«Προληπτικές» προσαγωγές. Μια πρακτική της αστυνομίας παράνομη και αντισυνταγματική με θύματα όλο και πιο συχνά ανηλίκους που προσάγονται με αδιευκρίνιστα κριτήρια, συνήθως πριν από διαδηλώσεις, και κρατούνται όλο και περισσότερες ώρες στην Ασφάλεια χωρίς δικηγόρο και συχνά χωρίς κινητά.
Ο όρος είναι από μόνος του «νομικά αυθαίρετος» εξηγούν στο Documento δικηγόροι, καθώς οι προσαχθέντες ελέγχονται «προληπτικά» και πάρα πολλές φορές χωρίς να έχουν φάκελο στην Ασφάλεια. Κάνουν μάλιστα λόγο για «μαύρη τρύπα, όπου ο άνθρωπος χάνει οποιοδήποτε δικαίωμα». Το φαινόμενο ξεκίνησε, όπως υποστηρίζουν νομικοί, κατά τη θητεία του Μιχάλη Χρυσοχοΐδη στο υπουργείο Προστασίας του Πολίτη το 2009-10 και –πάλι σε δική του θητεία, αυτήν τη φορά επί ΝΔ– έχει πλέον λάβει «ανεπίτρεπτα μεγάλη έκταση», όπως διαφάνηκε από όσα συνέβησαν στις τελευταίες διαδηλώσεις για τα Τέμπη.
Το Documento δέχτηκε καταγγελία για την περίπτωση του Κ.Ζ., 16άχρονου μαθητή. Ασφαλίτες παραμόνευσαν έξω από το σπίτι του το πρωί της 28ης Φεβρουαρίου πριν από τη μεγάλη διαδήλωση για τα δύο χρόνια του δυστυχήματος και επιχείρησαν να τον προσαγάγουν. Ο μαθητής διέφυγε μπαίνοντας στην πολυκατοικία και, ακόμη κι όταν κατέβηκε ο πατέρας του για να ζητήσει να μάθει τον λόγο της επιδιωκόμενης προσαγωγής, οι ασφαλίτες δεν του έδωσαν καμία εξήγηση δηλώνοντας ότι «εκτελούν εντολές».
Γυρνούσε από το σχολείο και τον πήγαν στο τμήμα
«Ετοιμάστηκα να πάω στην πορεία. Οπως κατεβαίνω απ’ το σπίτι μου και κλείνω την πόρτα, βλέπω έναν άντρα, πήγε να με πλησιάσει και γύρισα τελείως αυθόρμητα σπίτι μου. Ενημέρωσα τον πατέρα μου, μου λέει: “Δεν νομίζω να είναι για σένα”. Ξαναβγήκαμε στο μπαλκόνι, δεν είδα κάτι και μου λέει: “Βγάλε τον σκύλο να δεις τι γίνεται”. Και άμα δεν τους ξαναέβλεπα, θα πήγαινα στην πορεία.
Οπως γυρνάω, πάω να μπω σπίτι, έρχεται ένας άλλος κύριος και με φωνάζει με το όνομά μου λέγοντάς μου: “Ελα μαζί μας, πάμε στο τμήμα”. Μου λέει: “Είμαστε από την ασφάλεια”. Μου έδειξε την ταυτότητά του. Εγώ είπα “δεν σας ξέρω, αφήστε με” και όπως πάω ν’ ανοίξω την πόρτα να μπω στο σπίτι, με τραβάει απ’ το τσαντάκι. Ηθελε να πάω μαζί του μάλλον. Με τράβαγε απ’ το τσαντάκι επίμονα για είκοσι δευτερόλεπτα. Μου έκανε μία γρατζουνιά στο τράβηγμα. Φώναζα να με αφήσει. Και εντέλει τράβηξα εγώ παραπάνω και το άφησε».
Ο μαθητής είχε προσαχθεί άλλες δύο φορές, την πρώτη ύστερα από μια πορεία, τη δεύτερη ενώ επέστρεφε από το σχολείο του. Οπως εξηγεί, «σκέφτομαι ότι (σ.σ.: αυτό) ξεκίνησε από την πρώτη προσαγωγή μου. Ή μπορεί και ακόμη απ’ το σχολείο, από τις καταλήψεις. Από πέρυσι, κάποιος καθηγητής ίσως, κάποιος γονέας. Είχαμε κάνει διάφορες δράσεις. Ή από τις παρέες μου, δεν ξέρω».
Ο πατέρας του 16άχρονου ζήτησε εξηγήσεις από τους αστυνομικούς, οι οποίοι όμως είπαν ότι δεν γνώριζαν τον λόγο της προσαγωγής. Τελικά αποχώρησαν, αφού ο ανήλικος αρνήθηκε να βγει από την πολυκατοικία.
«Πρακτική χωρίς καμία νομιμότητα»
«Είναι μια κατάσταση εντελώς παράνομη, συνιστά παράνομη κατακράτηση» σχολιάζει στο Documento η δικηγόρος Αννυ Παπαρρούσου. Πρόκειται για «μια μαύρη τρύπα, όπου ο άνθρωπος χάνει οποιοδήποτε δικαίωμα. Το γεγονός ότι η αστυνομία έχει υιοθετήσει αυτό τον τίτλο, τον οποίο πραξικοπηματικά επέβαλε, προληπτική προσαγωγή και το αναπαράγουν και οι δημοσιογράφοι και ο κόσμος δεν σημαίνει ότι υπάρχει κάποια νομιμότητα σε αυτό».
Στην πραγματικότητα» επισημαίνει, «έχουν επικεντρώσει σε κάποιους ανθρώπους, στους οποίους έχουν αποφασίσει να τους απαγορεύσουν να συμμετέχουν σε διαδηλώσεις. Αυτό είναι. Μια απόφαση πολιτική. Πολλοί εξ αυτών δεν έχουν κάνει οποιοδήποτε αδίκημα στο παρελθόν».
«Εχουμε έξαρση αυτού του φαινομένου που στοχεύει και στους ανηλίκους, αλλά με ιδιαίτερη ένταση» τονίζει. «Τα κριτήρια είναι εντελώς αδιαφανή, αδιάγνωστα και εντελώς αυθαίρετα. Δηλαδή η αστυνομία τα αποφασίζει αυτά με τον δικό της γνώμονα. Ειδικά για τους ανηλίκους βέβαια είναι ακόμη πιο ευαίσθητο το θέμα, διότι υποβάλλονται σε μια διαδικασία η οποία δεν αρμόζει στον ψυχισμό τους ως ανηλίκων. Ολη αυτή η βία και η βίαιη κράτηση και η αποστέρησή τους από τους γονείς τους… Εχει μια επιπλέον επιβάρυνση το να κρατούνται ανήλικοι μαζί με άλλους ενηλίκους επί τόσες ώρες σε συνθήκες αφόρητες, είναι μια κατάσταση που θα πρέπει να πάρει ένα τέλος. Δεν μπορεί να είναι ανεκτή».
Η δικηγόρος Α. Παπαρρούσου είχε πέσει και η ίδια θύμα «προληπτικής» προσαγωγής στην πορεία για την επέτειο της δολοφονίας του
Αλέξανδρου Γρηγορόπουλου στις 6 Δεκεμβρίου 2024. «Επειδή διαμαρτυρήθηκα για τις παράνομες προσαγωγές περίπου τριάντα ανθρώπων, οι οποίοι κατέβαιναν για να συμμετάσχουν στη διαδήλωση, με έβαλαν κι εμένα στην κλούβα» λέει. «Με αφήσανε, τους άλλους τους άφησαν αργά τη νύχτα, όταν τελείωσε η διαδικασία της καταγραφής». Εξω μάλιστα από τη Διεύθυνση Αλλοδαπών όπου τους προσήγαγαν βρίσκονταν πολλοί γονείς ανηλίκων, «δεκατριάχρονων, δεκαπεντάχρονων, που τους είχαν προσαγάγει επίσης».
Συνήθως, μας εξηγεί, οι προσαγωγές εστιάζονται σε διαμαρτυρίες και διαδηλώσεις, με την ώρα των κρατήσεων να επεκτείνεται ως και αργά μέσα στη νύχτα. Τέτοια ήταν η περίπτωση νεαρού ενήλικα ο οποίος, όπως αναφέρει, είχε προσαχθεί στις 12 το μεσημέρι και δεν είχε αφεθεί ελεύθερος μέχρι τις 10 το βράδυ. Σε πρόσφατο δημοσίευμά της η «ΕφΣυν» αναφέρθηκε στην περίπτωση του μαθητή Γ΄ Λυκείου Μάριου Χ., ο οποίος έχει προσαχθεί προληπτικά πάνω από δέκα φορές, μεταξύ άλλων στις επετείους της 17ης Νοέμβρη και της 6ης Δεκέμβρη 2024.
Αλλες προσαγωγές χαρακτηρίζονται από την Α. Παπαρρούσου «ειδικού σκοπού», όπως η περίπτωση της φωτορεπόρτερ του «The Untold» Μαρίας Γαλάτη από άνδρες της ΕΛΑΣ στις 18 Δεκεμβρίου 2024. Προσήχθη την ώρα που έβγαινε από το σπίτι της και την οδήγησαν στον έκτο όροφο στη ΓΑΔΑ. Μεταξύ άλλων την έγδυσαν για να την ψάξουν, της κατέσχεσαν το κινητό της που περιείχε δημοσιογραφικό υλικό και την κράτησαν χωρίς να της απαγγείλουν τελικά κατηγορία ούτε και να εξηγήσουν τον λόγο της προσαγωγής. Τη ρώτησαν μόνο «αν το Μέσο στο οποίο εργάζεται είχε προβεί σε κάποια “περίεργη ανάρτηση”».
«Αυτά δεν τα κάνουν ούτε με τους χούλιγκαν»
«Εκείνο το οποίο ξέρουμε είναι ότι έκαναν ελέγχους από νωρίς» την ημέρα της 28ης Φεβρουαρίου σχολιάζει ο δικηγόρος Κώστας Παπαδάκης. «Είναι μια πρακτική η οποία εφαρμόζεται εδώ και μία δεκαετία, από τότε που ήταν ο Χρυσοχοΐδης ξανά υπουργός Προστασίας του Πολίτη το 2009-10 και την περίοδο των μνημονίων. Δεν προβλέπεται από το σύνταγμα, προβλέπεται από ένα προεδρικό διάταγμα που καθορίζει τις αρμοδιότητες της αστυνομίας (άρθρο 74 παρ. 15 περίπτ. θʹ του ΠΔ 141/1991) και που της δίνει το δικαίωμα να προσαγάγει όποιον με τη συμπεριφορά του κινεί υποψίες για τέλεση αξιόποινων πράξεων. Αυτό το κριτήριο είναι πολύ υποκειμενικό και αυθαίρετο και ουσιαστικά δίνει το δικαίωμα στην αστυνομία να στερεί την ελευθερία ενός πολίτη την ώρα που κρίνει αυτή. Και είναι ένας τρόπος ουσιαστικού περιορισμού του δικαιώματος των συναθροίσεων».
Και προσθέτει: «Είναι μια πρακτική η οποία γενικεύεται, επιδαψιλεύεται με κορόνες επιτυχίας ότι η αστυνομία τέλος πάντων κάνει κάτι, αλλά δεν πετυχαίνει τίποτα στην πράξη. Αυτά δεν τα κάνουν ούτε με τους χούλιγκαν στα γήπεδα που είναι φανερό ότι πάνε να ασκήσουν βία. Κυρίως εφαρμόζεται σε διαδηλώσεις».
Καταπέλτης ο ΔΣΑ ήδη από το 2021
Χαρακτηριστικό για τις προληπτικές προσαγωγές είναι το απόσπασμα από ανακοίνωση του Δικηγορικού Συλλόγου Αθηνών το 2021.
«…Τα τελευταία χρόνια έχουν πληθύνει οι λεγόμενες “προσαγωγές” πολιτών. Συνεπεία αυτού οδηγούνται στο αστυνομικό τμήμα πολίτες, συχνά για πολλές ώρες, μέσα σε συνθήκες συγχρωτισμού, ενώ επιδεικνύουν αστυνομική ταυτότητα για την εξατομικευμένη αναγνώρισή τους. Παράλληλα, συμβαίνει πολλές φορές να μην επιτρέπεται η επικοινωνία με συνηγόρους αλλά ούτε με συγγενείς τους, με τη “δικαιολογία” ότι οι “προσαχθέντες” δεν έχουν –ή δεν έχουν αποκτήσει ακόμη– την ιδιότητα του κατηγορουμένου και έτσι δεν έχουν δικαίωμα επικοινωνίας και παράστασης με συνήγορο.
Η προσαγωγή πολιτών στο αστυνομικό κατάστημα προβλέπεται για συγκεκριμένους λόγους από τη διάταξη του άρθρου 74 παρ. 15 περίπτ. θ΄ του ΠΔ 141/1991, όπως ισχύει, όπου ορίζεται ότι ο αστυνομικός “οδηγεί στο αστυνομικό κατάστημα για εξέταση άτομα τα οποία στερούνται στοιχείων αποδεικτικών της ταυτότητάς τους ή τα οποία, εξαιτίας του τόπου, του χρόνου, των περιστάσεων και της συμπεριφοράς τους δημιουργούν υπόνοιες διάπραξης εγκληματικής ενέργειας”. Οπως έχει επισημανθεί ήδη και με την υπ’ αριθ. 7100/22/4-α΄ από 17-6-2005 εγκύκλιο – διαταγή Αρχηγού της Αστυνομίας, η επίδειξη δελτίου ταυτότητας πρέπει, καταρχήν, να απαλλάσσει τον ελεγχθέντα από το ενδεχόμενο προσαγωγής για πρόσθετη εξακρίβωση στοιχείων. Ωστόσο, αυτή επιτρέπεται στην περίπτωση που η συμπεριφορά του (και όχι απλώς ο τόπος, ο χρόνος ή οι περιστάσεις) κινεί υπόνοιες διάπραξης εγκλήματος, όπως προβλέπεται στην προαναφερθείσα διάταξη του άρθρου 74 παρ. 15 περίπτ. θ΄ του ΠΔ 141/1991, είναι δηλαδή ύποπτος για την τέλεση κάποιου αδικήματος…
Ο προσαχθείς έχει το δικαίωμα να ζητήσει να ενημερωθεί, χωρίς αδικαιολόγητη καθυστέρηση, για τη στέρηση της ελευθερίας του ένα τουλάχιστον πρόσωπο της επιλογής του και, εάν είναι ανήλικος, ενημερώνεται ο ασκών τη γονική μέριμνα, εκτός αν αυτό αντιβαίνει στο συμφέρον του ανηλίκου, οπότε ενημερώνεται κάποιο άλλο ενδεδειγμένο ενήλικο πρόσωπο ή η αρμόδια για την προστασία των ανηλίκων αρχή.
Ο προσαχθείς εξεταζόμενος έχει το δικαίωμα πρόσβασης σε δικηγόρο χωρίς αδικαιολόγητη καθυστέρηση και σε κάθε περίπτωση προτού εξεταστεί από την αστυνομία ή άλλη αρχή επιβολής του νόμου ή δικαστική αρχή. Η κατά παράβαση του άρθρου 105 εξέταση είναι άκυρη και δεν λαμβάνεται υπόψη».
«Αποτελούν προσβολή των δημοκρατικών ελευθεριών»
Γράφει ο Θεόδωρος Μαντάς – Ποινικολόγος
Οι προληπτικές συλλήψεις, όταν πραγματοποιούνται χωρίς την ύπαρξη σοβαρής υπόνοιας για διάπραξη αδικήματος ή χωρίς την τήρηση των διαδικασιών που προβλέπει ο νόμος, ενδέχεται να παραβιάζουν διάφορα συνταγματικά δικαιώματα που προστατεύονται από το σύνταγμα της Ελλάδας και τις διεθνείς συμβάσεις που έχει επικυρώσει η χώρα. Ορισμένα από τα βασικά συνταγματικά δικαιώματα που ενδέχεται να καταπατώνται σε αυτές τις περιπτώσεις περιλαμβάνουν τα εξής: δικαίωμα στην προσωπική ελευθερία, δικαίωμα στην προσωπική ασφάλεια, δικαίωμα κατά των βασανιστηρίων και της απάνθρωπης ή εξευτελιστικής μεταχείρισης, δικαίωμα σε δίκαιη δίκη, δικαίωμα στην προστασία της ιδιωτικής ζωής. Δεδομένου λοιπόν ότι η προσαγωγή είναι στην πραγματικότητα μία, έστω λίγων ωρών, σύλληψη, αυτή δεν μπορεί να διενεργείται σε νομικό κενό και χωρίς εγγυήσεις (με το πρόσχημα του προσωρινού της χαρακτήρα) ούτε να γίνεται βασιζόμενη σε μια γενική αίσθηση επαγγελματικού ενστίκτου των αστυνομικών οργάνων, αδιόρατη διαίσθηση ή αφηρημένη υποψία τους, αλλά θα πρέπει να είναι επαρκώς αιτιολογημένη και απολύτως εξατομικευμένη. Συνεπώς, οι προληπτικές προσαγωγές και συλλήψεις αποτελούν προσβολή των δημοκρατικών ελευθεριών των Ελλήνων πολιτών και εγκαθιδρύεται ένα καθεστώς ποινικής καταστολής.
Διαβάστε επίσης:
Οι αρχαιολόγοι καταγγέλλουν τον βουλευτή της «Νίκης»: Λογοκρισία που μας γυρνά στον Μεσαίωνα
Θέατρο του παραλόγου: «Μάθαμε» γιατί δεν είχαμε τηλεδιοίκηση στα τρένα!
Τραγωδία χωρίς τέλος στον Βόλο: Πέθανε και ο πατέρας του 31χρονου που σκοτώθηκε σε τροχαίο
Πάσχα 2025: Πότε πέφτει φέτος – Πότε ξεκινά η Μεγάλη Εβδομάδα
