Η_x000D_
Σουηδία διαθέτει σήμερα 178 δισεκατομμυριούχους, 22 περισσότερους από το 2015._x000D_
Μαζί κατέχουν πάνω από το διπλάσιο του ετήσιου προϋπολογισμού του σουηδικού_x000D_
κράτους.
Η απάντηση στο εύλογο ερώτημα «πώς τα κατάφεραν» είναι απλή: εκμεταλλεύτηκαν αφενός τις ιδιωτικοποιήσεις της δημόσιας περιουσίας και αφετέρου τις ανισότητες που δημιούργησε στην αγορά εργασίας η εφαρμογή της νεοφιλελεύθερης πολιτικής που ακολουθεί η χώρα τα τελευταία είκοσι χρόνια.
Αυτές τις ανισότητες προσπαθούν πλέον να μειώσουν οι Σουηδοί καθώς καθίσταται σαφές ότι βασικός, για ορισμένους ο βασικότερος, συντελεστής για μακροχρόνια και βιώσιμη ανάπτυξη είναι η ισότητα των πολιτών – και μάλιστα η εργασιακή ισότητα αντρών και γυναικών.
Το επιβεβαιώνουν εκθέσεις διεθνών οργανισμών, όπως ο Οργανισμός Οικονομικής Συνεργασίας και Ανάπτυξης (ΟΟΣΑ) και οργανώσεις όπως η Oxfam, η διεθνής συνομοσπονδία που στοχεύει στη μείωση της παγκόσμιας φτώχειας και της κοινωνικής αδικίας.
Στο όνομα της λιτότητας και της κρίσης
Ομως ο δρόμος για την εργασιακή ισότητα αντρών και γυναικών στον πλανήτη, ειδικότερα στην Ευρωπαΐκή Ενωση (ΕΕ) είναι μακρύς και ανηφορικός. Ενώ οι γυναίκες ήταν ήδη αδικημένες, κατακτήσεις δεκαετιών θυσιάζονται στον βωμό της λιτότητας και με το πρόσχημα της κρίσης.
«Η απουσία των γυναικών από την αγορά εργασίας αποτελεί κοινωνική απώλεια» δήλωσε η επικεφαλής του Διεθνούς Νομισματικού Ταμείου Κριστίν Λαγκάρντ, αναφερόμενη σε έκθεση της Ευρωπαϊκής Ενωσης, με στοιχεία του 2013, σύμφωνα με την οποία οι ανισότητες στην αγορά εργασίας στέρησαν από τα ευρωπαϊκά ταμεία 350 δισεκατομμύρια ευρώ.
Στο Γκέτεμποργκ, στη βιομηχανική καρδιά της Σουηδίας, η δήμαρχος κατέστησε την αντιμετώπιση των ανισοτήτων κορυφαία προτεραιότητα όπως και την αναβίωση του λεγόμενου «λαϊκού σπιτιού». Το «λαΐκό σπίτι» ήταν ένα σχέδιο με ιδανικά χαρακτηριστικά: να δουλεύουν ισότιμα και οι δύο γονείς, να συνταξιοδοτούνται επαρκώς οι ηλικιωμένοι, να έχουν υψηλής ποιότητας εκπαίδευση τα παιδιά, να βασιλεύει το κράτος πρόνοιας κ.λπ.
Η ισότητα των φύλων, η πρόσβαση των γυναικών στην αγορά εργασίας και οι παροχές για την ενίσχυση της μητρότητας ήταν από τους θεμέλιους λίθους στην οικοδόμηση του «λαϊκού σπιτιού» που πέτυχαν οι σοσιαλδημοκρατικές κυβερνήσεις που βρίσκονται στο τιμόνι της χώρας για 81 από τα τελευταία 100 χρόνια.
Οι πλούσιοι του Γκέτεμποργκ ζουν περισσότερο
Ομως το χάσμα μεταξύ πλουσίων και φτωχών έχει σχεδόν τετραπλασιαστεί στο Γκέτεμποργκ τα τελευταία είκοσι χρόνια. Ανθρωποι που κατοικούν σε εύπορες περιοχές ζουν εννέα χρόνια περισσότερο από ό,τι σε φτωχότερες της ίδιας πόλης. Επίσης η διαφορά ετήσιου εισοδήματος ανά οικογένεια μεταξύ πλούσιων και φτωχών περιοχών ξεπερνά τις 60.000 ευρώ.
«Για πολλά χρόνια υλοποιούμε αποσπασματικά σχέδια για την επίλυση των ανισοτήτων. Διαθέτουμε χρήματα για κάποιο πρόγραμμα, στη συνέχεια τα χρήματα τελειώνουν και το έργο σταματά. Τώρα η κεντρική ιδέα του “λαϊκού σπιτιού” και του “Γκέτεμποργκ της ισότητας” δεν είναι τα μικρά έργα αλλά ένα ολοκληρωμένο πρόγραμμα για την ισότητα των δύο φύλων και τις δυνατότητες συμμετοχής όλων σε όλα τα επίπεδα» δήλωσε στη βρετανική εφημερίδα «Guardian» η δήμαρχος του Γκέτεμποργκ Ανν Σοφί Χέρμανσον. Το Γκέτεμποργκ θα βρεθεί στο ευρωπαϊκό προσκήνιο τον προσεχή Νοέμβριο, όταν οι ηγέτες της ΕΕ θα συναντηθούν σε ειδική σύνοδο κορυφής με θέμα τις «δίκαιες θέσεις εργασίας και την ισομερή ανάπτυξη».
«Η Σουηδία είναι ο παγκόσμιος ηγέτης στην αντιμετώπιση των ανισοτήτων, αν και καμία χώρα δεν έχει κάνει όσα θα μπορούσε να κάνει» αναφέρεται σε έκθεση της Oxfam που δημοσιεύτηκε στις αρχές της εβδομάδας. Την ίδια στιγμή ο ΟΟΣΑ ανακοίνωσε ότι στον πάλαι ποτέ παράδεισο της σοσιαλδημοκρατίας «η ταξική και κοινωνική ανισότητα αυξάνεται περισσότερο από κάθε άλλη χώρα του κόσμου». Το ζήτημα της ισότητας αναμένεται ότι θα δώσει τον τόνο στις βουλευτικές εκλογές που θα γίνουν στη Σουηδία το φθινόπωρο του 2018.
ΣΥΝΕΝΤΕΥΞΗ : Κάισα Εκις Εκμαν, Δημοσιογράφος και συγγραφέας: «Ο νεοφιλελευθερισμός πέταξε στα σκουπίδια αυτό για το οποίο εδώ στη Σουηδία ήμασταν υπερήφανοι»
«Όταν ήρθα στην Ελλάδα, μου έκανε εντύπωση το πώς οι ίδιες αλλαγές έγιναν σε σας με το επιχείρημα: “Δεν έχουμε άλλη επιλογή”. Στη Σουηδία οι πολιτικοί μας έλεγαν: “Το κάνουμε για να έχετε την ελευθερία της επιλογής”. Έτσι ξεπουλήθηκαν υπηρεσίες ηλεκτρικού ρεύματος, τηλεφωνίας, σχολεία, ιατρικές υπηρεσίες, φαρμακεία, σιδηρόδρομοι και η φροντίδα των ηλικιωμένων, ακόμη και οι συντάξεις».
«Θέλω να προειδοποιήσω την Ελλάδα και τις άλλες χώρες: μην ακολουθήσετε το παράδειγμα της Σουηδίας. Κρατήστε τη δημόσια περιουσία, τις δημόσιες υπηρεσίες και το κράτος πρόνοιας που έχετε» ήταν μία από τις δυναμικές απαντήσεις της Κάισα Εκις Εκμαν, στη συνέντευξη που παραχώρησε στο Documento για την ισότητα των πολιτών και το κράτος πρόνοιας στη χώρα της. Η Κάισα Εκις Εκμαν είναι Σουηδή δημοσιογράφος και συγγραφέας. Ενα από τα βιβλία της «Κλεμμένη άνοιξη» έχει μεταφραστεί και στα ελληνικά και κυκλοφορεί από τις εκδόσεις Κέδρος.
Το θέμα των ανισοτήτων είναι και πάλι επίκαιρο στη Σουηδία. Γιατί;
Ύστερα από μακρά χρονική περίοδο κατά την οποία η Σουηδία ήταν παγκοσμίως μία πρωτοπόρα χώρα στο συγκεκριμένο θέμα, σε όλους τους τομείς η ανισότητα αυξάνεται με τους ταχύτερους ρυθμούς σε ολόκληρο το δυτικό κόσμο. Οταν το 2014, μελέτη του ΟΟΣΑ έδειξε ότι το φτωχότερο 10% των κατοίκων της δεν είδε καμία βελτίωση στη ζωή του τα τελευταία είκοσι χρόνια, ενώ το πλουσιότερο 10% αύξησε το εισόδημά του κατά 80%, η συζήτηση ξεκίνησε για τα καλά. Ομως, η μελέτη επιβεβαίωσε αυτό που βιώνουν οι περισσότεροι: ότι ο νεοφιλελευθερισμός πέταξε στα σκουπίδια αυτό για το οποίο εδώ στη Σουηδία ήμασταν υπερήφανοι.
Θεωρείς ότι η χώρα σου μπορεί να ξαναγίνει πρότυπο κοινωνικού κράτους για τις υπόλοιπες ευρωπαϊκές χώρες;
Η Σουηδία εξακολουθεί να έχει ένα καλά αναπτυγμένο κράτος πρόνοιας. Εχουμε περισσότερο από έναν χρόνο γονική άδεια, ημερήσια φροντίδα για όλους, βοήθεια για τα άτομα με αναπηρία, δωρεάν παιδεία, δωρεάν σχολικά γεύματα και ιατρική περίθαλψη. Αλλά δεδομένου ότι από τη δεκαετία του ’90 συστηματικά μειώνονται διάφορες παροχές, σήμερα οι τρύπες στην πρόνοια είναι μεγάλες. Πάνω απ’ όλα, έχουν αφήσει ιδιωτικές εταιρείες να επωφελούνται από τα χρήματα των φορολογουμένων. Για παράδειγμα ο οποιοσδήποτε μπορεί να ανοίξει σχολείο και να επιδοτηθεί από το κράτος. Στη συνέχεια μπορεί να ασκήσει την επιχειρηματική του δραστηριότητα παρέχοντας όσο το δυνατόν πιο φθηνές υπηρεσίες, με τον ελάχιστο αριθμό εκπαιδευτικών και υλικού, και το κέρδος του να το μεταφέρει σε φορολογικούς παραδείσους, όπως τα νησιά Κέιμαν. Αυτό κάνει τα χρήματα να εξαφανίζονται. Πολλά ιδιωτικά σχολεία έχουν χρεοκοπήσει και όταν οι μαθητές πάνε μια μέρα στο σχολείο βλέπουν ένα σημείωμα στην πόρτα: «Το σχολείο έκλεισε για πάντα.» Ο ιδιοκτήτης έχει εξαφανιστεί και δεν μπορούν να βρεθούν ούτε οι βαθμοί των μαθητών.
Πού μπορεί να οδηγήσει αυτό;
Στη Σουηδία η νεοφιλελεύθερη αλλαγή του συστήματος πραγματοποιήθηκε χωρίς καμία απολύτως πίεση από το εξωτερικό. Εμείς δεν είχαμε καμία τρόικα που να μας αναγκάσει να το κάνουμε. Η οικονομική κατάσταση της χώρας δεν ήταν κακή. Ωστόσο τόσο οι Σοσιαλδημοκράτες όσο και οι Συντηρητικοί, με την πολιτική που εφαρμόζουν αυξάνουν τις ανισότητες πουλώντας τη δημόσια περιουσία σαν να είναι κοινά περιουσιακά στοιχεία αν και οι περισσότεροι άνθρωποι στη Σουηδία δεν το θέλουν. Οταν ήρθα στην Ελλάδα, μου έκανε εντύπωση το πώς οι ίδιες αλλαγές έγιναν σε σας με το επιχείρημα: «Δεν έχουμε άλλη επιλογή». Στη Σουηδία οι πολιτικοί μας έλεγαν: «Το κάνουμε για να έχετε την ελευθερία της επιλογής». Ετσι ξεπουλήθηκαν υπηρεσίες ηλεκτρικού ρεύματος, τηλεφωνίας, σχολεία, ιατρικές υπηρεσίες, φαρμακεία, σιδηρόδρομοι και η φροντίδα των ηλικιωμένων, ακόμη και οι συντάξεις. Το επιχείρημα ήταν ότι θα πρέπει να επιλέγουν οι πολίτες τι είδους παροχές και ποια εταιρεία θέλουν. Στην πραγματικότητα αυτό έχει οδηγήσει μόνο στο να χάσουν υπηρεσίες οι πολίτες, ιδιαίτερα οι φτωχότεροι. Εχει επίσης φουντώσει το καθεστώς των προσωρινά απασχολούμενων, αυξάνοντας την αβεβαιότητα στους εργαζομένους. Η μεγαλύτερη αλλαγή είναι ίσως η πώληση της «κοινωνικής κατοικίας» σε ιδιώτες, κάτι που χρέωσε τον πληθυσμό μέχρι τον λαιμό. Το ιδιωτικό μας χρέος είναι μεγαλύτερο από ό,τι το δημόσιο χρέος στην Ελλάδα.
Η Κομισιόν ετοιμάζει οδηγία για να παίρνουν και οι πατεράδες γονική άδεια
Πρόταση για νέα ευρωπαϊκή οδηγία αναμένεται να κατατεθεί έως το τέλος του χρόνου από την Ευρωπαϊκή Επιτροπή. Θα προτείνει υποχρεωτική και επιδοτούμενη γονική άδεια και για τους δύο γονείς. Στόχος είναι να ενισχυθεί η ισότητα των δύο φύλων στην αγορά εργασίας καθώς οι διαφορές στα κράτη-μέλη της ΕΕ είναι τεράστιες.