Η περίπτωση του Αντρές Μπάρµπα άρχισε να συζητιέται πέρυσι στη χώρα µας_x000D_
όταν εκδόθηκε στα ελληνικά το βιβλίο του «Χέρια µικρά» (Μεταίχµιο), µε θέµα την_x000D_
περιπέτεια της επτάχρονης Μαρίνας η οποία έπειτα από ένα δυστύχηµα που κόστισε_x000D_
τη ζωή των γονιών της καταφτάνει σε ένα ορφανοτροφείο θηλέων, όπου παλεύει για_x000D_
να βρει τη θέση της στη µικρή κοινωνία στην οποία υποβόσκει η βία.
Φωτογραφία Τατιάνα Μπόλαρη/Eurokinissi
Είχε κάνει εντύπωση τότε ο τρόπος που ο βραβευµένος Ισπανός συγγραφέας αντιµετωπίζει την παιδική ηλικία, χωρίς το φίλτρο που προβάλλει τα παιδιά καλά εκ φύσεως. Η «Φωτεινή πολιτεία» είναι το δεύτερο βιβλίο του που κυκλοφόρησε στα ελληνικά και πάλι από τις Εκδόσεις Μεταίχµιο. Η ιστορία εδώ αφορά 32 παιδιά που εµφανίζονται ξαφνικά (κανείς δεν ξέρει από πού προέρχονται) στο Σαν Κριστόµπαλ ανατρέποντας την κοινωνική ευρυθµία µέσα από ένα ανεξέλεγκτο κύµα βίας.
Συναντηθήκαµε µε τον Αντρές Μπάρµπα κατά τη διάρκεια της επίσκεψής του στην Αθήνα στο πλαίσιο του 11ου Ιβηροαµερικανικού Φεστιβάλ Λογοτεχνίας εν Αθήναις (ΛΕΑ 2019) που διοργανώθηκε µε την υποστήριξη της Αcción Cultural Española.
Τα δύο βιβλία σας που έχουν µεταφραστεί στα ελληνικά αφορούν την παιδική ηλικία. Τι σας γοητεύει σε αυτήν;
Ο τρόπος που αλλάζει η αντίληψή µας για την παιδική ηλικία µέσα στην ιστορία, ειδικά κατά τους δυο τρεις τελευταίους αιώνες. Ηθελα να ερευνήσω τις πιθανότητες που προσφέρει στη µυθοπλασία, ειδικά εξαιτίας της διπολικής αντίληψης που έχουµε καλλιεργήσει γύρω από αυτήν. Από τη µια προσπαθούµε να προστατεύσουµε τα παιδιά από τους ενδεχόµενους κινδύνους και από την άλλη ιδρύουµε σχολεία ώστε να διαφυλάξουµε τον εαυτό µας από αυτά.
Γιατί µας φοβίζουν τα παιδιά;
Υπάρχει κάτι πολύ άγριο στην παιδική φύση· είναι η άγρια πλευρά του εαυτού µας. Φοβόµαστε τα παιδιά γιατί δεν µπορούµε να αντιµετωπίσουµε τον εαυτό µας: τα ένστικτα και τις σκέψεις µας. Η παιδικότητα αντιπροσωπεύει όλα αυτά στην πιο ανόθευτη µορφή τους.
Τα άγρια παιδιά της «Φωτεινής πολιτείας» που αποτελούν απειλή για την κοινωνική ευρυθµία έχουν βρει καταφύγιο στη ζούγκλα. Είναι µια αναφορά στο ασυνείδητο;
Θα µπορούσαµε να πούµε ότι τα άγρια παιδιά εκπροσωπούν το τέρας που φωλιάζει στην ανθρώπινη φύση. Κάποια πράγµατα που κάνουµε ακόµη και ασυνείδητα µας δίνουν πολλές πληροφορίες σχετικά µε το ποιοι είµαστε και τι είµαστε έτοιµοι να αποδεχτούµε για τον εαυτό µας. Εχουµε την ανάγκη να διατηρήσουµε µια κατάσταση προκειµένου να µπορέσουµε να επιβιώσουµε µέσα σε αυτή. Γι’ αυτό ίσως κάποιος να θεωρεί ότι πρέπει να σκοτώσει έξι εκατοµµύρια Εβραίους, γιατί έχει την ανάγκη να κάνει εκείνους που θεωρεί δικούς του να πιστέψουν ότι διαφέρουν από τους άλλους. Στο βιβλίο η κοινωνία έχει την αντίληψη ότι τα άγρια παιδιά δεν είναι σαν τα δικά της.
Ο πολιτισµός αντιβαίνει στη φύση µας;
Ουτοπικά µιλώντας, το ιδανικό θα ήταν να δηµιουργήσουµε µια κοινωνία σε αρµονία µε τη φύση. Για να συµβεί αυτό όµως θα πρέπει να αποδεχτούµε ότι και η βία πρέπει να έχει ρόλο στην κοινωνία µας από τη στιγµή που έχει ρόλο στη φύση. ∆εν είµαστε όµως πρόθυµοι να δεχτούµε κάτι τέτοιο. Το πρόβληµα µε τα κοινωνικά συστήµατά µας είναι ότι αποκλείουν κάποιες φυσικές διαδικασίες ώστε να διατηρούν τον έλεγχο. Αυτή η µόνιµη άρνηση της φύσης µας µας οδηγεί σε αδιέξοδο.
∆ηλαδή ο πολιτισµός είναι πηγή δυστυχίας, όπως υποστήριζε ο Φρόιντ;
∆εν υπάρχει τέλειο σύστηµα αλλά καταστάσεις που µας επιτρέπουν να αποκτήσουµε ισχύ µέσα από διαδικασίες όπως η δηµοκρατία. Το θέµα είναι ότι η διαδικασία του πολιτισµού µάς κάνει να πιστεύουµε ότι τίποτε δεν θα µπορούσε να συµβεί εκτός του πλαισίου της. Σκεφτόµαστε µε ανθρώπινους όρους µέσα σε συγκεκριµένα µοντέλα και αυτό είναι επικίνδυνο. Για να διατηρήσουµε την ελεύθερη σκέψη πρέπει να µπορούµε να σκεφτόµαστε έξω από το σύστηµα. Οσο πιο ελεύθερο είναι ένα σύστηµα τόσο επιτρέπει και σε εκείνους που το αποτελούν να σκεφτούν εκτός του πλαισίου του ή από διαφορετικές προοπτικές του ίδιου του συστήµατος. Γι’ αυτό έχει σηµασία ποιος αποφασίζει σχετικά µε το τι µπορεί να ειπωθεί και τι µπορεί να γίνει. Οσο πιο ευρύ είναι το «ποιος» τόσο πιο ελεύθερη µπορεί να είναι µια κοινωνία. Μας έχει γίνει δεύτερη φύση να λειτουργούµε µε µοντέλα σκέψης και να ταξινοµούµε τα πάντα σε αυτά όλη την ώρα, ενώ η ελευθερία απαιτεί δηµιουργική σκέψη η οποία δεν µπαίνει σε κουτιά. Αν λοιπόν είναι δύσκολο αυτό να εφαρµοστεί σε ένα άτοµο, σκεφτείτε πόσο πιο δύσκολα µπορεί να εφαρµοστεί στην κοινωνία. Το µεγάλο µας πρόβληµα είναι η αδυναµία µας να είµαστε ανοιχτοί.
∆ιαβάζοντας και τα δύο βιβλία σας έκανα αµέσως τη σύνδεση µε τον «Αρχοντα των µυγών» του Γουίλιαµ Γκόλντινγκ, παρότι εσείς αντιµετωπίζετε την παιδική φύση από άλλο πρίσµα.
Σέβοµαι το βιβλίο του Γκόλντινγκ, όµως δεν µου αρέσει λόγω της προτεσταντικής προσέγγισης της παιδικότητας. Ο Γκόλντινγκ µέσα από το βιβλίο του ήθελε να µας κάνει να κατανοήσουµε την κοινωνία της εποχής του. Στόχος του ήταν να προβάλει τον κίνδυνο που εγκυµονούσε η αποµάκρυνση του ανθρώπου από τον πολιτισµό και θεωρώ ότι είναι πολύ προτεσταντικό να κάνει κάποιος την ηθική του ηθικοπλαστική. Να προβάλλει τον φόβο του τύπου «όταν ξεφεύγουµε από αυτά που ξέρουµε µας συµβαίνουν φριχτά πράγµατα, οπότε ας είµαστε καλά παιδιά». Μου θυµίζει αυτό που συµβαίνει στις χολιγουντιανές ταινίες, που αν απατήσεις τη γυναίκα ή τον άντρα σου, αργά ή γρήγορα θα τιµωρηθείς µε τον χειρότερο τρόπο.
INFΟ
Τα βιβλία του Αντρές Μπάρμπα «Χέρια μικρά» και «Φωτεινή πολιτεία» κυκλοφορούν από τις Εκδόσεις Μεταίχμιο σε μετάφραση της Βασιλικής Κνήτου.
