Μια συζήτηση με τη σκηνοθέτιδα για τη Σάρα Κέιν, τη θεσμική βία και τη σεξουαλική καταπίεση
Μια σύγχρονη εκδοχή της ιστορίας της Φαίδρας µε µακρινές επιρροές από τη µυθολογία και τον Σενέκα. Η Σάρα Κέιν µέσα από το έργο «Φαίδρας έρως» αποκαθηλώνει τους θεσµούς της βασιλείας και της εκκλησίας και καυτηριάζει τον κόσµο του θεάµατος. Στο στόχαστρό της βρίσκονται η κοσµική µε τη θρησκευτική εξουσία όπως και η παντοδυναµία της εικόνας: τρεις πηγές εξουσίας που καλλιεργούν την κοινωνική υποκρισία και την ηθική κατάπτωση, νοµιµοποιώντας και αναπαράγοντας τη βία. Η Άντζελα Μπρούσκου σκηνοθετεί την παράσταση και µιλάει στο Documento για τον ποιητικό κόσµο της Σάρα Κέιν, την καταπιεσµένη σεξουαλικότητα αλλά και τη δίκη για τη δολοφονία του Ζακ Κωστόπουλου που ξεκινάει σε λίγες ηµέρες. Τα µέτρα του υπουργείου Πολιτισµού για τα θέατρα και τους χώρους τέχνης δεν έµειναν έξω από την κουβέντα µας: «Μας φέρονται σαν ανηλίκους και µας τιµωρούν, όπως ο γυµνασιάρχης τα παιδιά του σχολείου».
∆εν είναι η πρώτη φορά που ανεβάζετε στο θέατρο έργο της Σάρα Κέιν.
Ακριβώς. Έχουµε ανεβάσει στο παρελθόν το «Blasted» και το «4.48 ψύχωση». Η Σάρα Κέιν είναι πολύ σπουδαία ποιήτρια του 21ου αιώνα. Έκανε πραγµατική τοµή ως προς τη γραφή και τη σκηνική ανάγνωση. Τα έργα της αποτελούν χώρο έρευνας, συνέχειας και εξέλιξης του θεάτρου. Είναι σύγχρονα, αφουγκράζονται την εποχή, αναπνέουν τον παλµό των γεγονότων και φυσικά παραµένουν επίκαιρα.
«Φαίδρας έρως». Ποια είναι τα κεντρικά θέµατα που διατρέχουν το έργο και ψηλαφίζουν ζητήµατα της εποχής µας;
Η ίδια η Σάρα Κέιν περιγράφει το έργο ως «η κωµωδία µου». Στο φόντο βρίσκεται η βασιλική οικογένεια. Ο σύζυγος, ο ιερέας και ο γιατρός είναι οι τρεις φιγούρες αντρικής εξουσίας που καθορίζουν και επηρεάζουν τη µοίρα της Φαίδρας. Αυτά είναι θέµατα που µας απασχολούν και σήµερα. Η σχέση της κοινωνίας µε τον πολιτισµό. Η σχέση του κράτους µε τον πολίτη. Ο θεσµός της µοναρχίας που έχει ακόµη ισχυρό κοινωνικό αντίκτυπο. Η επιρροή της Σάρα Κέιν προέρχεται από τον µύθο της Φαίδρας. Έχουν γραφτεί πολλές παραλλαγές του έργου και πολλοί συγγραφείς έχουν γοητευτεί από τους συµβολισµούς του. Η Σάρα Κέιν επηρεάστηκε από τον Σενέκα, αλλά το δικό της κείµενο λειτουργεί αυτόνοµα και ανεξάρτητα.
Ο έρωτας γεννιέται σε µια διεφθαρµένη βασιλική οικογένεια. Πώς αλληλεπιδρά το πάθος µε τη φύση της εξουσίας;
Βασικός άξονας του έργου είναι το τυφλό ερωτικό πάθος της Φαίδρας για τον θετό της γιο. Το κείµενο σχετίζεται µε τη βία και την εξουσία αλλά και µε τους επίσηµους θεσµούς που τροφοδοτούν τη βία. Σε ένα τέτοιο περιβάλλον ζει και κινείται η Φαίδρα ως σύζυγος του βασιλιά. Εκεί αναπτύσσεται ένα απαγορευµένο και επικίνδυνο πάθος το οποίο παραµένει στη σφαίρα του αδύνατου. Οι συνέπειές του είναι ολέθριες.
Τα έργα της Σάρα Κέιν µπορούν ακόµη να σοκάρουν µε τη σκληρότητά τους; Ζούµε σε βίαιη εποχή µε πολλές αντιφάσεις.
Η Σάρα Κέιν έχει αναγνωριστεί ως µεγάλη ποιήτρια και τα έργα της ανεβαίνουν κάθε χρόνο στη σκηνή. Στην εποχή της είχε ενταχθεί στο κίνηµα νέων συγγραφέων «In-yer-face theatre», παρέµενε όµως αρκετά ανεξάρτητη γιατί δεν ήθελε να ανήκει κάπου. Η γραφή της ήταν ανατρεπτική και έθιγε ζητήµατα τα οποία έφερναν σε άβολη θέση τους συντηρητικούς κύκλους της κοινωνίας που ήθελαν να προβάλλουν στο κοινό µια ψεύτικη βιτρίνα. Η Σάρα Κέιν σόκαρε γιατί πρόσβαλλε τα ήθη της εποχής της µε δυνατές αλήθειες. Υπάρχουν βία και σκληρότητα στα έργα της, αλλά ο αληθινός κόσµος είναι πολύ πιο βίαιος και σκληρός. Η πραγµατικότητα που βιώνουµε έχει ξεπεράσει κάθε όριο. Θα ήταν υποκριτικό να σοκαριστούµε από µια αλήθεια. ∆εν ζούµε ανάµεσα σε οικονοµικά σκάνδαλα, οικολογικές καταστροφές και άδικη µεταχείριση ανθρώπων στο προσφυγικό; ∆εν µπορούµε να πούµε ότι όλα πηγαίνουν καλά.
Υπάρχει κατά τη γνώµη σας περιθώριο για µια φεµινιστική/queer προσέγγιση της Κέιν;
Τα ζητήµατα της σεξουαλικότητας, της ελευθερίας της επιλογής και των πολλαπλών ταυτοτήτων διατρέχουν το έργο της. ∆εν µπορούµε να µιλήσουµε για φεµινιστικά έργα αλλά για κείµενα που αφορούν αυτό που ονοµάζουµε κοινωνικό φύλο. Πρόκειται για καυτό ζήτηµα όταν στην εποχή µας άνθρωποι αποµονώνονται, λιντσάρονται και περιθωριοποιούνται επειδή είναι διαφορετικοί.
Φαντάζοµαι ότι µιλάτε έχοντας στον νου σας και τον Ζακ Κωστόπουλο/Zackie Oh.
Η Σάρα Κέιν θίγει στο έργο της το ζήτηµα του λιντσαρίσµατος και το πώς µπορεί ξαφνικά ένας φιλήσυχος µικροµεσαίος οικογενειάρχης να σε κάνει κοµµατάκια αν δεν είσαι µια στρέιτ φιγούρα στην κανονικότητά του. Μέσα σε αυτή την αδρεναλίνη και την έξαρση της τεστοστερόνης µπορούν να συµβούν πολλά έκτροπα. Η βία εδράζεται στη σχέση µε τη σεξουαλικότητά µας και σε οτιδήποτε καταπιεσµένο κρύβουµε µέσα µας. Όταν όλα αυτά εκφράζονται µε τόσο µίσος και αγριάδα ανησυχώ. Είναι σαν ψύχωση όλο αυτό το πλαίσιο. Το ίδιο συµβαίνει και µε την κακοποίηση ζώων, γυναικών και αδύναµων ανθρώπων. Η βία αναπαρίσταται και θεσµικά µέσα στην κοινωνία, στις οικογενειακές σχέσεις και στα ΜΜΕ. Αυτό το παιδί είχε την ατυχία να βρεθεί σε µια συγκυρία δυνάµεων και ανθρώπων που του στέρησαν τη ζωή. Ο Ζακ θα έπρεπε να βρίσκεται ανάµεσά µας. Αυτό είναι το πιο καυτό θέµα της εποχής µας και γι’ αυτό µιλάει και η Σάρα Κέιν. Θα ανησυχούσα πολύ αν ήµουν πρωθυπουργός της χώρας και έβλεπα να διασπείρονται τόσο έντονα τα συµπτώµατα αυτής της αρρώστιας.
Πιστεύετε ότι τα µέτρα του υπουργείου Πολιτισµού είναι βιώσιµα για τα θέατρα; Αρκετοί θεωρούν ότι η κυβέρνηση εξάντλησε την αυστηρότητά της στους ανθρώπους της τέχνης.
Με σωστή προφύλαξη και αίσθηµα ευθύνης δεν θα υπάρχει κανένα πρόβληµα στα θέατρα. Η τέχνη έχει ενοχοποιηθεί και πιστεύω ότι αυτό είναι άδικο. Έχουν εντάξει το θέατρο στη ζώνη της διασκέδασης και θέλουν ο κόσµος να βγαίνει από το σπίτι του µόνο για να δουλέψει. Ξεχνάνε όµως ότι και εµείς δουλεύουµε. Και δεν µιλάµε µόνο για τους καλλιτέχνες αλλά για έναν ολόκληρο κόσµο της εργασίας που κινείται γύρω από τον πολιτισµό. Από τη στιγµή που πηγαίνουµε στη δουλειά µας και στριµωχνόµαστε σαν σαρδέλες µέσα στο µετρό θα έπρεπε να ισχύουν λιγότερο αυστηρά µέτρα και για τους χώρους της τέχνης. Το θέατρο είναι ο πιο ασφαλής τόπος συνεύρεσης και συνάντησης ανθρώπων. Επίσης έχουµε αντιµετωπίσει απαξίωση από το υπουργείο όταν δεν υπάρχουν επίσηµες ανακοινώσεις, οι εργαζόµενοι προετοιµάζουν παραστάσεις και ξαφνικά ακούµε ότι πρέπει να κατέβουν µέσα σε µία ηµέρα. Χρειάζεται διάλογος. ∆εν γίνεται το υπουργείο να µιλάει µόνο µε το Εθνικό Θέατρο, τη Λυρική Σκηνή και συγκεκριµένους φορείς. Πρέπει να έρθει σε επαφή και µε τους καλλιτέχνες που αγωνίζονται σκληρά για να εξασφαλίσουν την επιβίωσή τους. Μας φέρονται σαν να είµαστε ανήλικοι και µας τιµωρούν. Όπως κάνει ο γυµνασιάρχης µε τα ατίθασα παιδιά του σχολείου. ∆εν πάει έτσι όµως σε µια δηµοκρατία.
INF0
Εως 6 Δεκεμβρίου. Πέμπτη έως Σάββατο στις 21.00, Κυριακή στις 19.30. Ξενοδοχείον Μπάγκειον
