Η πορεία του από ηθοποιός του Κουν στην ίδρυση του δικού του Απλού Θεάτρου και στις σκηνοθεσίες του σε άγνωστα έργα μεγάλων ξένων δραματουργών.
Εδώ και λίγο καιρό η αγαπημένη συνθέτρια Ελένη Καραΐνδρου έκανε καθημερινές αναρτήσεις στα social media για τον σύντροφο της ζωής της, τον σκηνοθέτη Αντώνη Αντύπα. Φωτογραφίες από ξέγνοιαστες οικογενειακές στιγμές και από τη μακροχρόνια συμπόρευσή τους στο θέατρο. Στην ουσία η Ελένη αποχαιρετούσε τον Αντώνη της, ο οποίος, όπως κάποιοι γνωρίζαμε, ήταν βυθισμένος στην άνοια. Ωσπου το απόγευμα της περασμένης Τετάρτης 7 Αυγούστου, με μια σπαραξικάρδια ανάρτηση, η Καραΐνδρου ανακοίνωσε τον θάνατο του επί 36 χρόνια συζύγου της. Είναι μεγάλη απώλεια για τον χώρο του πολιτισμού. Εφυγε ο ιδρυτής του Απλού Θεάτρου, ο σκηνοθέτης που σύστησε τον Χάρολντ Πίντερ στη χώρα μας, ο δάσκαλος παλαιότερων και νεότερων σπουδαίων ηθοποιών, ο μέγας χρήστης της τέχνης της μουσικής στη δουλειά του αλλά κι ένας ιδιαίτερα προσηνής άνθρωπος. Δεν είναι μόνο η παύση μιας καλλιτεχνικής εργασίας, που ούτως ή άλλως είχε επέλθει κάποια χρόνια πριν. Είναι κι αυτό το ζεστό χαμόγελο που ανέκαθεν στόλιζε το πρόσωπο του Αντύπα και που δεν θα το ξαναδούμε.
Εδωσε κρυφά εξετάσεις για τη Δραματική Σχολή
Ο Αντώνης Αντύπας γεννήθηκε το 1941 στον Βύρωνα της Αθήνας. Στις αρχές της δεκαετίας του 1960, όντας φοιτητής στην Ανωτάτη Βιομηχανική Σχολή Πειραιά, δίνει κρυφά εξετάσεις και περνάει στη Δραματική Σχολή του Θεάτρου Τέχνης Καρόλου Κουν. Διακόπτει τις άλλες σπουδές του και από νωρίς βρίσκει τον δρόμο του. Το 1964 συμμετέχει στον χορό της θρυλικής παράστασης των «Ορνίθων» του Αριστοφάνη στη μετάφραση του Βασίλη Ρώτα με τη μουσική του Μάνου Χατζιδάκι και τη σκηνοθεσία φυσικά του Κουν. Ενα χρόνο μετά βρίσκεται και στον χορό των «Περσών» του Αισχύλου, πάντα υπό τη σκηνοθετική μπαγκέτα του Κουν, εκείνη τη φορά όμως με την ιστορικής σημασίας μουσική του Γιάννη Χρήστου.
Ο ίδιος αναφερόταν συχνά στη συγκεκριμένη παράσταση ως μια «συγκλονιστική εμπειρία, που αν δεν υπήρχε η μουσική του Χρήστου, δεν θα υπήρχαν κι οι “Πέρσες”»! Αυτό ίσως ήταν το μεγαλύτερο έναυσμα για να ασχοληθεί κι ο ίδιος στις μετέπειτα δικές του παραστάσεις τόσο εκτενώς με τη χρήση της πρωτότυπης μουσικής στο θέατρο. Μέχρι το 1971 που φεύγει στο Λονδίνο προκειμένου να σπουδάσει σκηνοθεσία ο Αντύπας συμμετέχει ως ηθοποιός σε περίπου τριάντα θεατρικές παραστάσεις. Κι όταν επιστρέφει ένα χρόνο αργότερα, ξεκινώντας να δουλεύει στον χώρο και ως βοηθός σκηνοθέτη, είναι πια καθιερωμένος ηθοποιός αξιώσεων. Ανατρέχω σε μια μαρτυρία του σκηνοθέτη Θόδωρου Καλομοιράκη, που όταν ετοίμαζε τη μικρού μήκους ταινία «Ακρόπολις εξπρές» (1973) δίπλα στην πρωταγωνίστρια Φλέρυ Νταντωνάκη ήθελε τον Αντύπα για τον ρόλο ενός φαντάρου, αφού τον είχε δει να παίζει στο «Φάντασμα του κυρίου Ραμόν Νοβάρο» του Μάτεσι για το Εθνικό Θέατρο. Εκείνος όμως είχε μπει για τα καλά στη ρότα της ίδρυσης του Απλού Θεάτρου μαζί με τον τότε καλλιτεχνικό του σύντροφο, ηθοποιό Χρήστο Πολίτη.
Σκηνοθέτης και θεατράνθρωπος
Το 1974 κάνει το ντεμπούτο του ως σκηνοθέτης με το έργο του Αρθουρ Μίλερ «Ηταν όλοι τους παιδιά μου» για το νεοϊδρυθέν Απλό Θέατρο, που οχτώ χρόνια αργότερα θα στεγαστεί πίσω απ’ το Πάντειο Πανεπιστήμιο με πρώτο έργο τα «Γούστα του κυρίου Σλόαν». Φτάνουμε στο 1990 και ο ίδιος αναλαμβάνει το τιμόνι ενός νέου θεατρικού οργανισμού με το όνομα Φάσμα – Απλό Θέατρο, του οποίου ιδρυτικά μέλη ήταν μεταξύ άλλων ο Θόδωρος Αγγελόπουλος, η Μαρία Φαραντούρη, η Μελίνα Τανάγρη κ.ά. Μόνιμοι συνεργάτες του η συνθέτρια Ελένη Καραΐνδρου, ο σκηνογράφος Γιώργος Πάτσας και ο φωτιστής Ανδρέας Σινάνος. Στο μεταξύ ο Αντώνης Αντύπας έχει ήδη ενώσει τη ζωή του μ’ αυτήν της Καραΐνδρου. Συναντήθηκαν για πρώτη φορά το 1986, παντρεύτηκαν το 1988 και έμειναν μαζί ως το τέλος, με τον ίδιο να γίνεται ο καλύτερος παππούς για τα δύο εγγονάκια τους, τα παιδιά του μοναχογιού της συνθέτριας από τον πρώτο της γάμο.
Ο Αντύπας έγραψε ιστορία με το Απλό Θέατρο όχι μόνο ως σκηνοθέτης των πιο σημαντικών ηθοποιών μας (Α. Παΐζη, Δ. Καταλειφός, Ρ. Οικονομίδου, Μ. Παπαδημητρίου, Ρ. Πατεράκη, Μ. Μαρμαρινός κ.ά.), αλλά και με το ξένο ρεπερτόριο που σύστησε στο ελληνικό κοινό. Δεν είναι τυχαίο που κορυφαίοι συγγραφείς σαν τον Χάρολντ Πίντερ και τον Μπράιαν Φρίελ συνδέθηκαν με φιλική σχέση μαζί του και παρευρέθηκαν σε παραστάσεις του. Μεγάλος σταθμός στην πορεία του το ανέβασμα των «Τρωάδων» του Ευριπίδη στην Επίδαυρο (2001) με τη θεσπέσια μουσική της Καραΐνδρου που δισκογραφήθηκε από την ECM του Μάνφρεντ Αϊχερ.
Το 2012 η οικονομική κρίση οδηγεί στο κλείσιμο του Απλού Θεάτρου που πρόσφερε τόσο πολλά στο θεατρόφιλο αθηναϊκό κοινό. Το 2017 ο Αντώνης Αντύπας επιστρέφει με το έργο «Πόθοι κάτω από τις λεύκες» του Ευγένιου Ο’ Νιλ, σκηνοθετώντας για πρώτη φορά για το Εθνικό Θέατρο. Εκτοτε άρχισαν και τα προβλήματα με την υγεία του.
Ο Αντώνης Αντύπας πέθανε σε ηλικία 83 ετών αφήνοντας δυσαναπλήρωτο κενό στο ελληνικό θέατρο. Υπήρξε ένας εξαιρετικός «κλασικός» σκηνοθέτης που έφτανε κάθε φορά ως το μεδούλι του θεατρικού κειμένου αξιοποιώντας τους ηθοποιούς του και απλός παρατηρητής επίσης –και όχι συντηρητικός πολέμιος– των λεγόμενων «πειραγμένων» μοντέρνων παραστάσεων.
