να καθορίζουν την πολιτική της και κυρίως έχει γεμάτα τα κρατικά ταμεία χάρη στην πολιτική της κυβέρνησης ΣΥΡΙΖΑ.
Υγεία: Ενα εξαιρετικό παράδειγμα
Αξίζει τον κόπο να δει κανείς αναλυτικά την οικονομική κατάσταση στον χώρο της υγείας, έναν τομέα-σηματωρό για τον χαρακτήρα της εφαρμοζόμενης πολιτικής αλλά και δείγμα γραφής για τη διαχείριση των οικονομικών του κράτους. Ας ξαναμιλήσουν οι αριθμοί και τρεις ενδεικτικοί πίνακες για την οικονομική κατάσταση στα νοσοκομεία και εν γένει στον δημόσιο τομέα της υγείας, ο οποίος όπως φαίνεται τα πηγαίνει αρκετά καλά παρά το γεγονός ότι άνοιξε τις πόρτες του σε 2,4 εκατομμύρια ανασφάλιστους. Από 934 εκατ. ευρώ έλλειμμα το 2015, το 2016 η εικόνα ανατράπηκε και από τότε είναι συνεχώς θετική.
Τα ληξιπρόθεσμα χρέη των νοσοκομείων και του ΕΟΠΥΥ, που αθροιστικά στα τέλη του 2014 έφταναν το 1,8 δισ. ευρώ, τώρα έχουν συρρικνωθεί μόλις στα 480 εκατ. ευρώ (Δεκέμβριος 2018). Αλλά και τα χρήματα που ρέουν πλέον από τα πλεονάσματα των ταμείων προς τα νοσοκομεία του ΕΣΥ έχουν σχεδόν εξαπλασιαστεί.
