Επτά χρόνια μετά την εν ψυχρώ δολοφονία του Παύλου Φύσσα, που σηματοδότησε την αποκάλυψη σωρείας εγκληματικών πράξεων ενός νεοναζιστικού μορφώματος που δρούσε υπό τον μανδύα του κοινοβουλευτισμού, και ύστερα από 453 συνεδριάσεις η δίκη της Χρυσής Αυγής φτάνει στο τέλος της. Μια από τις σημαντικότερες δίκες –ιστορικά και πολιτικά– μετά τη μεταπολίτευση ρίχνει αυλαία και η πολυαναμενόμενη ετυμηγορία της Δικαιοσύνης μάς αφορά όλους. Στις 7 Οκτωβρίου αναμένεται να εκφράσει την ετυμηγορία του το Α΄ Τριμελές Εφετείο Κακουργημάτων Αθήνας
Η έναρξη της δίκης της Χρυσής Αυγής συνέπεσε με την ημερομηνία γέννησης του ανθρώπου που μοίρασε απλόχερα τον θάνατο στην Ευρώπη εξοντώνοντας Εβραίους, Ρομά, ομοφυλόφιλους, αριστερούς και γενικώς ό,τι διαφορετικό. Η 20ή Απριλίου του 2015, ημερομηνία γέννησης του Χίτλερ, που έγινε το ιερό τοτέμ για την ηγεσία και τους οπαδούς της Χρυσής Αυγής και τα πιστεύω του οποίου έχτισαν τον ιδεολογικό κορμό της οργάνωσης του Νίκου Μιχαλολιάκου, υπήρξε η αφετηρία ενός μακριού δρόμου προς τη δικαίωση για τα θύματα της ναζιστικής συμμορίας.
Πεντέμισι χρόνια μετά, στις 11 το πρωί της 7ης Οκτωβρίου 2020, λίγες μέρες μετά την έβδομη επέτειο της δολοφονίας του Παύλου Φύσσα, το Α΄ Τριμελές Εφετείο Κακουργημάτων Αθήνας αναμένεται να εκδώσει την πολυαναμενόμενη απόφαση.
Εκτός του αδικήματος της εγκληματικής οργάνωσης (άρθρο 187) και των πολλών δικογραφιών πλημμεληματικού χαρακτήρα που έχουν συσχετιστεί (εμπρησμοί, επιθέσεις, ξυλοδαρμοί κ.ά.) συνεκδικάζονται ακόμη τρεις υποθέσεις κακουργηματικού χαρακτήρα: η ανθρωποκτονία του Παύλου Φύσσα στις 18 Σεπτεμβρίου 2013, η απόπειρα ανθρωποκτονίας κατά των Αιγύπτιων αλιεργατών στις 12 Ιουνίου 2012 και η απόπειρα ανθρωποκτονίας κατά των στελεχών του ΚΚΕ και μελών του ΠΑΜΕ στις 12 Σεπτεμβρίου 2013.
Κατά την ακροαματική διαδικασία εξετάστηκαν εκατοντάδες μάρτυρες και πλήθος αποδεικτικών στοιχείων, όπως έγγραφα, φωτογραφίες και βίντεο που έχουν συμπεριληφθεί στη δικογραφία, τα οποία προβλήθηκαν στο δικαστήριο και καταδεικνύουν τον ναζιστικό χαρακτήρα της οργάνωσης. Τόσο από τις μαρτυρικές καταθέσεις όσο και από τα άλλα στοιχεία φαίνεται να προέκυψε ότι σε όλες τις επιθέσεις της Χρυσής Αυγής ο τρόπος δράσης ήταν κοινός, με οργανωμένα τάγματα εφόδου που λειτουργούσαν ιεραρχικά και δρούσαν με στρατιωτική δομή. Ομάδες μελών και οπαδών που από φωτογραφίες και βίντεο φαίνεται να είχαν υποβληθεί σε στρατιωτικού τύπου εκπαίδευση και υπάκουαν τυφλά στον αρχηγό.
Προέκυψε επίσης αδιαμφισβήτητα η ιδεολογική τοποθέτηση της οργάνωσης, τόσο από ομιλίες του Ν. Μιχαλολιάκου με το περίφημο «είμαστε η σπορά των ηττημένων του ’45» όσο και από τα αδιαμφισβήτητα στοιχεία που προσκομίστηκαν στο δικαστήριο, όπως φωτογραφίες ναζιστικών σημάτων και συμβόλων, άρθρα που εξυμνούσαν τον Χίτλερ, συνολικά τους ναζί, τα εγκλήματα στο όνομα της άριας φυλής αλλά και τον φασισμό.
Έλλειψη οπτικοακουστικού υλικού και ελάχιστη κάλυψη
Η δίκη δεν καλύφθηκε δημοσιογραφικά όπως της άξιζε ούτε σε ιστορικό ούτε σε νομικό και πολιτικό επίπεδο. Είναι πραγματικά θλιβερό ότι σε μια εποχή που τα μέσα καταγραφής εικόνας και ήχου δίνουν απεριόριστες δυνατότητες στους χειριστές τους και είναι σε θέση να δημιουργήσουν ένα εξαιρετικό αρχείο για τον ιστορικό του μέλλοντος, από την αρχή της δίκης έγινε δεκτό το αίτημα της υπεράσπισης να αποβληθούν τα ραδιοτηλεοπτικά μέσα από την αίθουσα και να μην υπάρχει οπτικοακουστικό υλικό από τη διαδικασία, με απώτερο σκοπό φυσικά τον περιορισμό της προώθησης της πληροφορίας στο ευρύτερο κοινό, καθώς γνώριζαν τα όσα τρομακτικά επρόκειτο να αποκαλυφθούν στη συνέχεια.
Αν το σκεφτεί κανείς, θα διαπιστώσει το τραγικό γεγονός ότι υπάρχουν βίντεο από τη δίκη της χούντας που έγινε το 1975 και όχι από τη δίκη της Χρυσής Αυγής που διεξάγεται την εποχή που το βίντεο είναι πιο προσβάσιμο από ποτέ. Δυστυχώς η αποδοχή του αιτήματος της υπεράσπισης δεν έδωσε στους πολίτες την ευκαιρία να δουν πολύ πιο άμεσα πώς απογυμνώθηκαν η Χρυσή Αυγή και οι κατηγορούμενοι εντός της αίθουσας. Παρ’ όλα αυτά, αξίζει να σημειωθεί ότι ούτε η κάλυψη από το σύνολο των ΜΜΕ ήταν επαρκής, αφού ελάχιστα ήταν εκείνα που είχαν συχνή παρουσία στη δικαστική αίθουσα.
Απολογίες και στόχος
Κατά τις απολογίες τους τα κατηγορούμενα πρώην μέλη της πάλαι ποτέ κοινοβουλευτικής ομάδας της Χρυσής Αυγής (συνολικά 18 μαζί με τον Ν. Μιχαλολιάκο) κράτησαν κατά πλειοψηφία κοινή στάση. Προσπάθησαν να σώσουν τον αρχηγό. Σε αντίθεση με τον ίδιο τον Ν. Μιχαλολιάκο, ο οποίος άδειασε τους «συναγωνιστές» του τόσο εύκολα και φυσικά, όσο πίνει νερό.
Κοινός στόχος σύσσωμης της υπεράσπισης είναι η προσπάθεια να κριθούν ένοχοι μόνο οι φυσικοί αυτουργοί και οι άμεσοι συνεργοί τους, όπως ο καθ’ ομολογία δολοφόνος του Παύλου Φύσσα Γιώργος Ρουπακιάς, και να μείνουν στο απυρόβλητο η Χρυσή Αυγή ως οργάνωση και φυσικά ο αρχηγός της, πράγμα που δεν θεωρείται εύκολο από τη στιγμή που έχουν εξεταστεί τρεις μεγάλες υποθέσεις και δεκάδες άλλες από τις οποίες αποδεικνύονται το modus operandi της εγκληματικής οργάνωσης και η ευθύνη της ηγεσίας και του αρχηγού.
Οι υπερασπιστές των ναζί και ο ρόλος της εισαγγελέα
Όλα αυτά τα χρόνια όμως οι κατηγορούμενοι της Χρυσής Αυγής δεν ήταν μόνοι τους. Είχαν στο πλευρό τους μια πολυπληθή ομάδα δικηγόρων, κάποιοι εκ των οποίων ήταν οργανικά δεμένοι με την ακροδεξιά οργάνωση, με de facto επικεφαλής τον αδερφό του Ν. Μιχαλολιάκου, τον ποινικολόγο Τάκη Μιχαλόλια.
Συνεπής ως προς το απαράδεκτο ύφος, την ειρωνεία, την επιθετικότητα, ακόμη και τις απειλές, η υπεράσπιση των κατηγορουμένων στη δίκη της Χρυσής Αυγής είχε άρωμα… της ίδιας της οργάνωσης. Κινούμενοι στα όρια της δικονομικής ευπρέπειας, πολλοί υπερασπιστές των κατηγορουμένων τραμπούκιζαν λεκτικά μάρτυρες, απειλούσαν έμμεσα τους δημοσιογράφους που παρακολουθούσαν και κατέγραφαν τη δίκη (ή και άμεσα στο περιθώριο της δίκης), ενώ κωλυσιεργούσαν συστηματικά σε πολλές φάσεις της ακροαματικής διαδικασίας.
Κανείς δεν λέει βέβαια ότι η υπεράσπιση είχε εύκολο έργο. Τα συντριπτικά στοιχεία που κατέθεσαν οι μάρτυρες και οι δικηγόροι της πολιτικής αγωγής ήταν σε πολλές περιπτώσεις αδύνατο να αντικρουστούν και έφερναν σε πολύ δύσκολη θέση τους κατηγορούμενους εντολείς τους και συνεπώς τους ίδιους. Από αυτήν τη δύσκολη θέση ωστόσο επιχείρησε να τους βγάλει η εισαγγελέας Αδαμαντία Οικονόμου όταν τον Δεκέμβριο του 2019 ανακοίνωσε την πρότασή της που μπορεί λίγο πολύ να συνοψιστεί στη γραμμή «όλοι αθώοι πλην Ρουπακιά, μη εγκληματική οργάνωση η Χρυσή Αυγή».
Το σκεπτικό της κ. Οικονόμου και βεβαίως η κατακλείδα της εισήγησής της έγιναν όπλα στις αγορεύσεις της υπεράσπισης, αφού στο περιεχόμενό της βρήκαν όλα εκείνα τα στοιχεία που τους επέτρεψαν να έχουν ελπίδες για την τελική ετυμηγορία του δικαστηρίου.
Η Αδ. Οικονόμου πήρε την ευθύνη των λόγων της και συνειδητά επέλεξε να κλείσει τα μάτια στη δικογραφία και να ταυτίσει το όνομά της με την επιχειρηματολογία της ηγεσίας της Χρυσής Αυγής και δη του Ν. Μιχαλολιάκου. Μένει να δούμε μόνο αν θα σταθούν στο ύψος των περιστάσεων οι εφέτες που έχουν τον τελικό λόγο, οι οποίοι πάντως έχουν επιδείξει σοβαρή στάση και δεν έχουν δώσει λαβές για σχόλια περί προκατάληψης, όπως συνέβαινε εξαρχής με την κ. Οικονόμου.
Η απόφαση και τα σενάρια που επικρατούν
Ανεξαρτήτως του περιεχομένου της απόφασης, το σίγουρο είναι ότι η 7η Οκτωβρίου θα γραφεί στην ιστορία του αντιφασιστικού κινήματος στην Ελλάδα και θα σημάνει το τέλος μιας μακρόχρονης δικαστικής διαδικασίας που σε μεγάλο βαθμό βοήθησε στην αποκάλυψη των κρυφών πτυχών και λειτουργιών της ναζιστικής συμμορίας, λειτούργησε ως ο κρίσιμος παράγοντας που έφερε στην επιφάνεια τις ευκαιριακές σχέσεις συμφέροντος και τους ανταγωνισμούς που κρύβονταν πίσω από τις ομοιόμορφες στολές των φονικών ταγμάτων εφόδου και την ηγεσία της οργάνωσης και έδειξε με ακόμη μεγαλύτερη σαφήνεια στην κοινωνία τα δύο βασικά… υλικά κατασκευής από τα οποία γεννιούνται οι φασίστες διαχρονικά και παγκόσμια: το μίσος και το συμφέρον.
Επί της ουσίας όμως ποια είναι τα βασικά σενάρια που μπορεί να ακούσουμε από τα χείλη της προέδρου Μαρίας Λεπενιώτη που θα εκφωνήσει την απόφαση;
- Στους 68 κατηγορούμενους συμπεριλαμβάνονται σύσσωμη η ηγεσία της Χρυσής Αυγής για σωρεία βαρύτατων αλλά και ελαφρύτερων αδικημάτων αλλά και ο καθ’ ομολογία δολοφόνος του Παύλου Φύσσα Γ. Ρουπακιάς. Παράλληλα, το δικαστήριο εξετάζει αν στοιχειοθετείται η κατηγορία της εγκληματικής οργάνωσης συνολικά για τη Χρυσή Αυγή. Σε περίπτωση που το δικαστήριο λάβει υπόψη το πυκνό ενοχοποιητικό υλικό που προσκομίστηκε αυτά τα πεντέμισι χρόνια, η καταδίκη τόσο των βασικών κατηγορουμένων της ηγεσίας της Χρυσής Αυγής όσο και της ίδιας της οργάνωσης ως εγκληματικής θα μπορούσε να αποτελέσει ιστορικό παράδειγμα πλήρους καταδίκης της εγκληματικής ναζιστικής δράσης.
- Το δεύτερο σενάριο δεν θέλει πολλή φαντασία, αφού ήδη έχει προταθεί από την εισαγγελέα Οικονόμου: αθώωση όλων των κατηγορουμένων πλην του Ρουπακιά και απαλλαγή της Χρυσής Αυγής από τη ρετσινιά της κατηγορίας της ως εγκληματικής οργάνωσης. Ενα τέτοιο ενδεχόμενο, κατά το οποίο το δικαστήριο θα συντασσόταν με την εισαγγελική πρόταση, εκτός του ότι θα δυναμίτιζε τις κοινωνικές αντιδράσεις, θα είχε και πρακτικά αποτελέσματα απείρως ευεργετικά για την οικογένεια που διαχειρίζεται το «εμπορικό σήμα» της Χρυσής Αυγής, αφού με το κόμμα να έχει ελάχιστα λειτουργικά έξοδα (η ΧΑ δεν διατηρεί πλέον βουλευτές ή ευρωβουλευτές και οι περισσότερες τοπικές οργανώσεις έχουν βάλει λουκέτο), η κρατική επιχορήγηση που δικαιούται από το 2013 και παρακρατείται από τότε θα βρεθεί… μαζεμένη στις τσέπες των Μιχαλολιάκων.
Μάγδα Φύσσα: η μάνα του αντιφασιστικού κινήματος
Αν η δίκη αυτή είχε πρόσωπο, θα ήταν ένα. Το πρόσωπο της Μάγδας Φύσσα. Της μάνας που για πεντέμισι χρόνια αντίκριζε και άκουγε τους δολοφόνους του παιδιού της να εκστομίζουν ξεδιάντροπα ψέματα με ύφος χιλίων καρδιναλίων αλλά παρέμεινε εκεί. Κάθε λεπτό της κάθε μέρας. Σήκωσε στις πλάτες της τον αγώνα όλων των θυμάτων της ναζιστικής οργάνωσης στην Ελλάδα από την ίδρυσή της και έπειτα. Έγινε η μάνα του αντιφασιστικού κινήματος, ένα σύμβολο που ακόμη κι αν δεν το θέλει, δίνει ελπίδα σε όσους αγωνίζονται για το δίκαιο.
Η ίδια ταυτίστηκε όσο κανείς άλλος στη σύγχρονη Ελλάδα με τον αγώνα ενάντια στη σκοτεινότερη ιδεολογία που γέννησε ο άνθρωπος και η οποία τελικά της στέρησε τον γιο της. Ο προσωπικός αγώνας που δίνει για να επιβιώσει από τη δολοφονία του Παύλου πέρασε μέσα από τις δικαστικές αίθουσες του Κορυδαλλού και του Εφετείου και αποτελεί έμπνευση για εκατοντάδες κόσμο, συμβάλλοντας όσο κανείς άλλος στο πάνδημο κοινωνικό αίτημα να επικυρωθεί δικαστικά το σύνθημα «Δεν είναι αθώοι». Στάθηκε όρθια μπροστά στο κτηνώδες «πού είναι ο Παύλος σου τώρα;», κοίταξε το τέρας στα μάτια και δεν πήρε το βλέμμα της μέχρι εκείνο να μην αντέχει άλλο.
