Το πολιτικό έλλειμμα των Ευρωπαίων ηγετών καταδεικνύουν τα σοβαρά προβλήματα που έχουν προκύψει με τη διάθεση των εμβολίων τόσο της AstraZeneca όσο και της Pfizer.
Σύμφωνα με τα διαθέσιμα στοιχεία, η ΕΕ πρόκειται να λάβει τελικά μόλις το 25% των 100 εκατ. δόσεων που είχε συμφωνήσει με την AstraZeneca να της προμηθεύσει μέχρι τα τέλη Μαρτίου, ενώ λιγότερες δόσεις από τις αναμενόμενες έχει λάβει και από την Pfizer, η παραγωγή της οποίας έχει επιβραδυνθεί. Οι παλινωδίες και οι καθυστερήσεις αφενός στην έγκριση των εμβολίων και αφετέρου στην υπογραφή συμφωνιών με τους φαρμακευτικούς κολοσσούς βάζουν σε κίνδυνο εκατομμύρια ζωές στην ΕΕ, η οποία δεσμευόταν από το περασμένο φθινόπωρο έναντι των Ευρωπαίων φορολογουμένων ότι μόνο για το πρώτο εξάμηνο του 2021 θα είχε προμηθευτεί περί τα 300 εκατ. δόσεις.
Βροχή οι αναβολές των εμβολιασμών
Ενδεικτικό της κατάστασης που έχει δημιουργηθεί πανευρωπαϊκά είναι το γεγονός ότι στην Ισπανία οι εμβολιασμοί αναβλήθηκαν για δύο εβδομάδες, στην Πορτογαλία ανακοινώθηκε η καθυστέρηση της πρώτης φάσης των εμβολιασμών κατά δύο μήνες, ενώ στη Γερμανία προβλέπονται, σύμφωνα με τον υπουργό Υγείας, τουλάχιστον ακόμη δέκα εβδομάδες ελλείψεων. Σε κάθε περίπτωση, σύμφωνα με τα διαθέσιμα στοιχεία η ΕΕ υπολείπεται σημαντικά ως προς τα εμβόλια που έχει χορηγήσει στους πολίτες της έναντι τόσο του Ηνωμένου Βασιλείου όσο και των ΗΠΑ, κράτη τα οποία εμφανίζονται να είχαν προχωρήσει σε παραγγελίες εμβολίων πολλούς μήνες πριν από την Ευρωπαϊκή Ενωση. Σε παρόμοια κατάσταση βρίσκεται ασφαλώς και η Ελλάδα, η οποία παρά τις υποσχέσεις της κυβέρνησης και προσωπικά του πρωθυπουργού για εκατομμύρια δόσεις οι οποίες θα εξασφάλιζαν την «ανοσία της αγέλης» ίσως και πριν από το καλοκαίρι, έχει μέχρι στιγμής εμβολιάσει λίγο περισσότερους από 250.000 πολίτες, εκ των οποίων λιγότεροι από 10.000 έχουν κάνει και τις δύο δόσεις του εμβολίου της Pfizer.
Μεταξύ των άλλων προβλημάτων που έχουν προκύψει, οι Βρυξέλλες υποψιάζονται ότι οι φαρμακευτικές εταιρείες εξάγουν εμβόλια ή συστατικά που χρειάζονται για την παραγωγή τους προκειμένου να εκπληρώσουν άλλες παραγγελίες. Είναι άλλωστε αυτές οι υποψίες που μεσοβδόμαδα οδήγησαν στην επιθεώρηση του εργοστασίου της AstraZeneca από τις βελγικές αρχές, ώστε να διαπιστωθεί αν πράγματι οι καθυστερήσεις στην παράδοση των εμβολίων οφείλονται σε προβλήματα παραγωγής. Υπενθυμίζεται ότι ο φαρμακευτικός κολοσσός είχε ανακοινώσει δραστική περικοπή της ποσότητας εμβολίων που θα παραδώσει στην ΕΕ. Η δραματική κατάσταση που έχει δημιουργηθεί οδήγησε τελικά την ολομέλεια της γενικής συνέλευσης του Συμβουλίου της Ευρώπης να υιοθετήσει την πρόταση του προέδρου του ΣΥΡΙΖΑ Αλέξη Τσίπρα να αγοράσει η Ενωση την πατέντα των εμβολίων προκειμένου να προχωρήσει η ίδια στην παραγωγή τους σε ευρωπαϊκό έδαφος.
Μέχρι τότε ωστόσο φαίνεται πως είχε κυριαρχήσει το λόμπινγκ μεταξύ της ευρωπαϊκής ηγεσίας και των φαρμακευτικών εταιρειών, οι οποίες όπως προκύπτει από δήλωση του επικεφαλής της AstraZeneca είχαν δεσμευτεί όχι για την παράδοση συγκεκριμένου αριθμού εμβολίων αλλά για να πράξουν το βέλτιστο δυνατό. Στον αντίποδα, η Κομισιόν υποστηρίζει ότι το συμβόλαιο που έχει υπογραφεί μεταξύ ΕΕ και AstraZeneca περιλαμβάνει δεσμευτικούς όρους και αφορά συγκεκριμένη ποσότητα εμβολίων που θα έπρεπε να παραδοθούν στην Ενωση τον περασμένο Δεκέμβριο και τα πρώτα τρία τρίμηνα του 2021. Οπως προκύπτει πάντως από τη σύμβαση που δημοσιοποιήθηκε την Παρασκευή, ο όρος «βέλτιστες πρακτικές» σημαίνει ότι η εταιρεία θα αναλάβει την ανάπτυξη και παρασκευή του εμβολίου λαμβάνοντας υπόψη την επείγουσα ανάγκη για τον τερματισμό της πανδημίας, ενώ η σύμβαση διέπεται γενικώς από ασάφειες. Ερωτήματα πάντως γεννά το γεγονός ότι από το έγγραφο που δόθηκε στη δημοσιότητα αποκρύπτεται το χρονοδιάγραμμα των παραδόσεων και το κόστος αυτών.
Διαχρονική διαπλοκή με τις φαρμακευτικές
Το σκάνδαλο που συνταράσσει σήμερα συθέμελα την ΕΕ, η οποία για πολλοστή φορά αποδεικνύεται κατώτερη των περιστάσεων, έχει αναδειχθεί επαρκώς κατά το πρόσφατο παρελθόν από μελέτη του Παρατηρητηρίου της Ευρώπης των Πολυεθνικών την οποία είχε αποκαλύψει το Documento. Σύμφωνα με αυτήν, οι πολυεθνικές εταιρείες, των φαρμακευτικών συμπεριλαμβανομένων, τυγχάνουν ευνοϊκής μεταχείρισης επιδιδόμενες σε ανελέητο λόμπινγκ. Στη μελέτη γίνεται λόγος για μια σύμπραξη της Κομισιόν με τις μεγαλύτερες φαρμακευτικές πολυεθνικές προκειμένου να εκπονηθούν έρευνες που προάγουν τη δημόσια υγεία.
Πρόκειται για τη σύμπραξη με την επωνυμία ΙΜΙ. Τα μέρη που έχουν ενωθεί σε αυτήν τη σύμπραξη είναι η Κομισιόν, η Φαρμακευτική Εμπορική Ενωση και η Ευρωπαϊκή Ομοσπονδία Φαρμακευτικών Βιομηχανιών και Ενώσεων, η οποία αποτελεί ομάδα λομπιστών. Δεν πρόκειται όμως για συλλογική συνεργασία, αφού βάσει της μελέτης την ατζέντα ορίζουν οι πολυεθνικές, παρότι η χρηματοδότηση προέρχεται κυρίως από την ΕΕ. Είναι χαρακτηριστικό ότι το 2018, παρά τις εισηγήσεις της Κομισιόν να υπάρξει ενασχόληση με τη βιοετοιμότητα, την προετοιμασία δηλαδή για μια επιδημία, οι πολυεθνικές αρνήθηκαν, γεγονός που εξηγεί σ’ έναν βαθμό γιατί η ανθρωπότητα πιάστηκε εντελώς απροετοίμαστη απέναντι στην πανδημία του κορονοϊού.
Μπορεί φαινομενικά ο στόχος της IMI να είναι η εμβάθυνση της έρευνας για τη δημόσια υγεία, εντούτοις όπως καταγράφεται στη μελέτη η IMI κατηγορείται επειδή «ο δημόσιος τομέας πληρώνει μεγάλο μέρος του λογαριασμού της έρευνας ενώ ο ιδιωτικός μπορεί να ορίζει την ατζέντα της έρευνας προς όφελος των δικών του συμφερόντων και να δρέπει τις ανταμοιβές». Η συγκεκριμένη κατηγορία είναι εξόχως σημαντική, αφού στην IMI δαπανώνται δισεκατομμύρια ευρώ των Ευρωπαίων φορολογουμένων για την ανάπτυξη της ιατρικής έρευνας, όπως όμως φαίνεται ευνοούνται τα συμφέροντα των φαρμακευτικών πολυεθνικών.